پیامدهای روانشناختی و جامعه شناختی حسن خلق از دیدگاه قرآن و سنت
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «پیامدهای روانشناختی و جامعه شناختی حسن خلق از دیدگاه قرآن و سنت» پژوهشی از «اسعد علی هندی» به بررسی ضرورت پرداختن به مسائل اخلاقی به ویژه حسن خلق اهتمام ورزیده است.
بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه میخوانیم:
چکیده:
با سیطرهی مظاهر تمدن مادی غرب، ارزشهای اخلاقی هر روز کم فروغ تر میشود. در این میان حسن خلق به عنوان یکی از مهمترین بنیانهای زندگی فردی و اجتماعی از اهمیت خاصی برخوردار است. این رساله میکوشد تا نگاهی دوباره به این موضوع بی افکند و جنبههای نظری و پیامدهای عملی آن را بکاود.
حسن خلق، از ملکات نفسانی است که دایرهی وسیعی از رفتارهای فردی و اجتماعی را در برمیگیرد و در فصل نخست به مطالبی از آن اشاره شد. در فصل دوم اعتقاد به حساب گری خداوند، عاقبت اندیشی انسان، محاسبات عقلانی، انسان دوستی و بالاخره جامعه دوستی به عنوان مبانی حسن خلق یاد شده است. احسان و ایثار و عفو، دوستی و دوستیابی، احسان نسبت به پدر و مادر، وفاداری و مهرورزی نسبت به همسر و فرزند عناصر و عرصههایی هستند که از حسن خلق تأثیر میپذیرند. رفتارهای استفاده از عنصر موعظه، خیرخواهی، محبت، تکریم شخصیت از جمله راههای دستیابی به حسن خلق است و آرامش درونی، محبوبیت اجتماعی، امنیت اجتماعی، از مهمترین پیامد آن به شمار میآیند.
اهمیت و ضرورت موضوع:
مسائل اخلاقی در هر زمان از اهمیت فوقالعادهای برخوردار بوده، ولی در عصر و زمان ما اهمیت ویژهای دارد؛ زیرا از یک سو عوامل و انگیزهی فساد و انحراف در عصر ما از هر زمان بیشتر است. از سوی دیگر با توجه به این که عصر ما عصر بزرگ شدن مقیاسهاست و آن چه در گذشته به صورت محدود انجام میگرفت در عصر ما به طور نامحدود انجام میگیرد. قتل و کشتار انسانها به برکت وسایل کشتار جمعی، مفاسد اخلاقی دیگر به کمک فیلمهای مبتذلی که از ماهوارهها در سراسر دنیا پخش میشود. در چنین شرایطی توجه به مسائل اخلاقی و علم اخلاق، از هر زمانی ضروریتر به نظر میرسد.
هدف پژوهش:
حسن خلق دارای آثار و پیامدهای روانی و اجتماعی فراوان است و میتوان یکی از رموز موفقیت پیامبر اسلام را همین حسن خلق برشمرد. شناسایی حسن خلق و آثار آن میتواند برای مبلغان و طلاب بسیار مفید و سودمند باشد.
معنای اصطلاحی اخلاق:
اخلاق در اصطلاح علما عبارت از حالت و ملکهای است که آدمی را بدون فکر، در انجام کارها تحریک میکند و دو قسم است: قسم اول که مربوط به سرشت انسان است؛ و قسم دوم که ناشی از عادات است.
تعریف حسن خلق:
یعنی خوش رویی، نیک طبعی و انسان خوش خلق، یعنی که کسی که «عادات پسندیده» جزء سرشت وی گردیده و نیک طبعی او در گفتار و کردار و معاشرت با دیگران، متجلی است.
مبانی حسن خلق:
1- اعتقاد به حساب گری خداوند.
2- عاقبت اندیشی انسان.
3- محاسبات عقلانی حسن و قبح عقلی.
4- انسان دوستی.
5- جامعه دوستی.
روشهای دستیابی به حسن خلق:
برای دستیابی به حسن خلق روشهای گوناگونی است که در اینجا به اهم آنها اشاره میشود:
1- روش غیر مستقیم: در قرآن مجید بسیاری از حقایق مربوط به معارف دینی و اخلاقی و اجتماعی در قالب سؤال مطرح میگردد و طرفین مسأله در اختیار شنونده گذارده میشود تا او با فکر خود یکی را انتخاب کند. این روش که باید آن را روش غیر مستقیم نامید اثر فوقالعادهای در تأثیر برنامههای تربیتی دارد. زیرا انسان بر افکار و برداشتهای خود از مسائل مختلف بیش از هر چیز اهمیت میدهد.
2- موعظه: موعظه به کلمات و جملاتی گفته میشود که به منظور ردع و تسکین شهوت و غضب در موارد لازم القاء گردد. موعظه به دل رقت و نرمی میدهد، قساوت را از بین میبرد و به دل صفا و جلا میبخشد.
3- خیرخواهی: نصیحت به معنای خلوص و بی غل و غش بودن است. ناصح العمل به معنی عمل خالص است و این تعبیر در مورد سخنانی که از روی نهایت خلوص و خیرخواهی گفته میشود، به کار رفته است.
4- محبت: روش محبت یکی از کارسازترین روشهای تربیت است. انسان اسیر رحمت و محکوم آن است تا جایی که گفتهاند: احسان و اظهار دوستی میتواند تا سر حد بندگی انسان را پیش ببرد.
5- تکریم شخصیت: قرآن کریم در راستای تربیت انسانها، این شیوه را به کار برده و مقام انسان را در آیات گوناگون ستوده است. من جمله آیهی شریفهی «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی آدَمَ» (الاسراء:70)
6- الگوبرداری: قرآن کریم برای این روش اهمیت خاصی قائل است و امر به پیروی از اسوههای حسنه کرده و هم آنها را معرفی کرده است که در سورهی احزاب آمده: «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ » (الاحزاب:21)
7- انذار و تبشیر: بشارت و انذار همه جا باید توأم با هم و متعادل با یکدیگر باشند زیرا نیمی از وجود انسان را علاقهی جلب منفعت و نیم دیگر را دفع مضرت تشکیل میدهد.
نتیجه گیری:
در فصلهای 1، 2 و 3، از مباحث مختلفی از جمله تعریف حسن خلق، مبانی حسن خلق و رفتار شناسی حسن خلق بحث شد تا زمینه برای مبحث اصلی یعنی پیامدهای حسن خلق فراهم گردد. حسن خلق دارای پیامدهای فراوان فردی و اجتماعی است. از پیامدهای فردی حسن خلق، آرامش درونی و بالا بردن محبوبیت اجتماعی است و از پیامدهای اجتماعی حسن خلق، ارتقای سطح امنیت اجتماعی و تشکیل مدینه فاضله است.
ویژگی مشترک و علت انتخاب این پیامدها از میان سایر فواید و پیامدهای حسن خلق، این است که همه آنها جزء نیازهای اساسی انسان است. این پیامدها از اهمیت خاصی برخوردارند از جمله:
1- آرامش.
2- محبوبیت اجتماعی.
3- امنیت اجتماعی.
شایان ذکر است، پایاننامه «پیامدهای روانشناختی و جامعه شناختی حسن خلق از دیدگاه قرآن و سنت» پژوهش پایانی «آقای اسعد علی هندی»، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد جامعة المصطفی العالمیة (مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره)) است که در سال 1388 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «حجت الاسلام آقای محمد رستم زاده» و استاد مشاور آن «حجت الاسلام سید صمصام الدین قوامی» است. /9193/ت302/ی