به مناسبت روز شوراها؛
ویژه نامه اینترنتی «عقل‌ها مر عقل را یاری دهد» منتشر شد
خبرگزاری رسا ـ ویژه نامه اینترنتی «عقل‌ها مر عقل را یاری دهد» به مناسبت روز شوراها در پایگاه اطلاع‌رسانی راسخون منتشر شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، ویژه نامه اینترنتی «عقل‌ها مر عقل را یاری دهد» شامل بانک صوت و فیلم، بانک احادیث و پرسش و پاسخ در پایگاه اینترنتی راسخون منتشر شد.
از جمله مقالات این ویژه‌نامه می‌توان به روز شوراها، وظایف و اختیارات شورای اسلامی شهر، تاریخچه شوراها، لزوم مشورت پایه های استواری نظام حکومت در اسلام، همه چیز درباره شورا، شوراها ابزاری در جهت تحقق حاکمیت مردم، شور و شورا و مشورت در سیره پیامبر(ص)اشاره کرد.
اهمیت و ضرورت مشورت در قرآن و حدیث
در مقاله‌ای از این ویژه نامه می خوانیم: اخلاق رسول خدا(ص) قرآنبود و عمل او مشورت، مسأله شورا در قرآن در کنار نماز وانفاق، به عنوان یکى از ویژگی‌هاى اساسى انسان رشد یافته، مطرحشده است«والذین استجابوا لربهم و اقاموا الصلاه و امرهمشورى بینهم و مما رزقناهم ینفقون والذین اذا اصابهم البغى همینتصرون؛ و آنچه نزد خداست بهتر و پایدارتر است براى کسانىکه ایمان آوردند و دعوت پروردگارشان را اجابت کردند و نمازرا به پا داشتند و کارشان میانشان به مشورت است و از آنچه بهآنان روزى دادیم انفاق مىکنند و کسانى که چون تجاوز مسلحانهاىبه آنان شود یکدیگر را در انتفام کشیدن یارى مىدهند».
علامه طباطبایى در باره این آیه مىگوید: «در جمله(و امر هم شورى بینهم) به ویژگى مهم و بنیادىمؤمنان اهل رشد و عمل اشاره شده، بدین صورت که آنان در به دستآوردن اندیشه صحیح و دیدگاه جامع و متقن به صاحبان عقل واندیشه و خرد مراجعه مىکنند و ضمن جمع آورى کلیه دیدگاه‌ها بهترین آنها را گزینش و تبعیت مىکنند و در واقع این آیه بهنظر من با آیه (والذین یستمعون القول فیتبعون احسنه) نزدیکاست و راه رسیدن به بهترین راه‌هاى موجود در هر عرصهاى براىدستیابى به واقعیت مشورت است، چرا که (و ماتشاور قوم الاوفقوا الاحسن ما فى ضمیرهم، هیچ قومى در کارهایشان با یکدیگرمشورت نکردند مگر آنکه به بهترین راه‌هاى موجود دستیافتند.
ازدیدگاه پیامبر اسلام(ص)، جامعهاى که فافد سنت مشورت است و رهبران مستبد و خودسر و توانگران تنگ نظر دارد، حق حیات ندارد، چرا که فقدان سنت مشورت در جامعه شخصیت افراد را مىکشد و رشد فرهنگ و اندیشهها را متوقف مىسازد، این حقیقت در حدیث نبوى چنین آمده است:«اذا کان امراکم خیارکم و اغنیاءکم سمحاءکم و امرکم شورىبینکم فظهر الارض خیرلکم من بطنها و اذا کان امراءکم شرارکم واغنیاءکم بخلا کم ولم یکن امر کم شورى بینکم فبطن الارض خیرلکممن ظهرها؛ هرگاه زمامداران شما نیکان و توانگران شما سخاوتمندانتان باشد و کارهایتان به مشورت انجام شود، در اینموقع روى زمین از زیر زمین براى شما بهتر است و شایسته حیات و بقا هستید، ولى اگر زمامدارانتان بدان و توانگرانتان بخیلان باشند و کارها با مشورت برگزار نشود، در این صورت زیر زمین ازروى آن براى شما بهتر است».
مشورت ادراک و هشیارى دهد عقل‌ها مر عقل را یارى دهد مشورت در کارها واجب شود تا پشیمانى در آخر کم شود، نبى اکرم (ص) در امور مختلف مشورت مىکرد و سپس تصمیم مىگرفت وعمل مىکرد.
چنانچه امام رضا(ع) فرمود:«ان رسول الله(ص) کانیستشیر اصحابه ثم یعزم على ما یرید؛ البته مشورت نبىاکرم(ص) در امور مربوط به خدا و رسولش که حکم صریح داشت و بهعنوان نص ارائه مىشد، صورت نمىگرفت، بلکه مشورت‌ها در امورمربوط به امت تحقق مىیافت، ضمیر«هم» در آیه «و امرهم شورى بینهم» به این نکته اشاره دارد، زیرا اجتهاد در مقابلنص جایز نیست و آیات متعددى از قرآن آن را باطل مىداند، «فلاو ربک لایومنون حتى یحکموک فیما شجر بینهم ثم لا یجدوا فىانفسهم حرجا مما قضیت و یسلموا تسلیما؛ نه به خدایتسوگند،ایمان نمىآورند تا تو را در اختلاف‌هاى خویش حاکم کنند، سپس در دل‌هاى خود از آنچه حکم کردهاى، ملالى نیابند و کاملا تسلیمگردند».
جایگاه مشورت
در مقاله دیگری از این ویژه‌نامه آمده است: یکى از اساسىترین پایههاى استوارى نظام حکومت در اسلام، گسترش دامنه مشورت در تمامى ابعاد زندگى از جمله شؤون سیاسى، اجتماعى است، قرآن در این باره در توصیف مؤمنان مىفرماید:«و امرهم شورى بینهم».
واژه«امرهم» از نظر ادبى اسم جنس است که به ضمیر جمع اضافه شده، بنابراین شامل تمامى شؤون مربوط به زندگى به ویژه در رابطه با زندگى گروهى که رأس آن شؤون سیاسى اجتماعى است، خواهد بود.
خداوند در این آیه مؤمنان را مورد ستایش قرار داده که در تمامى ابعاد حیات فردى و اجتماعى، شیوه مشورت را رهنمود خود قرار مىدهند و در ضمن رابطه تنگاتنگ میان ایمان و ضرورت مشورت را گوشزد مىکند و در حقیقت، این یک دستور شرعى محسوب مىشود.
کارها به ویژه امور مربوط به مسائل جامعه، اگر با مشورت انجام گیرد، احتمال خطاى آن کمتر است،«من شاور الرجال شارکها فى عقولها؛ هر که با رجال کارآزموده به کنکاش بنشیند، از خرد و کاردانى آنان بهره کامل برده است،«من شاور ذوى الالباب دل على الرشاد، هر که با صاحبان خرد به شور بنشیند، به راه راست هدایت گردیده است».
مشورت در نظام اسلامى یک اصل و پایه است، به ویژه مسؤولان امر، صریحا دستور مشاورت دارند، خداوند، پیامبر اسلام را مخاطب قرار داده مىفرماید: «و شاورهم فى الامر فاذا عزمت فتوکل على الله».
روز شوراها
در مقاله‌ای از این ویژه‌نامه با عنوان روز شوراها چنین آمده است: انسان، موجودی اجتماعی است که نیازها و خواستههای او جز با همکاری و تبادل نظر فکری دیگران برآورده نمیشود، نوآوریهای بزرگ و بهرهبرداری از آنها، حاصل کمک و همفکری انسانها با همدیگر است.
پیشرفت دانش و فنآوری، ضرورت این کار جمعی و تبادل اطلاعات را میان انسانها، ملتها و دولتها بیشتر نمایان میسازد، تصمیمگیریهای اجتماعی در جنبههای گوناگون سیاسی، نظامی، فرهنگی و اقتصادی زمانی دقیقتر و درستتر خواهد بود که افراد صاحبنظر در تنظیم آن بیشتر شرکت کنند و از نظرخواهی و تبادل اندیشههای گوناگون بهره گرفته شود.
برخورد اندیشهها به صورت صحیح و پیوسته، میتواند نارساییهای تصمیمگیری و اجرا را از بین ببرد و نتایج به دست آمده را هر چه کاملتر و دقیقتر کند.
مشورت، یکی از ارکان مهم سلامت تصمیمگیریهاست، جامعهای که سنت مشورت در آن حاکم نیست، در تب و تاب خودمحوری میسوزد، ولی در جامعهای که در آن همفکری و نظرخواهی، اصلی یقینی است و از اجزای ضروری حیات آن به شمار میآید، بهترین راه و کاملترین مسیر در برابر افراد گشوده خواهد شد.
پیامبر اعظم صلیاللهعلیهوآله نیز میفرماید: هیچ قومی مشورت نکردند جز آنکه به بهترین امور هدایت یافتند، آنان که گرفتار خودرأیی و استبدادند، در اشتباه به سر میبرند و تنشهای اجتماعی و سیاسی میآفرینند، نبود سنت مشورت در جامعه، رشد افکار را متوقف میسازد و چنین مردمی، شایستگی زندگی حقیقی را از دست میدهند.
مشورت، یکی از مسائل مهمی است که خداوند در قرآن کریم، بارها ضرورت و نیازمندی به آن را با شیوههای گوناگون و واژههای مختلف بیان و عمل به آن را سفارش کرده است، بر اساس آیات قرآنی، مسأله شورا، به اسلام اختصاص ندارد.
در برخی آیات، از افرادی سخن به میان آمده است که در امور گوناگون با اطرافیان خود مشاوره میکردند، از جمله این آیات، به واکنش بلقیس، ملکه سبا در برابر نامه حضرت سلیمان(ع) می‌توان اشاره داشت که با بزرگان قوم خود مشورت کرد و از آنان نظر خواست.
موضوع مشاوره در اسلام اهمیت خاصی دارد تا آنجا که حتی در قرآن کریم، سورهای به نام «شورا» نامگذاری شده است، در دیدگاه اسلام، مشورت کردن افزون بر هدایت انسان، او را از تنگناها میرهاند، در انجام امور، نیرومند میسازد، مایه برکت و فهم بصیرت انسان میگردد، او را به رضای خالق نزدیک میکند و به رأی خالص میرساند.
آیه«وَ أَمْرَهُمْ شُورَی بَیْنَهُمْ» در مکه و آیه «وَ شَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرَ» در مدینه نازل شده است، یعنی دین اسلام هم در شرایط خفقان مکه و هم در دوران تشکیل حکومت در مدینه، به مشورت سفارش میکند.
هدف از حکومت اسلامی، اجرای احکام اسلام و اداره امور مسلمانان براساس قوانین عادلانه اسلام است، زیرا اسلام، تمام نیازهای فردی، خانوادگی و اجتماعی بشر و سعادت وی را در دنیا و آخرت پیشبینی کرده است، هدف قرآن از تأکید بر مشورت این است که اساس شورا و مشورت در شریعت اسلام، همواره پابرجا و جاویدان بماند، زیرا مشورت، سبب تبادل نظر، یکپارچگی افکار، روشن شدن امور و اطمینان خاطر در برطرف ساختن خطا میگردد و ترک آن ستمی بزرگ بر جامعه و امت اسلام است.
در حکومت اسلامی ضرورت دارد دولتمردان برای حل بسیاری از مسائل اجتماعی و تأمین مصلحتهای عمومی، با افراد با صلاحیت به مشاوره بنشینند و بر پایه آن تصمیمگیری کنند.
در اسلام، شورا و مشاوره زمانی موضوعیت مییابد که حکم و قانونی وجود نداشته باشد، وقتی حکم خدا و قوانین و مقررات اسلام یا فرمان صریح پیامبر و معصومان وجود دارد، نمیتوان مشاوره کرد و آن احکام و قوانین باید بدون هیچگونه تردید و تأملی اجرا شود، قرآن در این زمینه میفرماید:«هیچ مرد و زن با ایمانی را در کاری که خدا و رسول حکم کنند، اراده و اختیاری نیست (که رأی خلافی اظهار کنند) و هر کس نافرمانی خدا و رسول کند، دانسته، به گمراهی سختی افتاده است» ازاینرو، موضوع شورا و مشورت در اموری جاری میشود که اسلام، نظر قاطع و تعیینکنندهای نداده باشد.
ویژه نامه اینترنتی «عقل‌ها مر عقل را یاری دهد» به مناسبت روز شوراها در پایگاه اطلاع‌رسانی راسخون منتشر شده است و علاقمندان به مشاهده و استفاده از این ویژه‌نامه می‌توانند به نشانی اینترنتی www.rasekhoon.net مراجعه کنند./907/ت302/پ
ارسال نظرات