آثار اجتماعی صبر
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان‌نامه «آثار اجتماعی صبر» پژوهشی از «بتول سلمانیان» به بررسی آثار اجتماعی صبر اهتمام ورزیده است.
بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان‌نامه می‌خوانیم:
چکیده:
اولین صفتی که در اجتماع از سوی هر فردی آشکار می‌گردد، خلق و خوی او است که به آن شناخته می‌شود و در حقیقت اخلاق هر فردی مجموعه ملکات درونی او است. خلق و خوی هیأت خاصی است که در هر انسانی رسوخ می‌کند. هرگاه این هیأت به گونه‌ای ظهور کند که افعال پسندیده و نیک از آن ناشی شود، به طوری که مورد رضایت شرع و عقل باشد، آن را خوی نیک می‌نامند و هر گاه از این هیأت امور ناپسند سر بزند، آن را خوی زشت می‌نامند. خداوند سبحان انسان را بر اساس رحمانیتش برای رسیدن به کمال و سعادت ابدی آفریده است. از آن جایی که انسان‌ها در مسیر زندگی همواره با مسایل و مشکلات زیادی در نبرد هستند، پس برای رسیدن به آن کمال واقعی باید با سختی‌ها و مشکلات مبارزه کرد. صبر و شکیبایی قوی‌ترین سلاح برنده این نبرد است. در این صحنه مبارزه و نبرد، پیروزی به افراد شجاع و دلیری اختصاص دارد که در هیچ شرایطی تسلیم موانع نگردند و هر قدر به زمین می‌خورند، بار دیگر به پا خیزند. خداوند متعال در قرآن صبر را در کنار نماز قرار داده، زیرا نماز ستون دین است و ستون دوم صبر است. بنابراین صبر نیمی از ایمان است و آرامشی است که هر گاه در شخص پدیدار شود، موجب استحکام دین او است و ایمان بدون صبر ثمری نخواهد داشت. محور اصلی در این پژوهش این است که صبر کردن چه آثاری را در اجتماع به دنبال دارد. صبر به عنوان یکی از فضیلت‌های برجسته اخلاقی است که نه تنها فرد برای رسیدن به کمال نیازمند آن است بلکه جامعه نیز در همه ابعادش مانند بُعد فرهنگی، بعد سیاسی، بعد معنوی و...به آن نیاز دارد زیرا صبر علاوه بر این که باعث موفقیت‌های مادی و معنوی است، ضامن سربلندی جامعه مسلمین و پیروزی آن‌ها در همه زمینه‌ها خواهد بود. این تحقیق به تبیین فضایل اخلاقی و فضیلت صبر، بررسی ماهیت صبر و انواع آن پرداخته و در مرحله بعد به آثار صبر در تکامل اشاره‌کرده و نمونه‌هایی از وعده‌های الهی به صابران را مطرح نموده است و در نهایت در فصل آخر ابعادی از آثار صبر در اجتماع را مورد بررسی قرار داده است. پژوهش و تحقیق کار پر جاذبه‌ای است که نیاز به فکری آرام دارد و شرایط خاصی را می‌طلبد؛ اما معمولاً در طول کار موانعی وجود دارد. از جمله موانع عدم وجود کتاب‌های کافی در زمینه اصول موضوع بود و بیشتر کتاب‌ها آثار فردی را اشاره‌کرده بودند.
مفهوم شناسی:
با توجه به این که برخی از کلمه‌ها و واژه‌ها، در فرهنگ‌ها و علوم مختلف دارای معانی گوناگونی می‌باشند، ممکن است یک کلمه دارای چندین معنا باشد. بنابراین برای این که مشخص شود کدام معنا مورد نظر است، لازم است در این بخش قدری به مفهوم شناسی بپردازیم.
صبر در لغت:
- به معنای شکیبایی و شکیبایی کردن است.
- به معنای شکیبیدن و بردباری نمودن است.
- نگاه داشت خویش از بی‌تابی و نگاه داشت زبان از گله و شکایت است. عن المحبوب=بر دوری معشوق شکیبا شدن، عن المکروه=بردباری در امر ناپسند.
صبر در اصطلاح:
- عبارت است از ثبات نفس و اطمینان آن و مضطرب نگشتن در بلایا و مصائب و مقاومت نمودن با حوادث و شداید و نگه‌داشتن زبان از شکایت کردن و جزع نمودن است.
- به معنای خویشتن‌داری در سختی و تنگی و خودداری نفس بر آن چه که شرع و عقل حکم می‌کند و آن را می‌طلبد، یا آن چه را که عقل و شرع، خودداری نفس از آن را اقتضا می‌کند.
- بنا بر تعریف شیخ طوسی، عبارت است از نگاه‌داشتن نفس از جزع و بی‌تابی در هنگام ناگواری.
مراد از واژه صبر در این پژوهش تحمل سختی‌ها و مشکلات است.
آثار فرهنگی- سیاسی صبر:
گفتار اول بعد معنوی:
رابطه صبر و ایمان: هنگامی که سخن از عمل به میان می‌آید، نمی‌توان نقش ایمان را نادیده گرفت در واقع این ایمان است که به عمل جهت می‌دهد. مسلماً ایمان نیز ناظر به هدفی است و عمل را در مسیر آن هدف پیش می‌راند. در این راه ایمان از کیفیت و کمیت عمل متأثر می‌شود. از آنجایی که عمل در متن پویش‌ها و تحرک‌های اجتماعی قرار دارد، صبر نیز از مظاهر تلاش‌های اجتماعی است. بنابراین از یک سو انسان است و از سوی دیگر جامعه و مفاهیم و ایمان، عمل و صبر در رابطه متقابل انسان و جامعه است که تحقق می‌یابد. امام باقر (ع) فرمودند: مؤمن در راه دین از کوه محکم تر است چون از کوه می‌توان مقداری سنگ جدا کرد ولی از دین و معنویت مؤمن نمی‌توان چیزی گرفت و او را از دین جدا کرد.
گفتار دوم بُعد فرهنگی- تربیتی:
مقابله با تهاجم فرهنگی: یکی از اقسام صبر در اجتماع، صبر در برابر تهاجم دشمن است. استعمار برای این که ریشه‌های اعتقادی را در کشورهای اسلامی قطع نماید شروع به مبارزه کرده که این مبارزه مقدمه‌ای برای از میان بردن تفکر و بینش توحیدی در تمامی جهان است. هیچ راهی برای ابرقدرت‌ها بهتر از این نیست که بدون جنگ و کشتار و بدون این که پولی خرج کنند و حساسیتی ایجاد نمایند ایمان را از دل‌های مردم بزدایند.
گفتار سوم بُعد سیاسی:
اخلاق سیاسی و رفتار اجتماعی در اسلام اهمیت خاصی دارد اخلاق سیاسی، اخلاقی است که بالاتر و فراتر از بایدها و نبایدهای فردی است. از آن جایی که سیاست امری اجتماعی است اخلاق سیاسی نیز مربوط به اجتماع است. صبر یکی از نمادهای اخلاق اجتماعی است که در عمق اجتماع حضور دارد حضوری که منجر به گسترش ظرفیت‌های اجتماعی می‌شود و ثمرات باارزش و گران‌قدری را به بار می‌آورد؛ اما اگر صبر به عنوان نمادی از نمادهای اخلاق اجتماعی است هرگز به معنای دم برنیاوردن نیست. هرگز به این معنی نیست که مردم آن چه را در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و غیره می‌بینند راضی باشند و تحمل کنند. بلکه صبر در عرصه اجتماعی به معنای استقامت و پایداری نمودن در برابر مصادیق آن است.
شایان‌ذکر است، پایان‌نامه «آثار اجتماعی صبر» پژوهش پایانی «بتول سلمانیان»، برای اخذ مدرک سطح 2 جامعه الزهراء قم است که در تابستان 1387 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «خانم قائمی» است. /9193/پ202/ی