برای استنباط مسائل فقهی از علوم جدید استفاده شود/ اصل تکثیر نسل در اسلام مطلوب است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی در همایش ملی تغییرات جمعیتی و نقش آن در تحولات مختلف جامعه که امروز در دو نوبت صبح و عصر در سالن همایش‌های مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌(ره) قم در حال برگزاری است، پاسخ‌گویی به مباحث مربوط به تغییر جمعیت را خدمت بزرگی به جامعه و سبب پیشبرد فرهنگ اسلامی ارزیابی کرد. 

وی با اشاره به عنوان جمعیت و جامعه‌شناسی و تأثیراتی که در اقتصاد کشور دارد و تأثراتی که از وضع اقتصادی می‌پذیرد، گفت: مباحث حقوقی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر کدام به نحوی در حل برخی ابعاد مسأله تغییر جمعیت مؤثر است و این مسأله ارتباط با فقه و آموزه‌های اسلامی در زمینه فعالیت‌های خانواده دارد.

آیت‌الله مصباح یزدی در ادامه افزود: فقه اسلامی از روایاتی که از پیامبر اکرم(ص) و ائمه اهل بیت‌(ع) نقل شده بود نشأت گرفته و مجموعه‌ای از اینها به صورت ابعاد فقهی تدوین شد، سلسله مطالبی به صورت قاعده کلی فقهی به دست آمد که اوایل با نصوص شبیه‌تر بود و کم کم شکل جدیدی در طرح مسأله و بیان موضوع پیدا شد.

وی با بیان برای استنباط احکام، قواعد کلی‌تری دسته‌بندی و یک سلسله قواعد کلی فقهی از نصوص استنباط شد، گسترش علم فقه و اصول را تا دوران کنونی مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: برای پیدا کردن منابع تنها نباید خود را محصور به متن روایات کرد، بلکه باید آنها را به صورت قواعد کلی درآورده و در موارد جزئی استفاده کنیم.

وی با بیان اینکه مسأله عقل در فقه بیش از فقاهت روشن شده است، تصریح کرد: باید بررسی کنیم که این چه قاعده‌ای است که اگر چیزی سبب اخلال در نظام شود حرام است، در هیچ کتابی ندیده‌ام که این قاعده از کجا پیدا شده، اعتبار آن چیست و با چه ثابت می‌شود، اما پیداست که این امر یک قاعده عقلی بدیهی دارد.

این استاد اخلاق حوزه علمیه قم با طرح این سؤال که چرا اخلال نظام فاسد و آنچه سبب اخلال در نظام باشد باطل و حرام است، گفت: می‌توان از قواعد عقلی قطعی در فقه استفاده کرد، البته افراط‌ و تفریط‌هایی در این زمینه صورت می‌گیرد، اما حکم عقل به گونه‌ای است که اگر به هر عاقلی موضوع را عرضه بدارند، یک نتیجه ثابت می‌گیرد.

وی از عقل به عنوان یک منبع مستقل در فقه نام برد و با اشاره به ارتباط علم فقه، فقه و اصول و کلام با یکدیگر، اظهار کرد: برخی مباحث فقهی را مبتنی بر مسائلی که در علم اصول هست، ثابت می‌شود، آن قواعد هم در نوبت خود از یک قواعد دیگری استنباط می‌شود که خود از علم دیگری به نام علم کلام اثبات شده است.

آیت‌الله مصباح یزدی با تأکید بر اینکه اگر برخی مطالب علم کلام مبتنی بر علم دیگری باشد که باید اثبات شود، اثبات این علم کفر نیست، بیان داشت: امروز احساس می‌کنیم که در علم اصول باید یک تکامل بیشتری انجام بگیرد و در اصول تحول ایجاد کنیم.

وی گفت: تا به حال علم اصول را تنها به عنوان یک متدولوژی فقه می‌شناختیم اما باید آن را گسترش دهیم و مانند تحولی که شیخ انصاری در اصول به وجود آورد، مبانی قواعد اصولی را که درباره علوم دیگری است استنباط کنیم و آنها را برای گسترش قواعد و تعمیق تحقیقات فقهی مورد توجه قرار دهیم.

رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌(ره) با این مقدمه، اظهار کرد: در بحث‌های فقهی جمعیت‌شناسی، غالب اندیشمندان با اشاره به چند روایت می‌گویند که اصل تکثیر نسل در اسلام مطلوب است، هرچند این روش فقهی صحیحی است و اشکالی ندارد، اما باید در این‌باره عمیق‌تر بحث کنیم که چرا تکثیر نسل مطلوب است.

وی با بیان اینکه مانند کاری که در قواعد اصول فقه انجام شد و سراغ علم کلام رفتیم، باید از اصول موضوعه کلامی استفاده کنیم، گفت: چرایی تکثیر نسل مطلوب با توجه به قواعد کلامی مبتنی بر یک قاعده فلسفی که هدف الهی را از آفرینش انسان (موجودی دارای شعور، اراده، عشق و خداشناس)، استنباط می‌کند، اثبات کنیم./920/پ202/ج