هنر همان شور دین و شعور همان علم دینی است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، همایش تأملی در حکمت پیدایش و پویایی نمادهایی عاشورایی با حضور میثم توکلی بینا، عضو هیئت علمی انجمن حکمت و فلسفه امروز 27 آبان 92 در سالن اجتماعات مدرسه اسلامی هنر برگزار شد.
توکلی‌بینا با بیان اینکه نمادهای اسلامی جزء نمادهای تجمسی اسلام است؛ اظهار کرد: در جهان، اسلام را با معماری مخصوص خود می‌شناسند و در حوزه معماری اسلامی مطالعات و تحقیقات بسیاری شده است و در حوزه تعزیه و هنرهای نمایش اسلامی تحقیات بسیار خوبی انجام شده است؛ ولی تا کنون در حوزه نمادشناسی اسلامی و عاشورایی پژوهشی انجام نشده است؛ بنابراین در گروه شیعه شناسی تصمیم گرفته شده که پژوهش جدید و میدانی در مورد نمادهای اسلامی بالخصوص نمادهایی عاشورایی انجام شود.
عضو هیئت علمی انجمن حکمت و فلسفه با تبیین مفهوم نماد، ابراز کرد: منظور از نماد چیزی است که دلالت بر جزئیت فرهنگ خاص در خور خود داشته باشد که فراتر از معنای رایج آن چیز است؛ مانند: اسب سفید در عزاداریها و تعزیه‌های؛ یا یک لیوان شیر که در روز هفتم محرم، می‌توانند یک نماد عاشورایی باشد.
وی در ادامه به جنس نمادها اشاره کرد و گفت: نمادها از اجناس مختلف تشکیل شده است: اشیاء صلبی مانند تیغ، پرنده و مشک ساقیان، بیل که نمادی در عزاداریهای است و مفهوم آن این است که به صحنه عاشورا نرسیدم و فقط به تدفین شهداء کربلا رسیدیم؛ کتیبه‌های محتشم که در همه جهان نماد عزاداری برای امام حسین (ع) است؛ از دیگر نمادها حیوانات مانند اسب سفید، شیر و شتر می توان نام برد. از دیگر نماها گیاهان مانند نخل و سرو است؛ واژگان مانند: روضه، گریه، شور و سینه‌زنی، پیاده‌روی و رسومی مانند گل مالی، زنجیرزنی، علمداری از نمادهای عاشورایی هستند.
توکلی‌بینا در ادامه افزود: فرهنگ شیعی با نمادهایش زنده است؛ نماد شناسی مانند زبان شناسی است؛ همانطور یک کلمه در داخل جمله معنا پیدا می کند، بنابراین نماد هم داخل فرهنگ خودش معنا و مفهوم دارد.
عضو هیئت علمی انجمن حکمت و فلسفه در مورد رابطه نماد و جامعه ابراز کرد: یک فرد به تنهایی نمی‌تواند نمادی را درون فرهنگ جامعه بیاورد یا نماد را از جامعه امحاء کند؛ بنابراین تلاش فردی برای ایجاد یا امحاء یک نماد وقتی مؤثر است که مورد مقبولیت جامعه قرار گیرد؛ نمادهای مانند واژه‌ها هستند؛ فرهنگستان لغت واژه‌ای برای یک کلمه خارجی وضع می‌کند ولی تا وقتی که سعی برای جامعه‌پذیری آن نکند، این کلمه هیچ اثری در جامعه ندارد.
وی با اشاره به نمادهای شیطانی اظهار کرد: بعضی‌ها هر چیزی در جامعه پیدا می‌کنند، می‌گویند نماد شیطان پرستی است؛ اینها می خواهند نظرات خود را تحمیل بر جامعه کنند که این کار درست نیست، فقط آنها می‌توانند توصیفگر نمادهای شیطانی باشد؛ زیرا در جامعه اسلامی و در ایران آنها را نماد شیطانی نمی دانند و هیچ جایگاه اجتماعی در کشور ما ندارد.
توکلی‌بینا در مورد امحاء نمادها به وسیله حکومتهای ابراز کرد: در زمان حکومت صدام در عراق به مدت سی سال تمام نمادهای عزاداری ممنوع شده بود و هر کسی از نمادهای عاشورایی استفاده می کرد محکوم به قتل می شود و بعد از سی سال نسل جدید مردم عراق رو به کار آمدند و فاقد هویت فرهنگ قبلی خود بودند؛ اولین اتفاقی بعد از سقوط صدام پیش آمد، اربعین حسینی بود؛ که بیش از هشت میلیون نفر از خود عراقیها در آن زمان پیاده به کربلا رفتند و هیچ اتفاق خاصی در آن زمان پیش نیامد؛ بنابراین امحاء یک نماد نمی‌تواند کاریک نفر یا گروه یا یک حکومت خاص باشد؛ اگر حکومتها بخواهند با نمادهای عاشورایی مبارزه کنند فقط با چند گروه خاص طرف نیستند؛ بلکه با یک جریان قوی و تأثیرگذار طرف هستند که هویت آنها با این نمادها گره خورده است.
عضو هیئت علمی انجمن حکمت و اندیشه با اشاره به نمادهای عاشورایی افزود: نمادهای عاشورایی نمادهایی دینی هستند و به فرهنگ دینی شیعیان گره خورده است؛ عاشورا واقعه‌ای است که در محور حوادث دینی شیعیان واقع شده است؛ هنرمندان شیعی بهترین مجال و والاترین ارزش خود را ابراز هنرنمایی می‌دانند؛ عاشورا فرصتی است که هنرمند می‌تواند و که هنر و دیانت خود را به طور همزمان به کار بندد تا نمادی تولید شود که از سوی دیگران مورد قبول جامعه شیعی قرار گیرید و ماندگار شود.
وی افزود: حوزه علمیه به تنهایی اسلام را نگه نداشته است؛ بلکه حوزه علمیه با کمک نمادهای هنری، اسلام را پویا کرده است؛ شور و شعور دوپای دین هستند، هنر همان شور دین و شعور همان علم دینی است؛ این دو اسلام را زنده نگه داشتند.
توکلی‌بینا با بیان اینکه بسیاری نمادهای اسلامی از صفویه باقی مانده است و بعد از صفویه کاری در خور شایسته‌ایانجام نشده است، ابراز کرد: آیا در جمهوری اسلامی تا اکنون کار فاخر و شاخص در بحث تولید نماد شده است که بعد از دویست سال مردم بگویند این نماد جمهوری اسلامی ایران در زمان اول انقلاب است؟ آیا ساختمان کنفراس اسلامی یا مجلس اسلامی که حتی طراحی آن نه ایرانی و نه اسلامی بوده است، می‌تواند نماد جمهوری اسلامی ایران باشد؟ آیا نسل جدید ما با نمادهای اسلامی آشنا هستند؟ باید در همین زمان نماد فاخر اسلامی تولید شود، در جامعه هنرمندان بسیاری داریم که می تواند این کار را انجام بدهند، ولی باید دولت توجه جدی به این هنرمندان داشته باشد و باید سرمایه اولیه آنها اولیه ایجاد کنند. چرا یک هنرمند ایرانی که یک اثر کوچک آن حداقل بیست میلیون تومان قیمت دارد، باید درگیر ده میلیون رهن خانه خود باشد؟ /998/پ202/ع