عضو هیأت علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی تبیین کرد؛
حج، مأموریت همه انبیا الهی
خبرگزاری رسا ـ عضو هیأت علمی پژوهشکده مهدویت و آینده‌پژوهی گفت: از زمانی که رسالت و بعثت انبیا علیهم‌السلام در میان بنی آدم مطرح شده، موضوع حج نیز مطرح بوده است و نیز قدمت حج بر اساس برخی احادیث به قبل از آفرینش انسان باز می‌گردد.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مطلب زیر یادداشتی است از حجت‌الاسلام الهی‌نژاد عضو هیأت علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی در تبیین ارتباط حج و نبوت و اهتمام پیامبران الهی به مسئله حج که توجه علاقه‌مندان را به آن جلب می‌کنیم.
بر اساس آموزه‌های دینی میان حج و نبوت رابطه دیرین و وثیقی وجود دارد یعنی از زمانی که رسالت و بعثت انبیا(ع) در میان بنی آدم مطرح شده موضوع حج نیز مطرح بوده است و نیز قدمت حج بر اساس برخی احادیث به قبل از آفرینش انسان باز می‌گردد.
پس عمر حج از عمر تاریخ بشریت بیشتر است چنانکه امام صادق (ع) در این زمینه می‌فرماید: فَکَانَ أَوَّلُ مَا حَجَّتْ إِلَیْهِ الْمَلَائِکَةُ وَ طَافَتْ بِهِ فِی هَذَا الْوَقْتِ فَجَعَلَهُ سُنَّةً وَ وَقْتاً إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ... و اوّلین کسانى که حجّ را انجام دادند فرشتگان بودند که در همین وقت ( ماه ذی‌حجه) طواف کردند پس حقّ تعالى براى بندگان آنچه را فرشتگان از نظر افعال و فرمان بجا آوردند تا روز قیامت سنّت قرار داد.
عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سُئِلَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع) عَنِ الْبَیْتِ أَ کَانَ یُحَجُّ إِلَیْهِ قَبْلَ أَنْ یُبْعَثَ النَّبِیُّ (ص) قَالَ نَعَمْ لَا یَعْلَمُونَ أَنَّ النَّاسَ قَدْ کَانُوا یَحُجُّونَ وَ نُخْبِرُکُمْ أَنَّ آدَمَ وَ نُوحاً وَ سُلَیْمَانَ قَدْ حَجُّوا الْبَیْتَ بِالْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ الطَّیْرِ وَ لَقَدْ حَجَّهُ مُوسَى عَلَى جَمَلٍ أَحْمَرَ یَقُولُ لَبَّیْکَ لَبَّیْک
زراره از امام باقر(ع) سوال می کند که آیا قبل از پیامبر گرامی اسلام(ص) مردم حج بجا می آوردند حضرت فرمودند بلی مردم حج بجا می آوردند حضرت آدم و نوح و سلیمان با جن و انس و پرندگان حج می کردند و همچنین حضرت موسی(ع) با شتر قرمز حج می کردند و می گفتند لبیک لبیک
حضرت آدم و حج
خانه کعبه که نام دیگرش بیت اللّه الحرام است، تاریخچه بسیار مفصّلى دارد که مطابق روایات به زمان حضرت آدم (ع) بر مىگردد. او نخستین کسى بود که خانه را بنا کرد و بر گرد آن طواف نمود، سپس در طوفان نوح ویران شد و ابراهیم به کمک فرزندش اسماعیل، طبق آیات صریح قرآن بار دیگر آن را بنا کرد و حجّ خانه خدا به جا آورد
چنانکه امام صادق(ع) می‌فرماید: إِنَّ آدَمَ ع هُوَ الَّذِی بَنَى الْبَیْتَ وَ وَضَعَ أَسَاسَهُ وَ أَوَّلُ مَنْ کَسَاهُ الشَّعْرَ وَ أَوَّلُ مَنْ حَج
آدم (ع) همان کسى است که کعبه را بنا نمود، و اساس آن را پی ریزی کرد و او نخستین کسى است که پردهاى موئین بر آن پوشاند. و نخستین کسى است که حج به جا آورد.
چنانکه در این زمینه فردی از امیر مومنان علی(ع) پرسشی می‌کند: سَأَلَ شَامِیٌّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (ع) کَمْ حَجَّ آدَمُ مِنْ حِجَّةٍ فَقَالَ لَهُ سَبْعِینَ حِجَّةً مَاشِیاً عَلَى قَدَمَیْه : یک شامى از امیر المؤمنین علیه السّلام پرسید آدم علیه السّلام چند بار حج کرد؟ حضرت فرمود هفتاد بار با پاى پیاده
حضرت ابراهیم(ع) و حج
بر اساس اشارات آیات و روایات حضرت ابراهیم (ع) مجدد بنای کعبه بوده است . یعنی بعد ازعوامل طبیعی نظیر فراگیری آب در جریان داستان نوح که بنای کعبه تخریب شد ، حضرت ابراهیم(ع) با همراهی حضرت اسماعیل(ع) به تجدید این بنای مبارک پرداختند و بعد از استواری بنا کعبه جزو اولین کسانی بودند که به مناسک حج پرداختند.
حج و مناسک آن از جمله آزمایش هایی است که حضرت ابراهیم(ع) با انجام دادن آن به مقام امامت رسیدند.
وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماما
و چون ابراهیم را پروردگارش با کلماتى بیازمود، و وى آن همه را به انجام رسانید، [خدا به او] فرمود: «من تو را پیشواى مردم قرار دادم.»
در ارتباط حج با امامت حضرت ابراهیم (ع) همین بس که بر اساس برخی از دیدگاه‌ها، امتحان و تعیین امامت ایشان به جهت انجام مناسک حج بوده است. چنانچه صاحب تفسیر مجمع البیان می‌نویسد:
«در روایتی که از ابن عباس در دست است «کلماتى» که ابراهیم (ع) درباره آنها مورد امتحان خداوند قرار گرفته است به انجام مناسک حج تفسیر گردیده است».
در تفسیر «در‌المأثور»آزمایش حضرت ابراهیم(ع) به انجام یکی از مناسک حج(قربانی حضرت اسماعیل) تعبیر شده است:
باز در کتاب «جامع‌البیان» از قول ابن عباس «کلمات» به مناسک حج تفسیر شده است: وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قال منهن مناسک الحج
از مطالب بالا چنین می‌توان نتیجه گرفت که میان حج و امامت حضرت ابراهیم(ع) رابطه وثیقی وجود دارد زیرا اصلا رسیدن حضرت ابراهیم به مقام امامت در پرتو تجدید بنای کعبه و انجام مناسک حج حاصل شده است،
حضرت موسی(ع) و حج
بر اساس روایات مختلفی که در منابع حدیثی آمده است به این نتیجه می‌رسیم که در طول تاریخ بیت‌الحرام مورد توجه همه انبیا الهی(ع) بوده و همه آنها به نحوی آهنگ سفر حج نموده‌اند که از جمله آنها حج حضرت موسی(ع) است که در ذیل بدان اشاره می‌شود
امام باقر(ع) می‌فرماید:َ حَجَّ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ (ع) وَ مَعَهُ سَبْعُونَ نَبِیّاً مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ خُطُمُ إِبِلِهِمْ مِنْ لِیفٍ یُلَبُّونَ وَ تُجِیبُهُمُ الْجِبَالُ وَ عَلَى مُوسَى عَبَاءَتَانِ قَطَوَانِیَّتَانِ یَقُولُ لَبَّیْکَ عَبْدُکَ ابْنُ عَبْدِک
حضرت موسی(ع) با هفتاد نفر از انبیای بنی اسرائیل به حج رفته در حالی که افسار شترهایشان که از جنس خرما بود لبیک می‌گفتند و کوه‌ها جوابشان را می‌دادند و حضرت موسی(ع) نیز لبیک می‌گفت در حالی که دو عبای پنبه‌ای بر تن داشت
امام صادق(ع) می‌فرماید:
لَمَّا حَجَّ مُوسَى (ع) نَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ (ع) فَقَالَ لَهُ مُوسَى یَا جَبْرَئِیلُ مَا لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَیْتَ بِلَا نِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ لَا نَفَقَةٍ طَیِّبَةٍ قَالَ لَا أَدْرِی حَتَّى أَرْجِعَ إِلَى رَبِّی عَزَّ وَ جَلَّ فَلَمَّا رَجَعَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَا جَبْرَئِیلُ مَا قَالَ لَکَ مُوسَى وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَا قَالَ قَالَ یَا رَبِّ قَالَ لِی مَا لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَیْتَ بِلَا نِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ لَا نَفَقَةٍ طَیِّبَةٍ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ارْجِعْ إِلَیْهِ وَ قُلْ لَهُ أَهَبُ لَهُ حَقِّی وَ أُرْضِی عَنْهُ خَلْقِی قَالَ فَقَالَ یَا جَبْرَئِیلُ فَمَا لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَیْتَ بِنِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ نَفَقَةٍ طَیِّبَةٍ قَالَ فَرَجَعَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَیْهِ قُلْ لَهُ أَجْعَلُهُ فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَى مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفِیقا
چون موسى (ع) حجّ بجاى آورد، جبرئیل بر او نازل شد، پس موسى (ع) او را گفت: اى جبرئیل بهره کسى که این بیت را بدون نیّتى صادق و نفقهاى پاکیزه حجّ کند چیست؟ گفت: نمی‌دانم تا به پروردگارم عزّ و جلّ رجوع کنم. پس چون چنین کرد، خداوند عزّ و جلّ فرمود: اى جبرئیل، موسى با تو چه گفت؟ در صورتى که او به گفته موسى داناتر بود. جبرئیل گفت: پروردگارا او مرا گفت: بهره کسى که این بیت را بدون نیّتى صادق و نفقهاى پاکیزه حجّ کند چیست؟ خداوند عزّ و جلّ فرمود: بسوى او باز گرد، بگو: حقّ خود را به او مىبخشم، خلق خود را از او راضى می‌سازم. پس گفت: اى جبرئیل، پس بهره کسى که این بیت را با نیّتى صادق و نفقهاى پاکیزه حجّ کند چیست؟ گوید: پس جبرئیل بسوى خداوند متعال بازگشت، و خدا به او وحى فرستاد، که به او بگو: وى را در رفیق اعلى (جایى که رفقاى او بهترین رفقا باشند) با پیغمبران و صدّیقان و شهیدان و صالحان قرار خواهم داد، و ایشان نیکو یارانى باشند.
حضرت عیسی(ع) و حج
پاسخی که امام رضا(ع) به پرسش«علت تعیین زمان حج در ماه ذی حجه» دادند در آن به حج انبیا(ع) ازجمله حضرت عیسی(ع) اشاره نموده‌اند.
فَکَانَ أَوَّلُ مَا حَجَّتْ إِلَیْهِ الْمَلَائِکَةُ وَ طَافَتْ بِهِ فِی هَذَا الْوَقْتِ فَجَعَلَهُ سُنَّةً وَ وَقْتاً إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَأَمَّا النَّبِیُّونَ آدَمُ وَ نُوحٌ وَ إِبْرَاهِیمُ وَ مُوسَى وَ عِیسَى وَ مُحَمَّدٌ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ وَ غَیْرُهُمْ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ إِنَّمَا حَجُّوا فِی هَذَا الْوَقْتِ فَجُعِلَتْ سُنَّةً فِی أَوْلَادِهِمْ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ
و اوّلین کسانى که حجّ را انجام دادند فرشتگان بودند که در همین وقت ( ماه ذی‌حجه) طواف کردند پس حقّ تعالى براى بندگان آنچه را فرشتگان از نظر افعال و فرمان بجا آوردند تا روز قیامت سنّت قرار داد. امّا انبیاء: حضرات آدم، نوح، ابراهیم، موسى، عیسى و محمّد صلوات اللَّه علیهم اجمعین و غیر ایشان از انبیاء دیگر در همین وقت حجّ بجا آوردند پس خداوند آن را در اولادشان تا روز قیامت سنّت قرار داد.
پیامبر اسلام (ص) و حج
حذیفه می‌گوید:
فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) الْمُؤَذِّنِینَ فَأَذَّنُوا فِی أَهْلِ السَّافِلَةِ وَ الْعَالِیَةِ أَلَا إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) قَدْ عَزَمَ عَلَى الْحَجِّ فِی عَامِهِ هَذَا لِیُفَهِّمَ النَّاسَ حَجَّهُمْ وَ یُعَلِّمَهُمْ مَنَاسِکَهُمْ فَیَکُونَ سُنَّةً لَهُمْ إِلَى آخِرِ الدَّهْرِ قَالَ فَلَمْ یَبْقَ أَحَدٌ مِمَّنْ دَخَلَ فِی الْإِسْلَامِ إِلَّا حَجَّ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) لِسَنَةِ عَشْرٍ لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ یُعَلِّمَهُمْ حَجَّهُمْ وَ یُعَرِّفَهُمْ مَنَاسِکَهُمْ وَ خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) بِالنَّاسِ وَ خَرَجَ بِنِسَائِهِ مَعَهُ وَ هِیَ حَجَّةُ الْوَدَاعِ فَلَمَّا اسْتُتِمَّ حَجُّهُمْ وَ قَضَوْا مَنَاسِکَهُمْ وَ عَرَفَ النَّاسُ جَمِیعَ مَا احْتَاجُوا إِلَیْهِ وَ أَعْلَمَهُمْ أَنَّهُ قَدْ أَقَامَ لَهُمْ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ (ع) وَ قَدْ أَزَالَ عَنْهُمْ جَمِیعَ مَا أَحْدَثَهُ الْمُشْرِکُونَ بَعْدَهُ وَ رَدَّ الْحَجَّ إِلَى حَالَتِهِ الْأُولَى
رسول خدا فرمان داد که اعلان عمومى حج کنند پس در بالاى هر بلندى و پستى فریاد زدند و اعلان کردند که مردم آگاه باشید رسول خدا امسال آماده سفر مکه شده تا برنامه دینى حج و مناسک مردم را به آنان بیاموزد که تا آخر روزگار براى مردم سنت باشد حذیفه گفت همهى مردم رفتند و کسى از مسلمانان بجا نماند مگر اینکه با رسول خدا بمکه رفت و این سنت را انجام داد تا بهرهى خود را به بیند و آشنا به مناسک شوند، مسائل مذهبى حج را بیاموزند رسول خدا با مردم بطرف مکه حرکت نمودند و زنانش نیز همراه آن حضرت بودند و این سفر حجة الوداع بود. چون حج مردم تمام شد و مناسک خود را انجام دادند و مردم نیازمندیهاى حج را فهمیدند پیامبر به آنان اخطار کرد که مذهب ابراهیم را برایشان بپا داشته آنچه را مشرکان بعد از ابراهیم در اعمال حج زیاد کردند همه را برداشت موضوع حج را بسوى اصلش برگرداند.
امام صادق(ع) می‌فرماید: لَمْ یَحُجَّ النَّبِیُّ (ص) بَعْدَ قُدُومِهِ الْمَدِینَةَ إِلَّا وَاحِدَةً وَ قَدْ حَجَّ بِمَکَّةَ مَعَ قَوْمِهِ حِجَّات
رسول خدا(ص) بعد از هجرت، فقط یک نوبت به حج خانه خدا مشرّف شد، ولى قبل از هجرت، با قوم قریش چند نوبت در مراسم حج شرکت نمود
امام صادق(ع) می‌فرماید: حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ (ص) عِشْرِینَ حَجَّةً مُسْتَتَرَةً مِنْهَا عَشْرُ حِجَجٍ أَوْ قَالَ سَبْعَةٌ (الْوَهْمُ مِنَ الرَّاوِی) قَبْلَ النُّبُوَّةِ
رسول خدا(ص) بیست نوبت به طور پنهانى به مراسم حج مبادرت کرد که از آنها ده‌تا یا هفت تا( تردید از راوی است) قبل از نبوت بوده است
سُلَیْمَانَ بْنِ مِهْرَانَ ازامام صادق(ع) می‌پرسد: کَمْ حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ (ص) فَقَالَ عِشْرِینَ مُسْتَتِراً فِی حِجَّةٍ یَمُرُّ بِالْمَأْزِمَیْنِ فَیَنْزِلُ فَیَبُولُ فَقُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ لِمَ کَانَ یَنْزِلُ هُنَاکَ فَیَبُولُ قَالَ لِأَنَّهُ أَوَّلُ مَوْضِعٍ عُبِدَ فِیهِ الْأَصْنَام
رسول خدا (ص) چند حجّ بجاى آورد؟ امام فرمود: بیست حجّ، و در هر حجّ به سرزمین «مأزمین» می‌گذشت و پس در آنجا فرود مىآمد و ادرار میکرد. گفتم اى پسر رسول خدا، چرا در آنجا فرود مىآمد، و ادرار میکرد؟ گفت: زیرا آنجا اولین محلّى بود که بتها در آن محلّ مورد عبادت واقع شدند،
امام صادق(ع) فرمودند: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) أَقَامَ بِالْمَدِینَةِ عَشْرَ سِنِینَ لَمْ یَحُجَّ ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ« وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالًا وَ عَلى‌کُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ» فَأَمَرَ الْمُؤَذِّنِینَ أَنْ یُؤَذِّنُوا بِأَعْلَى لِحَجِّ رَسُولِ اللَّهِ (ص)
رسول اسلام(ص) ده سالی که در مدینه بودند به حج نرفتند تا این که آیه نازل شد «و در میان مردم براى [اداى] حج بانگ برآور تا [زائران] پیاده و [سوار] بر هر شتر لاغرى- که از هر راه دورى مىآیند- به سوى تو روى آورند»پس رسول گرامی اسلام(ص) فرمان دادند تا با صدای بلند بانگ زده و حج رفتن رسول الله اعلان کنند./9191/د101/ن
ارسال نظرات