عقلانیت تشکیکی نظام باورهای دینی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دکتر قدرت‌الله قربانی، استادیار فلسفه دانشگاه خوارزمی تهران پیش از ظهر دوشنبه بیست و سوم دی ماه در «دومین کنفرانس بین‌المللی فلسفه دین معاصر» که به همت انجمن علمی فلسفه دین ایران و با همکاری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این پژوهشگاه واقع در اتوبان کردستان تهران به مدت دو روز کار خود را آغاز کرد، به سخنرانی با عنوان «عقلانیت تشکیکی نظام باورهای دینی» پرداخت.
وی با اشاره به این‌که ماهیت باورهای دینی از مهم ترین پرسش‌های پیش روی فیلسوفان است، افزود: در این زمینه نظریاتی چون مبناگرایی، اعتمادگرایی و کل گرایی تلاش داشته‌اند تا به نحوی اعتقاد به باورهای دینی را توجیه کرده و عقلانیت آن را نشان دهند.
قربانی با بیان این‌که در این فرصت تلاش می‌کنم تا عقلانیت باورهای دینی با رویکرد جدیدی تبیین گردد، گفت: در این رویکرد گزاره‌های دینی همچون نظامی از باورها درنظر گرفته می‌شود که در آن سه گونه باورهای بنیادی، میانی و حاشیه‌ای و میان آنها مراتب وجودی و معرفتی طولی وجود دارد.
استادیار فلسفه دانشگاه خوارزمی تهران قرارداشتن در بالاترین سطح و دارای بالاترین حد عقلانیت، کلیت، جهان‌شمولی و کمترین امکان تغییرپذیری و تأثیرپذیری از عوامل معرفتی و غیر معرفتی را از ویژگی‌های باورهای بنیادی در این نظام از نظر مرتبه وجودی مطرح کرد.
قربانی، وجود خودِ خدا را به‌عنوان یکی از نمونه‌های باورهای بنیادی که مبنای وحدت ادیان نیز هستند، دانست.
وی گفت: باورهای میانی که مبتنی بر باورهای بنیادی و نتیجه نحوه فهم و تفسیر آنها هستند، از نظر وجودی و معرفتی در سطح پایین‌تر از باورهای بنیادی و بالاتر از باورهای حاشیه‌ای قرار دارند و دارای عقلانیت، ثبات، جهان‌شمولی و کلیت نسبتا کمتر و تغییرپذیری و تأثیرپذیری نسبتا بیشتری از عوامل معرفتی و غیر معرفتی‌اند.
استادیار فلسفه دانشگاه خوارزمی تهران صفات و افعال خدا، رابطه خدا با جهان و انسان، مباحث مربوط به توحید نظری و عملی، عصمت انبیاء(ع)، خطاپذیر بودن یا نبودن قرآن، معاد، چگونگی مرگ و برزخ و اوصاف بهشت و جهنم را نمونه‌هایی از باورهای میانی دانست.
قربانی ابراز داشت: باورهای حاشیه‌ای در پایین ترین سطح وجودی و معرفتی بوده، دارای عقلانیت، ثبات و کلیت کمتر از باورهای قبلی و تأثیرپذیری و تغییرات بیشتر از آنها هستند و تحت شرایط گوناگون متحول می‌شوند.
وی اعتقاد به تقدس برخی مکان‌ها، اعتقاد به تأثیر گذاری انواع دعاها و باور به تقدس برخی اشخاص را به‌عنوان نمونه‌هایی از باورهای حاشیه‌ای مطرح کرد.
استادیار فلسفه دانشگاه خوارزمی تهران گفت: در این نظام طولی، در هر سطح برخی باورهای هم عرض وجود دارند که دارای مراتب وجودی و معرفتی یکسان بوده و فقط کارکردهای متفاوت دارند.
وی خاطر نشان کرد: تفاوت‌های مراتب طولی و عرضی باورهای سه گانه که منجر به تفاوت میزان ویژگی عقلانی آنها می‌شود، با عنوان عقلانیت تشکیکی نظام باورهای دینی نامیده می‌شود./956/پ202/ن