گزارش و سنجش برهان اخلاقی مولوی ـ نیومن بر وجود خدا

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مهدی عظیمی، استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران عصر روز سه شنبه 24دیماه در «دومین کنفرانس بین‌المللی فلسفه دین معاصر» که به‌همت انجمن علمی فلسفه دین ایران و با همکاری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این پژوهشگاه واقع در اتوبان کردستان تهران برگزار شد، به ارائه سخنرانی با عنوان «گزارش و سنجش برهان اخلاقی مولوی ـ نیومن بر وجود خدا» پرداخت.

وی بازخواندن و برسنجیدن فرهنگ کهن ایرانی ـ اسلامی در پرتو دست‌آوردهای نوین بشری را بایسته‌ای انکارناپذیر برای نسل امروز دانست و گفت: مولوی یکی از گنج‌های شایگان سنت ماست که بسیاری از آموزه‌های او حتی امروز هم سزاوار بازاندیشی است.

عظیمی با بیان این‌که مولوی دست‌کم در سه غزل از غرلیات دیوان شمس «ترسگاری» یعنی ترس اخلاقی را دلیلی بر وجود خدا می‌داند، ابراز داشت: از دریچه فلسفه دین می‌توان این را برهانی اخلاقی بر وجود خدا انگاشت.

استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران افزود: برهان مشابهی را جان نیومن در کتاب جریان ساز خود، دستور زبان باور، به میان می‌آورد، این دو برهان را می‌توان هم‌سرشت و از این رو هم‌سرنوشت دانست؛ به این معنا که سستی یا استواری هریک بر دیگری نیز دامن گستر است.

وی اظهار داشت: جان هیک استدلال نیومن را مصادره به مطلوب می‌داند اما به نظر می‌رسد که او احتجاج نیومن را یک دلیل قیاسی به شمار آورده چرا که آن را «به‌عنوان استدلال منطقی از وجود وجدان به خدایی که ندای وجدان است» تعبیر کرده است.

عظیمی گفت: ما بر آنیم که اگر برهان مولوی ـ نیومن به‌عنوان یک دلیل فرضیه رُبا به شمار آید، انتقاد هیک بر آن وارد نخواهد بود، امروزه در فلسفه دین، برهان‌های اخلاقی را دلایلی فرضیه رُبا به شمار می‌آورند و دستگاه فکری مولوی و نیومن نیز دست ما را برای چنین تفسیری بازمی‌گذارد./956/پ202/ص