آسیب شناسی وحدت حوزه و دانشگاه در برنامه دیروز امروز فردا؛
پارسانیا: برنامه ریزی برای وحدت اصولی و واقع بینانه نبوده/ آشنا: نابسامانی در مدیریت دانش لطمه بزرگی به حیثیت علوم اسلامی زده است
خبرگزاری رسا ـ مشاور فرهنگی رییس جمهور با اذعان به این که موفقیت چندانی در مسیر وحدت حوزه و دانشگاه نداشته ایم، وحدت این دو نهاد را جدای از پیوند و اتحاد آنان دانست؛ استاد پارسانیا نیز اعتقاد داشت برنامه ریزی هایی انجام شده در این راستا واقع بینانه و اصولی نبوده است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، 27 آذرماه سالروز شهادت آیت الله مفتح و روز وحدت حوزه و دانشگاه بهانه ای بود تا برنامه زنده تلویزیونی دیروز امروز فردا که هر هفته پنج شنبه شب ها بعد از پخش اخبار شبانگاهی بررسی مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در دستور کار دارد، به موضوع مهم پیوند حوزه و دانشگاه بپردازد.
در این برنامه زنده تلویزیونی که اجرای آن را محمدحسین رنجبران برعهده داشت، حسام الدین آشنا مشاور فرهنگی رییس جمهور و حجت الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به بیان دیدگاه های خود پرداختند.
حجت الاسلام والمسلمین دکتر پارسانیا در ابتدای این برنامه در پاسخ به سؤال نظرسنجی برنامه مبنی بر این که آیا در 35 سال گذشته در مسیر وحدت حوزه و دانشگاه درست عمل کرده ایم؟ اظهار داشت: ما در این 35 سال عمل کرده ایم، از ابتدای انقلاب این بحث مطرح و جدی بوده است، اما فعالیت های مختلفی بوده و نمی شود یک کاسه گفت.
وی با بیان این که شرایط امروز ما با 35 سال قبل فرق کرده است، گفت: این که از همه فرصت ها درست استفاده کرده ایم، مساله وحدت و حوزه دانشگاه مساله اصلی ما و جدی است و چیزی نبوده که ما سراغ آن برویم.
حسام الدین آشنا نیز درباره این سؤال تصریح کرد: وقتی از وحدت حوزه و دانشگاه صحبت می کنیم از یک مجموع تلاش ها صحبت می کنیم و اگر از پیوند این دو صحبت کنیم متفاوت می شود، بستگی به این دارد که تماس این دو نظام را چگونه تعریف کرده باشیم، گاهی اوقات این تماس منجر به وحدت می بینیم، گاهی اوقات منجر به اتحاد و گاهی نیز به پیوند منجر می شود.
مشاور فرهنگی رییس جمهور یادآورشد: از نظر من رویکرد وحدت حوزه و دانشگاه موفقیت چندانی نداشته است، اما رویکرد اتحاد و پیوند این دو موفقیت هایی را داشته و می توان راجع به آن صحبت کرد.
حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا در مورد برخورد عناصر اصلی و سیاست گذاران و تصمیم سازان و تصمیم گیران حوزه و دانشگاه به مقوله وحدت خاطرنشان کرد: بستگی به این دارد که عناصر اصلی را چه بدانیم، آیا وحدت است، اتحاد است؛ البته همه روی این مساله وفاق و تاکید داشته اند که وحدت یک مساله جدی است.
وی بیان کرد: نظام ما یک حرکت سیاسی بوده است، به همین ترتیب فرهنگ عمومی در مساله حوزه و دانشگاه نقش داشته است. عناصر اصلی فقط هدایت کنندگان نبوده اند، اما آنها نیز نقش خاص خود را داشته اند.
دکتر آشنا نیز درباره این بحث تاکید کرد: مساله حوزه و دانشگاه موضوع سنت و مدرنیته و علم و دین به همدیگر پیوند دارد؛ نقش نهاد قدرت و کنش معطوف به آن در این نسبت نیز تعیین کننده است.
رضا شاه می خواست دین را مدیریت و حوزه را در دانشگاه هضم کند
مشاور فرهنگی رییس جمهور بیان کرد: در رویکرد غرب گرایی دین به عنوان مشکل و مانع تلقی می شد و نهاد مجسم و بیرونی آن می توانست روحانیت تلقی شود، وقتی مرحوم آیت الله حائری فوت کردند عملا یک نهاد حوزوی را تاسیس کرده بودند و در همین موازات دولت هم اقداماتی کرده بود.
وی اضافه کرد: در زمان رضا شاه تلاش می شود نهاد دین مدیریت شود و دانشکده معقول و منقول و مؤسسه وعظ و خطابه درست می شود و اینجا حکومت است که می خواهد دین را مدیریت کند و تلاش می شود تا حوزه در دانشگاه هضم شود.
وی تصریح کرد: تا سال 1320 عملا سرکوب حوزه را از سوی حاکمیت داریم، از این زمان تا سال 57 روحانیتی را داریم که مجبور است زبان نسل جدید را بیاموزد.
آشنا افزود: انقلاب اسلامی ایران رهبر درجه یک آن حضرت امام است، اما از آن سطح که پایین بیایم شاگردان امام مؤثرترین شان کسانی هستند که میان حوزه و دانشگاه رفت و آمد می کنند.
مشاور فرهنگی رییس جمهور گفت: از آن طرف متدینان دانشگاه نیز کسانی هستند که رو به حوزه می آورند و این پیوند است که جامعه را به حرکت در می آورد و انقلاب اسلامی متولد می شود.
وی بیان کرد: انقلاب فرهنگی یک پاسخ است که انقلاب اسلامی می خواهد به جریان سکولار در دانشگاه بدهد، یک اقدام معطوف به اصلاح در دانشگاه رخ می دهد و در همان دوره دفتر همکاری حوزه و دانشگاه تاسیس می شود.
مشاور فرهنگی رییس جمهور یادآورشد: در همان دوره ها تلاش هایی در درون حوزه شروع می شود تا علوم انسانی جدید به صورت مدیریت شده وارد حوزه شود.
آشنا یادآورشد: اگر ما پاسخی که در انقلاب اسلامی به مساله حوزه و دانشگاه داده شد را معطوف به سابقه تاریخی آن نکنیم ریشه آن را کشف نخواهیم کرد.
حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا نیز درباره بحث ارائه شده از سوی مشاور فرهنگی رییس جمهور تصریح کرد: تاریخ به همین صورتی است که ایشان بیان کردند، رضا خان به دنبال این بود که حوزه در دانشکده معقول و منقول بیاید، بعد در دگردیسی هایی که پیدا کرد به دانشکده الهیات تبدیل شد.
وی با ریشه یابی کنش ها و فراز و نشیب هایی که در این مسیر ایجاد شده، بیان کرد: بنده این تقابل را تقابل علم و دین نمی بینم، الازهر نوع جوابی که داد گفت علوم جدید را به الازهر بیاوریم، به جای این که دانشگاه بیاید و در حاشیه آن یک دانشکده معقول و منقول درست کند الازهر علوم جدید را آورد و این متاثر از رویکرد سید جمال بود.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: در ایران تنها جایی که این مدل را اجرا کردیم دانشگاه امام صادق(ع) است که تا حدی علوم حوزوی تدریس می شود.
در ادامه برنامه دیروز امروز فردا مجری برنامه از حسام الدین آشنا درباره چگونگی ارتباط روحانیت با دانشگاه بعد از سال 57 پرسید که وی در پاسخ اظهار داشت: قبلا همکاری میان حوزه و دانشگاه در بخش متدینان دانشگاهی و روشن اندیشان حوزوی یک راه حل تلقی شد و بعد از انقلاب کسانی که علمدار این مساله بودند دو اتفاق برایشان افتاد، یا مثل مرحوم بهشتی، مفتح، مطهری و باهنر به شهادت رسیدند که تجربه حوزوی و دانشگاهی ارزشمندی داشتند، عده ای نیز درگیر کارهایی اجرایی کشور بودند مثل حضرت آیت الله خامنه ای؛ حضرت امام وقتی خواست یک نفر را برای این که در دانشگاه ها با دانشجویان صحبت کند ایشان بود به خاطر پیوند نزدیکی که داشتند.
آیت الله مصباح پرچمدار دعوت از نخبگان دانشگاه برای تحول در علوم انسانی بود
وی تصریح کرد: انقلاب فرهنگی یک پاسخ بود و ستاد انقلاب فرهنگی تداوم آن پاسخ برای حل مساله بود، یک بحث زدودن عناصر انحرافی و چپ از دانشگاه ها بود و یک بحث نیز اسلامی کردن علوم انسانی بود و دفتر همکاری حوزه و دانشگاه اولین دعوت را از نخبگان برای اصلاح علوم انسانی به قم دعوت کرد و آیت الله مصباح یزد پرچمدار این جریان بود.
حسام الدین آشنا ضمن آسیب شناسی روندی که در این راستا طی شده، خاطرنشان کرد: در سطح دانشگاه آنچه اتفاق افتاد دو واحد معارف به دروس دانشگاه اضافه شد، در شروع تدریس معارف اسلامی در دانشگاه ها مهم ترین اساتید حوزه دعوت شدند تا تدریس کنند؛ وقتی تبدیل به درس شد نیاز به تربیت استاد معارف اسلامی احساس شد.
آشنا گفت: این که تجربه تدریس معارف اسلامی در تحول بینشی و رفتاری دانشجویان چقدر تاثیر داشته باید در جلسه ای دیگر به صورت انتقادی به آن پرداخت، اما آنچه به عنوان نهاد تاسیس شد حضور روحانیت در دانشگاه تحت عنوان نمایندگی رهبری در دانشگاه ها بود و این یک استقرار عملی، نهادی و سازمانی حوزه در دانشگاه ها بود.
وی یادآورشد: این عزیزان موظف بودند فضای دانشگاه ها را اخلاقی و دینی کنند و در عین حال دروس معارف اسلامی دانشگاه ها را مدیریت کنند و همزمان مسؤولیت های دیگری به عهده این دفتر نهاده شد و این تجربه نیز باید مورد ارزیابی قرار گیرد.
مشاور فرهنگی رییس جمهور اضافه کرد: سومین کاری که اتفاق بود این بود نهادها و مؤسساتی به عهده گرفتند تا بار این رابطه حوزه و دانشگاه را به دوش گیرند، در مشهد دانشگاه علوم اسلامی رضوی را داریم، در تهران مدرسه عالی شهید مطهری را داریم، در قم مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) را داریم که نگاه خاصی به علوم اسلامی و انسانی دارند.
آشنا بیان کرد: یکی از برجسته ترین بخش ها اعزام طلاب مستعد و توانمند به خارج از کشور است برای تحصیل علوم غربی و هزینه زیادی برای این کار شده است و البته آثاری دارد که باید بررسی شود.
مشاور فرهنگی رییس جمهور افزود: در قم همچنین تجربه دانشگاه باقرالعلوم را داریم، در تهران نیز تجربه دانشگاه امام صادق(ع) را داریم، هر کدام یک مسیر را رفته اند. من معتقدم مسیر دانشگاه امام صادق پیوند حوزه و دانشگاه است نه وحدت و اتحاد.
حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا درباره تعریف امروزی از وحدت حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: ما یک مصداق واحد نداریم، یک سطح عمومی است مثل آمدن امثال دفتر نهاد نمایندگی است، یک بحث نیز حضور افراد به میزان نفوذ و قدرت شان است که در دانشگاه و حوزه حضور می یافتند و منشا اثر می شدند.
وی بیان کرد: نوع این تجربه ها در قالب مدلی است که اکثر کشورهای اسلامی پیموده اند، آنچه در سطح عمومی دانشگاه آمد، رابطه نظام پیشین و جدید را به گونه ای تعریف کند که حوزه جنبه دینی را تقویت می کند.
حجت الاسلام پارسانیا بیان کرد: نهادهایی هم که تشکیل شده اند کارشان عمدتا فرهنگی بوده است، الان ما خیل عظیمی از دانشجویان داریم که به حوزه علمیه آمده اند و این هم یک تجربه ای است که از ابتدا نبود.
مساله عمیق و دقیق اسلامی شدن را به موضوعی سطحی تبدیل کرده ایم
دکتر آشنا درباره اسلامی شدن دانشگاه ها و تفاوت آن با موضوع وحدت حوزه و دانشگاه تاکید کرد: ما یک کار قابل توجه انجام داده ایم که به صورت وسیع تر و سطحی تر راه رضا شاه را ادامه دادیم، گسترش دروس الهیات و معارف اسلامی در دانشگاه ها خدمت بود یا نبود؟ این بحث مهمی است، ما وقتی گفتیم می خواهیم دانشگاه ها را توسعه دهیم، دیدیم توسعه دانشگاه ها در علوم مهندسی و پزشکی خیلی گران است و علوم انسانی ارزان است و دم دست ترین شان نیز معارف است و این را در همه زمینه ها توسعه دادیم در حالی استاد و دانشجوی مستعد و متن کافی نداشتیم.
وی خاطرنشان کرد: توسعه آموزش عالی در کشور چقدر آن با اسم توسعه معارف اسلامی انجام شده است؟ ما علوم اسلامی را سطحی کرده ایم، آن با تبدیل کرده ایم که مساله ای که می توان با آن تست زد و قبول شد در حالی که یک مساله عمیق است.
مشاور فرهنگی رییس جمهور بیان کرد: ما علوم اسلامی را ارزان و مبتذل در دانشگاه توزیع کردیم به همین دلیل قدر آن دانسته نشد، ما خواستیم مدرک بدهیم و پول دربیاوریم و مدارک ارزانی به مردم دادیم و سطح نازل تر آن را در جامعه پخش کردیم.
نابسامانی در مدیریت دانش لطمه بزرگی به حیثیت علوم اسلامی زد
وی با بیان این که نقش نابسامانی در مدیریت دانش در کشور لطمه بزرگی به حیثیت علوم اسلامی زد، در دوره رضا شاه هدف این بود که حوزه در دانشگاه هضم شود.
این استاد دانشگاه و فعال فرهنگی بیان کرد: تلاش برای این که دانشگاه در حوزه هضم شود در دانشگاه ایجاد مقاومت می کند. این که صرفا مسؤولیت علوم اسلامی را تصور کنیم که احتیاج به قیمی به اسم حوزه دارد که جای دانشگاه بیاید این حرکت در دانشگاه مقاومت ایجاد کرد و بازتاب هایی را به حوزه داشت.
وی افزود: درگیری هایی که به جای رویکرد وحدت و پیوند بین این دو نهاد مشاهده می کنید یک نوع رجز خوانی میان این دو نهاد وجود داشته است که هرکدام قهرمانان و اسامی برای خود داشته است.
حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا نیز درباره بحث ارائه شده از سوی مشاور فرهنگی رییس جمهور اظهار داشت: مسیری که می رفت تا حوزه در دانشگاه هضم شود یک واقعیت بود، اما بعد از انقلاب چه حادثه ای اتفاق افتاد، یک سیاستی دنبال شد که فضای غالب این بود که حوزه را به عنوان متولی دین و علم را به عنوان دانشگاه قرار دهد.
وی یادآورشد: این تجربه که علم مدرن را در امتداد دین بدانیم، در الازهر این بخش دو پاره است، هر کدام سمت و سوی خود را می روند و نزاع جدی دارند، راهی که الغنوشی می رود منجر به این دوپارگی خواهد شد.
این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: ما در حد الازهر آموزه های دینی را در کنار علم نیاورده ایم، این شش واحد و هشت واحد چه معنایی دارد؟ به لحاظ ساختاری نیز دفتر همکاری های حوزه و دانشگاه زیر مجموعه انتشارات سمت بود!
برنامه ریزی ها برای وحدت حوزه و دانشگاه اصولی و واقع بینانه نبوده است
حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا در پاسخ به این سؤال که کجا باید برای وحدت این دو نهاد سیاست گذاری کند؟ گفت: مراکز آموزش عالی، حوزه، شورای عالی انقلاب فرهنگی سیاست گذار هستند، ما عمدتا عمل کرده ایم، آیت الله مهدوی کنی با جایگاهی که داشتند دانشگاه امام صادق(ع) را تاسیس کردند، مراکز و مؤسسات دیگری نیز با همت بزرگان و فضلای حوزه تاسیس شد.
وی در عین حال گفت: این چند مجموعه در مقایسه با نظام های آموزشی ناچیز هستند، اما سیاست هایی که این مجموعه ها اعمال کرده اند قابل بررسی است.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: از وحدت چه در سطح عمومی و چه در سطوح دیگر همین مساله را داشته ایم؛ البته باید اذعان کنیم که غفلت هایی داشته ایم و برنامه ریزی هایی هم که کرده ایم واقع بینانه و اصولی نبوده است.
حسام الدین آشنا درباره این سؤال مجری که مسؤولان پیوند و وحدت این دو نهاد را چقدر باور داشته و برای تحقق آن برنامه ریزی کرده اند، ابراز داشت: حضرت امام و رهبر معظم انقلاب هم دغدغه داشتند هم اصرار کردند و هم پیگیری کردند، در سطح نهادهای خارج از حکومت ما شخصیت های بزرگی داشتیم که عمر خود را پای این موضوع گذاشتند.
مشاور رییس جمهور خاطرنشان کرد: مرحوم آیت الله مهدوی کنی عمر خود را برای این مساله گذاشت، حضرت آیت الله جوادی آملی برای موضوع توجه به رویکرد اسلامی در علوم انسانی عمر گذاشتند و شاگرد تربیت کردند.
آشنا خاطرنشان کرد: آیت الله مصباح یزدی به عنوان شخصیت خودشان و تلاش هایی که برای جستجوی تک تک اساتید و طلاب مستعد زحمات بسیاری کشیدند.
مشاور فرهنگی رییس جمهور اضافه کرد: در حوزه سیاست گذاری، شورای عالی انقلاب فرهنگی به سمت این رفت که به صورت سیستماتیک همه را ببیند؛ سندهای تولید شده و دستورالعمل هایی نیز وجود دارد.
وی بیان کرد: آخرین تلاش رهبر معظم انقلاب در این راستا ستاد تحول علوم انسانی است، این ستاد امید زیادی به آن بسته شده بود منتهی آن هم هنوز ارزیابی جدی نشده است، در سطح آموزش عالی به نظر می آید همه اینها موافقند که وحدت انجام شود.
نظام مدرگ گرایی شکست خورده دانشگاه، در حوزه نفوذ کرده است
آشنا با بیان این که در حوزه و دانشگاه مقاومت های ساختاری نسبت به وحدت و ادغام جدی است، خاطرنشان ساخت: نتیجه این اقدامات این نیست که حوزه و دانشگاه پیوند بخورند، مساله ارزش گذاری تحصیلات حوزوی و معادل سازی هایی که انجام شد، نظام مدرک گرایی در دانشگاه شکست خورده است و کارخانه آن به گل نشسته و ناکارآمدی آن ثابت شده و ما آمدیم برای حوزه معادل سازی کرده ایم که این سطح حوزه معادل فلان مقطع در دانشگاه است!
امیدم به حوزه است
وی با بیان این که اقدامات غیر دقیقی در این مساله انجام شده است، تصریح کرد: من به حوزه امید خاص دارم و آن این است که امروزه این امید بیشتر هست که حوزه به سه خودآگاهی رسیده باشد؛ نخست این که ورودی های حوزه خیلی خالص تر شده است، دوم این که حوزه بسیار توجه کرده که با علوم جدید سروکار جدی دارد و طردی که در یک دوره بود الان مشاهده نمی شود.
وی بیان کرد: سومین مساله فکر کردن حکومتی به دروس حوزوی است، توجه به فقه و اخلاق سیاسی و مسؤولیت پذیری مردم در قبال جامعه و حاکمیت امید اصلی است که من به حوزه دارم.
نگاه ماکس وبری مسؤولان اجرایی به علم و دین
حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا در باره مهم ترین مانع تحقق وحدت و بهترین راهکار برای اجرایی شدن آن نیز خاطرنشان کرد: ما نگاه خود را به اتحاد باید از نگاه غالب جدا بدانیم، نگاه غالب غیر از نگاهی که حضرت امام و رهبر معظم انقلاب داشته و دارند؛ آن نگاه این است که این دو را در کنار هم می بینند بدون این که نیاز به نگاه معرفتی به علم وجود داشته باشد.
این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: مسؤولان اجرایی ما در حد وبر می بینند که دانشگاه جای علم و حوزه جای اخلاق است؛ خوشبختانه حضرت آیت الله جوادی این مساله را دنبال می کنند، فلسفه های مضاف در حوزه شکل گرفته است.
نتیجه قابل تامل نظرسنجی برنامه دیروز امروز فردا
در نظرسنجی برنامه دیروز امروز فردا از مخاطبان پرسیده شده که آیا در 35 سال گذشته در مسیر وحدت حوزه و دانشگاه درست عمل کرده ایم؟ که 75 درصد مخاطبان پاسخ منفی دادند و تنها 25 درصد به گزینه مثبت رای دادند. /924/ز502/ج
ارسال نظرات