از اجتهاد در مسائل فقهی تا اجتهاد در مباحث سیاسی و اجتماعی
به گزارش خبرگزاری رسا، حضرت آیتالله عبدالله جوادی آملی در درس خارج تفسیر خود که در مسجد اعظم برگزار میشود در ادامه تفسیر آیات پایانی سوره مبارکه زمر گفت: در بخش پایانی سوره مبارکه زمر عصاره مسائل مبدأ و معاد را تبیین میکند، در بحث توکل ممکن است کسی متوکل باشد اما کرامت خود را حفظ نکند، اما اگر کسی به مقام جمع رسید میتواند هم توکل کند و هم کرامت خود را حفظ کند، انبیا نیز همین طور بودند از خداوند میخواستند که حوائجشان را به دست خودشان حل کنند، خود معصومان(ع) فرمودند که اگر توانستی کاری کنی که میان تو و خداوند واسطهای نباشد این کار را انجام بده، معنای توکل این نیست که دیگری مشکل انسان را حل کند.
وی با اشاره به بخشی از مباحث باقیمانده گذشته و با اشاره به آیه «اللَّهُ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ وَکِیلٌ» افزود: هر چه که مصداق شیء است مخلوق خداوند است برای اینکه فقیر و ممکن است و به علت نیازمند است، خلقت با حدوث ضروری نیست، اگر منظور حدوث ذاتی باشد البته هر مخلوقی ذاتا حادث است، اما اگر منظور حادث زمانی باشد موجودات مادی حادث زمانی هستند، اما آن چه که امر مادی نیست همچون مقام نبوت و ولایت، عصمت فقط حادث هستند و ممکن صرف هستند اما حادث زمانی نیستند.
مفسر برجسته قرآن کریم ابراز کرد: خدای سبحان چون قدرتش نامتناهی است، حرف معتزله که میگویند بر خداوند لازم است این کار را انجام دهد صحیح نیست، اما حرف حکمای شیعه که میگویند خداوند قطعا این کار را میکند صحیح است، خداوند محکوم نیست که افراد صالح را به بهشت ببرد، بلکه حتما این کار را انجام میدهد، قانون نانوشتهای داشته باشیم که بر خداوند حاکم باشند، این گونه نیست.
ویژگیهای سنت حسنه
وی در پاسخ به پرسشی درباره بنا کردن سنتهای نیکو و حسنه ابراز کرد: به ما دو چیز دستور دادند یکی اجتهاد در مسائل فقهی که آن روشمند است، که انسان سالیان متمادی روشمندانه زحمت بکشد تا حکم الهی را به دست بیاورد، یکی هم ترغیب به اجتهاد در مسائل سیاسی و اجتماعی است، «من سن سنه حسنه فله اجر من عمل بها»، اگر کسی سنت حسنهای را ایجاد بکند برای او اجرش تا پایان هست، سنت حسنه آن است که قواعدش با قواعد کلی دین مطابق باشد، شواهدی هم تأیید بکند این کار برای رضای خداوند است، نص خاصی هم درباره آن وجود ندارد، هفته وحدت، دهه کرامت، دهه ولایت ذیحجه جزو سنتهای حسنه است، کسی نمیخواهد بگوید اینها در اسلام وارد شده است و درباره مسجد دستور خاص داریم اما برای حسینیه دستور خاصی نداریم در هیچ آیه و روایتی نیامده است.
حضرت آیتالله جوادی آملی ابراز کرد: مجتهد در مسائل سیاسی و اجتماعی باشیم و در مسائل عبادی این هفتهها و دههها(وحدت، کرامت) را بنیانگذاری کنیم و جزو سنتها قرار دهیم، در مسائل سیاسی و اجتماعی از 14 اسفند به بعد هفته درختکاری داریم، دین هم دستور زندگی و هم دستور بندگی به ما داد، روایاتی که درباره چگونه زندگی کردن، تمیز کردن فضای محیط برای مان آمده است به این دلیل است، هر جا میخواهیم زندگی کنیم باید زمین کشاورزی باشد، آب فراوان باشد، انسان برای درختکاری و مانند آن یک هفتهای را اختصاص میدهد و این سنت حسنه میشود، ما را به این مطلب ترغیب کردهاند.
وی بیان کرد: سنت سیئه هم مانند چهارشنبهسوری و امثال و ذالک است؛ در جریان سلام دادن به ائمه(ع) نیز وجود دارد، یک بخش منصوص داریم و یک بخش سنت است، سنت حسنه است که بعد از نماز به چهارده معصوم سلام بدهیم، زیرا اینها پرسشهایی بعد از قبر است، این محل ابتلای ما است، اول از ما میپرسند که امام اول و دومت چه کسی است، این پرسشهای ابتدایی است، اینها سنتهای حسنه درست میکند، اما چرا سلام به سه طرف باشد، کاری انجام بدهیم که آینده بتوانیم جواب نقد داشته باشیم.
باید گریست که تفسیر قرآن به دست امثال زمخشری افتاده است
مفسر برجسته قرآن کریم با قرائت آیه «وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِیعًا قَبْضَتُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَالسَّماوَاتُ مَطْوِیَّاتٌ بِیَمِینِهِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا یُشْرِکُونَ» خاطرنشان کرد: فرمود خدای سبحان یک مشت که بگیرد همه را میتواند جمع کند، مجموعه زمین در یک مشت خداوند است، این چنین نیست که ذات اقدس اله قدرت فراوانی برای آن اعمال کند، فرمود ما با یک صیحه همه را زنده میکنیم، با یک صیحه همه را خاموش میکنیم، نفخه اول مجموعه آسمان و زمین گرفته میشود اما وقتی بساطش برچیده شد نه شمس و قمری وجود دارد و نه سال، اما در روایت است که چهل سال میگذرد تا نفخه دوم در صور دمیده شود.
وی ابراز کرد: قرآن با همه عظمت و شکوهش به دست کسانی همچون زمخشری افتاده است که در سطح قرآن نیست، «مطویات» را «مفنیات» ترجمه کرده و یمین را که در برابر یسار است به معنای قسم ترجمه کرده است، من از علما تعجب میکنم که چرا این حرفها را در کتابها مینویسند، باید اشک ریخت بر قرآنی که این چنین معنا میشود، اما به برکت اهلبیت(ع) این حرفها بحث شده است.
دو محکمه عمومی و خصوصی در قیامت تشکیل میشود
حضرت آیتالله جوادی آملی با اشاره به آیه «وَنُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَمَن فِی الْأَرْضِ إِلَّا مَن شَاء اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخْرَى فَإِذَا هُم قِیَامٌ یَنظُرُونَ»، ادامه داد: از نفخه اول گاه به عناوین گوناگون در آیات یاد شده است، حالا اینکه بین نفخه اول و نفخه دوم فاصله زمانی بسیار باشد، برخی خواب هستند و وقتی برخاستند میگویند چه کسی ما را از بسترمان بلند کرد، یک عده هستند که بیدار و زنده از دنیا وارد برزخ میشوند و زنده و بیدار وارد صحنه قیامت میشوند، شهدا این چنین هستند، بالاتر از شهدا ائمه(ع) و انبیا هستند، کسانی که در حد عصمت و امامت هستند و شاگردان ملحق به آنان زنده وارد برزخ میشوند و زنده از برزخ وارد قیامت میشوند، کسی که به دعوت الهی پاسخ گفت هیچ گاه نمیمیرد.
وی گفت: در سوره مبارکه یاسین فرمود «و نفخ فی الصور» اینها فورا از قبر برمیخیزند و به سوی جایگاهایشان میروند آیا این زمین تبدیل شده است یا تبدیل نشده است یا زمین تبدیل شده است به زمینی که در آن گناه نشده است؟ اینها مسائل مشکلی است، برای ارواح انبیا، صلحا، با ایمانها، شهدا تخفیفی خداوند داده است، «إِلَّا مَن شَاء اللَّهُ» به همین دلیل آمده است، برخی نیز گفتهاند این «إِلَّا مَن شَاء اللَّهُ » اقتدار الهی را میرساند و گرنه همه از دنیا میروند.
وی با اشاره به آیه « وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ الْکِتَابُ وَجِیءَ بِالنَّبِیِّینَ وَالشُّهَدَاء وَقُضِیَ بَیْنَهُم بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ» اظهار کرد: واقعا نور الهی آن صحنه را روشن میکند، برخی گفتهاند که عدل است، برای کسی که باایمان باشد نور هست، حالا این صحنه روشن شد، نامه اعمال را میگذارند و انبیا را میآورند، دو محکمه است یک محکمه بین انبیا و امم است و محکمه دیگر خصوصی است که اعمال هر کسی را خصوصی میسنجند، اما در برنامه عمومی مسائل هر کدام جداگانه مطرح میشود، مال انبیا و امم جداگانه سنجیده میشود، یک محکمه عمومی و یک محکمه خصوصی است که شعبه خاص خودش را دارد که امیدواریم خداوند با ما به احسان رفتار کند./914/پ201/ج