رهنمودهای تقویت انقلاب اسلامی ایران در الگوی قدرت جهانی

به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، انقلاب 1357 به عنوان یک انفجار ژئوپولتیک در حوزه نفوذ دو ابرقدرت در دوران جنگ سرد در نتیجه سیر تکاملی تفکر شیعی در قبال تشکیل حکومت اسلامی و با برخورداری از نظام فکری یکپارچه خود، از توانایی ارائه راهکارهای متعددی در مقابله با انواع منازعات و چالش‌ها برخوردار است. اما تحقق کامل انقلاب اسلامی که در جهت استقرار ارزش‌های اسلامی و ارائه الگویی برای دیگر کشورهای مسلمان تنظیم شده، به درک مقتضیات، فرآیندها، تحولات زمانی و تحلیل صحیح از حوادث پیرامونی و جهانی توسط متخصصیص کشور وابسته می‌باشد. بایستی توجه نمود که انقلاب شیعی اسلامی ایران اهمیت تشییع و نقش آن میان مسلمانان و غیرمسلمانان را در کانون توجه خود قرار داده که استمرار این پروسه مستلزم نگاه واقع گرایانه همراه با ارزش گرایی کارآمد در تعاملات با دنیای اسلام و سایر کشورها است.

مقدمه

نیمه دوم قرن بیستم در زمان اوج گسترش مناسبات محاسباتی و عقلانی در محیط روابط بین المللی که در نهایت پایان عصر «ارزش‌ها و ایدئولوژی‌ها» نام می‌گرفت ناگهان در پی مجموعه تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در منطقه خاورمیانه در سرزمین ایران کهن انقلابی ظهور یافت که مفاهیم سکولاریسم پایان دین و ارزش‌ها، تمامی تئوری‌های روابط بین الملل معاصر و انقلاب را دگرگون ساخت.

انقلاب اسلامی ایران از یک طرف محصول روشنگری دینی در پرتو تکامل تفکر اسلامی (شیعی) درباره تشکیل حکومت اسلامی است که در طی روند مطالعات تاریخی و اسلامی به این مفهوم (حکومت اسلامی) ختم می­شود و از طرفی دیگر متأثر از تحولات ناشی از مسائل سیاسی، اقتصادی داخلی، منطقه­ای و بین‌المللی است. دین، معنویت، خداباوری و مهم‌تر تشکیل نظام حکومتی ناشی از یک دین توحیدی ستون اصلی این انقلاب در جامعه   بین المللی شناخته شد. از جنبه سیاست بین الملل، انقلاب اسلامی ایران برهم زننده   معادلات جهانی و منطقه­ای با محور اصلی استکبار ستیزی و حمایت از تمامی مستضعفین جهان آنچنان که در قانون اساسی آن ذکر شده بود. الگوی قدرت انقلاب اسلامی ایران نه بر اساس ماهیت قدرت­طلبی و اقتدار نظامی ـ اقتصادی بلکه مبتنی بر تفکر عمیق در فلسفه وجودی انسان، عالم هستی، دین و مجموعاً تسخیر تفکر و باورهای ذات فطرت انسان‌هاست.

انقلاب اسلامی ایران هرچند در چهار دهه هویت یابی، جایگاه خود را در معادلات منطقه ای و جهانی به مرحله   ظهور رساند لکن برای بقا، ایجاد توازن قدرت و توان بازدارندگی، گسترش و توسعه   جهانی آن رهنمودهایی همچون الگوی تقویت قدرت نرم در سطح تحلیل فرا ملی، الگوی بازسازی هویت اسلام سیاسی، الگوی محوریت قدرت و ثبات منطقه‌ای و فرا منطقه ای و الگوی تقویت بنیان قدرت ملی و دفاعی کشور را در ذیل به عنوان محورهای اصلی در قبال تقویت انقلاب تشریح خواهیم نمود.

 الگوی قدرت نرم در سطح تحلیل فرا ملی

انقلاب اسلامی ایران بر مبنای ارزش‌ها، هنجارها و باورهای دینی، ساختار نوین نظام سیاسی ـ اجتماعی، احیای حکومت اسلامی (در کالبد اسلام سیاسی)، توجه به ستمدیدگان و مظلومان جهان برآمده که منجر به ظهور جنبش‌ها و قیام‌های غیر اسلامی بعضاً شده و در پی تضعیف تمامی تئوری‌های روابط بین الملل و ایجاد شکل نوینی از انقلاب سازی برخواسته است.

انقلاب اسلامی ایران از رهیافت تبیین تفکر و اندیشه اهداف عدالت محورانه و مدیریت عادلانه خود در پی دست یابی به اهداف خود می‌باشد. دو الگوی ذکر شده بیشترین هواخواهی را در بین ملت‌های جهان و مستضعفین خواهد داشت. این انقلاب از حیث حضور و نقش مردم بیشترین فعالیت مردمی را در بین تمامی انقلاب‌های یک سده اخیر در خود داشته است. مجموع این عوامل ذکر شده به نوعی برآیندی از قدرت نرمی محسوب می‌شود که در پی تغییر بنیادین برخی هنجارهای شکل گرفته در قبال مسائل سیاسی و اجتماعی بشری است.

قدرت نرم به عنوان اصلی‌ترین عنصر و پارادایم غالب در انقلاب اسلامی ایران تاثیرگذارترین عامل در تقویت، گسترش و تداوم این انقلاب دانسته می‌شود. چهار مؤلفه فرهنگ، ایدئولوژی، سیاست و تفکر اصلی­ترین مشخصه‌های یک قدرت نرم تلقی می‌شوند که در انقلاب اسلامی بارز خواهند بود بر همین مبناست که ماهیت تاثیرگذاری مؤثر اسلام که عمدتاً بر پایه فکری و فرهنگی است جزو شاخصه‌های تاثیرگذاری قدرت نرم به حساب می‌آید. اسلام از طریق مباحث نظری و معرفتی و از طریق ساختن انسان‌های نو و جدید نوعی از قدرت نرم را اعمال می‌نماید.

تدریجی بودن این قدرت با اثرگذاری بیشتر آن می‌تواند باعث گسترش حوزه نفوذ به مناطق جغرافیایی و حتی تقارن با تفکرات مشترک در اقصی نقاط دنیا گردد. الگوی قدرت نرم در رابطه با انقلاب اسلامی ایران بصورت گسترده آن‌چنان تاثیرگذار می‌باشد تا جایی که یکی از استراتژیست های معروف در آمریکا انقلاب اسلامی ایران را خطرناک‌ترین مسئله در قبال غرب و تمدن آن می‌داند.

در این راستا تقویت قدرت نرم مهم‌ترین اصل در پیشبرد اهداف انقلابی، متضن چند اصول زیر لحاظ می‌شود:

ـ وضعیت اول تدوین اصول و راهبرد مشخص و معین در قبال تقویت اصول و ارزش‌های انقلاب در سه محور داخلی، بین ملل مسلمان و بین ملت‌های مظلوم جهان

ـ وضعیت دوم برنامه ریزی و شکل دهی هنجارها و ارزش‌های اسلامی برای سایر کشورهای مسلمان

ـ تعاملات و مجادلات عقلانی با سایر ملل

ـ آگاه‌سازی سایر ملل

با توجه به سه مشخصه   انقلاب اسلامی که: باعث شکل گیری جنبش‌های بازیگران غیردولتی شده، ارزش‌های دینی مبنای تعیین و توسعه   آرمانهای جنبش­های غیردولتی قرار گرفته و انگیزه‌های رفتاری و راهبردی که در این جنبش‌ها غیر مادی ست الگویی از روند تاثیرگذاری عمیق بر تفکرات مسلمانان و بعضاً سایر ملل را در پس زمینه تفکرات و ارزش‌های خود به عنوان یکی از اصولی‌ترین روند افزایش قدرت نرم در عصر حاضر در خود جای داده است.

بنابراین رهیافت‌های مؤثر عملی در قبال تأثیر گذاری بر رفتار دیگران بالاخص سایر ملل مسلمانان جهان که جمهوری اسلامی ایران باید از آن برخوردار باشد تا به عنوان پارادایم‌های مؤثر بر قدرت نرم هوشمند انقلاب اسلامی ایران بیشترین کارکرد را دارا باشند به ترتیب شاخصه­های زیر می‌باشد:

ـ ابتدا شناخت ماهیت و فلسفه   وجودی انقلاب اسلامی

ـ شناساندن این انقلاب به شکل هنجار جامعه   مدنی و برای تمامی جامعه (به تعبیری در کجای تاریخ واقع شده‌ایم)

ـ آسیب‌شناسی انقلاب اسلامی در وضعیت کنونی

ـ ارائه راهکارها که از جنبه نرم افزاری (تاثیرگذاری از جنبه قدرت نرم) در سطح ملی، منطقه ای و فرامنطقه ای باید مورد ارزیابی قرار گیرد

ـ سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مدون برای توسعه فرهنگ انقلاب اسلامی

ـ فرهنگ سازی انقلاب در بطن جامعه نه صرفاً اقدامات کلی و شعار

ـ انقلابی و اسلامی شدن تمامی پدیده‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور در تمامی ابعاد (پیشرفت در گرو آن است)

ـ اهتمام ویژه به فرهنگِ علمیِ اسلامی ـ ایرانی

ـ در سطح فراملی شناسایی ماهیت اسلامی بودن انقلاب برای مسلمانان جهان

ـ اصل مبارزه با زیاده خواهان و ظلم ستیزی و بی عدالتی به عنوان سنگ بنای انقلاب، باعث تاثیرگذاری بیشتری بر تمامی ملت‌های مورد تهاجم ظلم خواهد شد.

الگوی بازسازی هویت اسلام سیاسی

انقلاب مبتنی بر دین اسلام در ایران الگوی نوینی از بازگشت تفکر حاکمیت دین در نظام سیاسی بعد از چند سده می­باشد. قرن حاضر تحت نام تفکر سکولاریسم غالب در پی نفی هرگونه باورهای ناشی از مکتب دین است که در سال 1357 شمسی (1979 میلادی) این تفکر به گفته   نظریه پردازان غرب و شرق به چالش کشیده شد.

اسلام سیاسی به عنوان پدیده‌ای در جهتِ بیشتر مدرن، ناشی از واقعیت‌های دنیای نوین امروز می­باشد. این پدیده با محور عقلانیت آن مبنای الهی ـ انسانی دارد و نه صرفاً عقلانی ـ انسانی، به نظر می‌رسد ماهیت وجودی دین اسلام آنجایی که تمامی فعالیت‌های بشری را شامل می‌شود به تعبیری برنامه ای جامع برای پیروان خود دارد در این نقطه تلاقی تفکر وجود دارد که اسلام در همه   کنش‌های اقتصادی، اجتماعی ـ فرهنگی و سیاسی جامعه نقش آفرینی می­نماید. بنابر این انقلاب اسلامی ایران نوعی از هویت بخشی دوباره به حاکمیت اسلام تحت نام نوین «اسلام سیاسی» دانسته می‌شود.

انقلاب اسلامی در پی تبیین سازگارسازی واکنش بین دین و سیاست و پاسخ گویی به قدیمی‌ترین موضوع در این رابطه و اینکه چه کسی باید حکومت کند (حاکم باشد) و این حکومت به چه شکل خواهد بود (نوع نظام سیاسی) برآمد. بر این مبنا نوعی نظام حکومتی شکل گرفت که بر دو ویژگی عمده حاکمیت و انسان مبنی بر خصوصیات معنوی و سیاسی به عنوان حاکم و جامعه و نوع سازماندهی و ساختار حکومتی تاکید داشت.

انقلاب اسلامی بر این واقعیت تاکید نمود که با توجه به ارزش‌های اسلامی و هنجارهای موجود بومی می‌توان به یک ساختار سیاسی ـ اجتماعی نوین تحت نام اسلام سیاسی دست یافت. این مفهوم جامعه ای را به تصویر می‌کشد که رخدادها و پدیده‌های اجتماعی ـ فرهنگی، اقتصادی و سیاسی علی رغم وضعیت بی دینی و سکولار بودن و اجرا و اعمال این پدیده‌ها، عنصری تحت نام دین (اسلام) برآورده کننده نیازهای معنوی و فرا مادی تمامی شاخصه‌های یک جامعه   انسانی را هم می‌تواند در خود داشته باشد. ساختار حکومت، قانونگذاری، نظم اجتماعی ـ اقتصادی حاکم می‌تواند از طریق مقوله   دین (اسلام سیاسی) به فعالیت خود ادامه دهد.

بر اساس رهیافت معناگرایی در قبال انقلاب اسلامی ایران در کالبد اسلام سیاسی، هدف نهایی انقلاب و جنبش‌های اسلامی نظیر آن اسلامی کردن نظم وستفالیایی سکولار از طریق جایگزینی آن با نظم الهی؛ دولت ـ ملت با نظام اسلامی، دموکراسی با نظام شورایی، قانون موضوعه و قانونگذاری بشری با شریعت اسلامی و حاکمیت ملی و مردمی با حاکمیت الهی است.

 بنابراین اسلام سیاسی مفهومی تعریف می‌شود که در عصر حاضر نوعی بازتعریف از هویت حاکمیت سیاسی در شکلی متفاوت می‌باشد که سعی در تطابق با واقعیت‌های موجود بر مبنای محور عقلانیت در کنار اصول و ارزش‌های بنیادین اسلامی فعالیت می‌نماید.

الگوی محوریت قدرت و ثبات منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای

انقلاب اسلامی ایران را یک انقلاب فرا منطقه‌ای و بین المللی باید دانست زیرا جوهره اصلی آن را اصولی تشکیل می‌دهد که حوزه   شمول آن فراملی و جهانی است؛ اول ماهیت انقلاب، کشورهای مسلمان در سراسر جهان را در بر می‌گیرد، دوم بدلیل تاثیرگذاری ژئوپولتیک ایران و حوزه خلیج فارس این انقلاب اهمیت بین المللی می‌یابد، سوم این انقلاب در منطقه خاورمیانه به وقوع پیوست و بدلیل اهمیت خاورمیانه در معادلات جهانی، در نهایت اهمیت دیگر انقلاب آنجایی مشخص می‌شود که تمامی دول غربی و با گرایش غرب با توجه به سیاست‌های اعمالی خود به عنوان دشمن فرامنطقه ای این انقلاب محسوب می‌شوند در نتیجه انقلاب اسلامی ایران در سطح جهانی قابل تحلیل و ارزیابی می‌باشد.

بعد از انقلاب اسلامی ایران دو هدف و منافع در واقع الگوی کشور قرار گرفت ابتدا منافع بین جهان اسلام و دوم منافع ملی کشور که اصول اسلامی در هر دو آن غالب می‌باشد. [5] تأمین منافع اسلامی و ملی امروزه از مهم‌ترین اصل اعمالی در سیاست‌های داخلی و خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود.

انقلاب اسلامی ایران راهی جدید در ثبات سازی منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای بحساب می‌آید زیرا که در ثبات سازی منطقه‌ای در حوزه خاورمیانه اکثریت کشورها مسلمان محسوب می‌شوند این عنصر، اصلی‌ترین شاخص در ثبات سازی منطقه ای و در واقع گردآوری همه کشورهای مسلمان در کنار هم نوعی از شکل گیری امنیت و ثبات از رهیافت همگرایی ایدئولوژی و ارزش‌ها دانسته می‌شود (لکن اختلافات بین ملل مسلمان منطقه ناشی از اختلاف افکنی و سرسپردگی به غرب می‌باشد).

انقلاب اسلامی ایران به عنوان بازیگر منطقه­ای، در پی ایفای نقش سازنده در زمینه تولید منافع مشترک منطقه­ای، توسعههمکاری‌های همه جانبه منطقه ای، حمایت از امنیت سازی منطقه‌ای و مهم‌تر الگوی مشخص برای تعامل سازنده با کشورهای مسلمان از زمان شکل گیری آن بوده است. توجه به سطح توسعه یافتگی ذهنی و آگاهی ملل مسلمان نمونه‌ای از الگوی قدرت سازی و ایجاد ثبات در منطقه خواهد بود.

در سطح فرا منطقه ای انقلاب اسلامی تنها انقلابی در طول تاریخ اخیر به حساب می‌آید که مشخصاً و اصولاً مبارزه علیه استکبار و حمایت از مظلومین را در همه   ابعادی فکری خود مورد توجه قرار داده است. زمانی که رهنمودهای اصلی دین اسلام و قاعده تعامل با جهان خارج از اسلام و اصول برابری و برادری برخاسته از شریعت اسلام نماد مظهر انقلاب اسلامی شناخته می‌شود نوعی همگرایی بین تمامی ملت‌های جهان به عنوان جامعه   بین المللی و «نوع بشر» ـ نگاهی که اسلام دارد ـ مقوله ای است که می‌تواند ثبات در بعد فرا منطقه ای را از منظر انقلاب اسلامی برای جهانیان به ارمغان بیاورد.

الگوی تقویت بنیان قدرت ملی و دفاعی کشور

بقای هر حکومت مبتنی بر شاخصهای متعدد مشخص نظیر توانایی تأثیر گذاری بر اذهان دیگران (قدرت هوشمند و نرم)، توانایی اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و .... که مجموعهاین عوامل به ایجاد قدرت و توان بازدارندگی مؤثر منتهی می‌شود. الگوی افزایش قدرت ملی و دفاعی با تفکیک دو مقوله از هم به دو صورت پیشرفت و توسعه ملی (قدرت ملی) و تقویت بنیان امنیتی ـ نظامی (دفاعی) کشور شناخته می‌شود.

در مفهوم قدرت ملی که دارای شاخصه‌های متعددی می‌باشد عناصر تعیین و تقویت آن همچون رهبری، ایدئولوژی، ژئوپولتیک، همگرایی ملی، وسعت، جمعیت و غیره و شرایط ویژه جمهوری اسلامی ایران، از آن یک قدرت نوظهور فرامنطقه ای ساخته است. توان افزایش قدرت ملی در ابعاد مختلف پیشرفت علمی و ارائه   راهبردهای مؤثر در قبال تقویت و گسترش انقلاب اسلامی الگوی افزایش قدرت بالقوه و بالفعل جمهوری اسلامی ایران را به همراه خواهد داشت.

بنیان قدرت ملی کشور با عناصری همچون الگوی تعامل سازنده با سایر کشورها بالاخص مسلمان منطقه، پیروی از دیپلماسی هوشمند بر اساس اصول انقلابی ـ اسلامی، عضویت فعال و مؤثر در نهادهای منطقه‌ای و فرا منطقه ای تاثیرگذار در جهت ارتقا انقلاب و اصول آن با رویکرد تقویت جایگاه ایدئولوژی در تصمیم گیری‌های منطقه ای و جهانی که مجموعه   این عوامل در قالب چندجانبه گرایی منطقه ای، فرامنطقه ای در ابعاد سیاسی تا تسلیحاتی تحقق خواهد پذیرفت.

در رهیافت تقویت بنیان دفاعی ایجاد الگوی بازدارندگی مؤثر از شیوه‌های مطلوب موجود همانند آموزش متخصصین و کارشناسان امور امنیتی، نظامی و دفاعی، آموزش و تجهیز نیروها با فناوری‌های نوین، خرید و واردات فناوری‌ها و محصولات نوین در امر دفاع، همکاری‌های نظامی و امثالهم که مجموعهاین عوامل در بستر هویت و گفتمان انقلاب اسلامی ایران باید صورت پذیرد.

بنابراین، انقلاب اسلامی ایران بنا به گفتهیکی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران، انقلاب اسلامی باعث تغییر ساختار قدرت جهانی شد. [6] انقلاب 1357 به عنوان یک انفجار ژئوپولتیک در حوزه نفوذ دو ابرقدرت در دوران جنگ سرد رخ داد که بنابر ریشه   عمیق آن که نشأت گرفته از سیر تکاملی تفکر شیعی در قبال تشکیل حکومت اسلامی است در تاثیرگذاری و نظام فکری یکپارچه، توانایی ارائه راهکارها و حل و مقابله با انواع منازعات و چالش­ها را خواهد داشت.

تحقق کامل انقلاب اسلامی که در جهت استقرار ارزش­های اسلامی و از طرفی الگویی برای دیگر کشورهای مسلمان و سایر ملل مورد ظلم واقع شده، به درک مقتضیات و فرآیندها و تحولات زمانی و تحلیل صحیح از حوادث پیرامونی و جهانی توسط متخصصیص کشور وابسته می‌باشد. از طرفی باید توجه نمود که انقلاب شیعی اسلامی ایران اهمیت تشییع و توجه به آن از طرف مسلمانان و غیرمسلمانان را در کانون توجه خود قرار داده است که مستلزم نگاه واقع گرایانه همراه با ارزش گرایی کارآمد در تعاملات با دنیای اسلام و سایر کشورها می‌باشد./998/د101/ب6

منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی