حدیث بزرگ‌ترین منبع برای شناخت معارف دین است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، آیت‌الله اشرفی شاهرودی، استاد برجسته حوزه علمیه خراسان شب گذشته در پنجمین همایش «عرصه‌ها و روش‌های حدیث پژوهی» که در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، ضمن تمجید از فعالیت‌های صورت گرفته در سلسله همایش‌های حدیث پژوهی، بزرگ‌ترین منبع برای شناخت احکام دین را حدیث عنوان کرد و گفت: منابعی که اهل سنت به این منبع اضافه کرده‌اند از دیدگاه ما باطل است و ائمه اطهار (ع) آنان را رد کرده‌اند.
وی، منابع چهارگانه شیعه را قرآن، سنت و حدیث، اجماع و عقل دانست و ادامه داد: در آیات قرآن، حدود 500 آیه در باب احکام واردشده و این 500 آیه نیز یا به صورت مجمل است و یا به طور قطع نیاز به مقیدات دارد و نمی‌توان از این آیات به صورت مطلق استفاده کرد؛ بااین‌حال، این آیات با احکام و آموزه‌های بیکران اسلام نمی‌تواند کافی باشد.
اهتمام ائمه اطهار(ع) به گردآوری روایات و احادیث
این استاد خارج فقه حوزه علمیه خراسان اظهار کرد: بر اساس اعتقاد شیعه که پیروی از ائمه اطهار (ع) است، آن شناخت که بتوانیم از تمام آیات این مسائل را استخراج‌کنیم، امکان‌پذیر نیست؛ مسأله اجماع نیز از دیدگاه شیعه، اجماعی است که کاشف از رأی امام معصوم (ع) باشد که موارد کمی را به خود اختصاص می‌دهد.
وی در خصوص عمل به ظن در انجام احکام، بابیان این‌که خداوند از یک‌جهت در قرآن فرموده، عمل به ظن ممنوع است، اضافه کرد: این مسأله، اهتمام محققان و اصحاب ائمه(ع) را به دستور ائمه(ع) و پیامبر (ص) به دنبال داشت. اهتمام شدید بر این بود که این روایات حفظ شود امیرمؤمنان(ع) اولین کسی است که آنچه پیامبر (ص) ابلاغ کردند، نوشتند.
آیت‌الله اشرفی شاهرودی تصریح کرد: ائمه(ع) اهتمام زیادی داشتند که اصحاب، دستورات دین را حفظ کرده، بنویسند و به آیندگان برسانند؛ آنان این احادیث را یا در ذهن داشته و یا کتابت کرده‌اند، برخی اصحاب نیز تا به محضر امام صادق (ع) می‌رسیدند، قلم و کاغذ خود را آماده کرده و حدیث را کتابت می‌کردند.
تلاش عالمان دین برای گردآوری احادیث مستند
وی بابیان این‌که نباید کوشش فراوان و جدیت طاقت‌فرسایی که بزرگان برای گردآوری احادیث انجام داده‌اند، نادیده گرفت، اظهار کرد: مرحوم کلینی در 20 سال احادیث را گردآوری کرده‌اند، این نشان‌دهنده آن است که این احادیث را بر اساس اعتماد به روایت و اخذ آنان از منابع مطمئن گردآوری‌شده است.
استاد عالی حوزه علمیه خراسان بابیان این‌که نمی‌توان با قطعیت گفت تمام احادیث نقل‌شده از کلام ائمه(ع) است، یادآور شد: از یک‌سو منبع استخراج دین، حدیث است، از طرف دیگر نمی‌توان گفت آنچه در حدیث آمده، به‌طورقطع مطابق با کلام ائمه(ع) است، از سوی دیگر نیز نمی‌توان این کوشش بزرگان را نادیده گرفت و از جهت چهارم این‌که دست ما از منابع قطعی احکام کوتاه است.
ظن به چه احادیثی صحیح است؟
وی اضافه کرد: با این شرایط مشخص است که نوبت به ظن مستخرج به احادیث می‌شود که بهترین مسیر برای تشخصی ظنون اجتهادیه، تمسک به روایات است؛ با توجه به این‌که برخی خطاها در نوع شنیدن، نقل به دیگران و در نوشتار دیگران وجود داشته تا به نسل‌های بعد برسد، می‌شود به‌هیچ‌وجه عنوان نتوان به‌طور دقیق و یقین در یک روایت و حکایت سخن گفت.
آیت‌الله اشرفی شاهرودی با بیان این‌که در چنین مواردی باید به بزرگ‌ترین ظن استناد کرد، ادامه داد: در این مورد باید به ظن تنزل کرد، بزرگ‌ترین ظن نیز ظن به حدیث و ظن قوی‌ترین راوی حدیث است یعنی بررسی کردن راوی و کسی که حدیث را روایت کرده است.
وی در خصوص نوع تشخیص قوی‌ترین روایت، خاطرنشان کرد: مرحوم مجلسی می‌گوید: «هرچه راوی حدیث از مقام علمی و تقوای عملی بیشتری برخوردار باشد، استحکام آن حدیث بیشتر است»./9315/پ202/ب5