حوزه‌های علمیه تاریخی تبریز میزبان گردشگران نوروزی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در تبریز، تشکیل دولت صفوی در اوایل قرن دهم هجری قمری یکی از رویدادهای مهم ایران محسوب می شود. پیدایش این دولت که باید آن را سرآغاز عصر تازه ای در حیات سیاسی و مذهبی ایران دانست، موجب شد استقلال ایران بر اساس مذهب رسمی تشیع و یک سازمان اداری بالنسبه متمرکز، تامین شود.
شاه اسماعیل با کمک قزلباش ها، پس از شکست فرخ یسار (پادشاه شروان) و الوند بیگ آق قویونلو، شهر تبریز را به تصرف درآورد و در همین شهر بود که دولت صفوی را بنیان نهاد و مذهب شیعه دوازده امامی را مذهب رسمی ایران اعلام کرد.
از این رو شاید بتوان تبریز نخستین پایتخت تشیع در ایران شناخته می شود، بر همین اساس در این مجال اندک به معرفی اجمالی مدارس علوم دینی تاریخی تبریز که سابقه ای دیرینه دارند، می پردازیم.
مدرسه طالبیه
مدرسه طالبیه در بازار و در کنار مسجد جامع تبریز واقع شده است و سطح آن نزدیک یک متر و نیم از کف بازار پایین تر است.
عمارات غربی و شمالی مدرسه مشتمل بر حجره های پایینی و بالایی کوچکی هستند که طلاب دینی به صورت شبانه روزی در آنها اقامت دارند. عمارت شرقی شامل کتابخانه و ساختمان نوسازی شده ی مدرسه ای است که در سال 1367 ه . ق در محل چند مدرسه و حجره ی بزرگ فروریخته، ساخته شده است.
بانی عمارت غربی معلوم نیست ولی عمارت شمالی در نیمه دوم قرن یازدهم هجری از طرف حاج طالب خان پسر حاج اسحق تبریزی ساخته و در سال 1087 ه . ق پس از پایان عمارت طالبیه، درآمد مستغلاتی به آن وقف شد.
عمارت ضلع شرقی مدرسه یعنی کتابخانه و مدرسه جدید در سال 1327 شمسی به همت مرحوم حاج محمد باقر خوئی کلکته چی که یکی از بازرگانان نیکوکار تبریز بود ساخته شد.
بالای در بزرگ ورودی مدرسه ی طالبیه، زیر طاق مقرنس زیبای مدخل مدرسه دو سنگ نبشته مرمری نفیس نصب شده که فرمان بخشش مالیات و عوارض شهر از طرف فتحعلی شاه قاجار را در خود دارد. اثر ارزنده ای که در صحن این مدرسه به جا مانده، حوضچه سنگی یک پارچه ای به شکل جام زیبایی از سنگ سیاه تراشیده و کنده شده است.
مدرسه اکبریه
این مدرسه، عمارت دو طبقه مفصلی داشت که در سال 1266هجری قمری در ضلع غربی و شمالی صحن بقعه ی صاحب الامر از طرف میرزا علی اکبر خان یکی از سرشناسان تبریز و مترجم و دبیر کنسلولگری روس بنیاد نهاده شد.
حاج فتحعلی خان صاحب دیوان شیرازی نیز هنگام اقامت در تبریز آب انبار بزرگی در حیاط مدرسه، در برابر مقام صاحب الامر ساخته بود. این آب انبار ماه ها آب مورد نیاز طلاب و مردم آن حوالی را تأمین می کرد.
بخشی از بنای اکبریه در سال 1345 شمسی توسط شهرداری وقت تخریب شد و به تدریج این بنای تاریخی در آستانه ویرانی کامل قرار گرفت.
سرانجام سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی در سال 1367 به بازسازی و مرمت آن همت گماشت و طی چند سال کار و تلاش ساختمان، مدرسه اکبریه به شکل مطلوبی مرمت شده که اکنون کاربری آن به صورت گردشگری و فعالیت مؤسسات دینی است.
مدرسه حاج صفر علی
این مدرسه در " یمنی دوز " بازار، رو به روی سرای بزرگ ( شاهزاده ) واقع شده است. در ضلع شمالی حیاط، مسجد بزرگی وجود دارد و در ضلع شرقی و غربی آن حجره های کوچکی برای اقامت و بیتوته طلاب علوم دینی ساخته شده است.
بانی این مدرسه تاجر نیکوکاری به نام حاج صفرعلی بود که در روزگار نایب السلطنه عباس میرزا در تبریز می زیست. این مدرسه بارها تعمیر شد و آخرین تعمیر اساسی آن در سال 1327 شمسی به همت آقای حاج سید ابراهیم آقای میلانی مجتهد انجام شد. اکنون حوزه علمیه سفیران هدایت تبریز در این مدرسه علمیه تاریخی فعالیت دارد.
مدرسه صادقیه
این مدرسه در کنار بازار تبریز در بیش از دویست سال پیش تأسیس شده است و اکنون نیز تحصیل علوم اسلامی در آن ادامه دارد. در کنار این مدرسه تاریخی، مسجدی نیز با همین نام و در همان زمان ساخته شده که اکنون بنای اصلی آن سوی مسؤولان سازمان میراث فرهنگی کار مرمت شده است.
این مدرسه مانند دیگر مدارس علوم اسلامی مقدمات و دیگر دروس متداول را به طلاب ارائه می‌کرده و دارای ابنیه و ساختمان‌های متناسب با حوزه‌های علمیه آن دوران بوده است.
بنای ساختمان مدرسه علمیه صادقیه تبریز در دویست سال گذشته چندین بار آسیب دیده و سپس تعمیر شده است که در نتیجه از بنای اصلی آن چیزی با عنوان اثر تاریخی باقی نمانده است و هم اکنون تنها هویت معنوی این مدرسه و محوطه آن که وقف است، باقی مانده است.
به دنبال سست‌بودن ساختمان این مدرسه و نبود امنیت کلاس‌های درسی آن در حدود بیست سال پیش تعطیل شد، اما پس از مرمت این مرکز که با عنایت و پیگیری آیت الله شبستری همراه بود، حوزه علمیه خواهران صادقیه در این مکان فعالیت دارد و هم اکنون نیز دروس علوم اسلامی خواهران در آن ارائه می‌شود./935/پ202/ی