نظریه قدرت در قرآن کریم بررسی و تبیین شد

حسین احمدی، دانشجوی دکترای دانشگاه باقرالعلوم(ع)، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا به موضوع رساله دکترای خود در این دانشگاه اشاره کرد و گفت: با توجه به تأکید رهبر معظم انقلاب در بحث اسلامی‌سازی علوم انسانی و تولید علم، عنوان رساله دکتری‌ام را «نظریه قدرت در قرآن کریم» انتخاب کردم.

چارچوب نظری این رساله بر اساس تفسیر موضوعی با رویکرد استخراجی و استنطاقی است

وی چارچوب نظری رساله را تفسیر موضوعی با رویکرد استخراجی و استنطاقی خواند و اظهار داشت:‌ در رویکرد استخراجی  یا درون قرآنی، موضوع، حکم و نتیجه از قرآن اخذ می‌شود.

وی تأکید کرد: در رویکرد استنطاقی که از نظریات شهید صدر گرفته شده است، موضوع و پدیده‌های مهم معاصر را به قرآن عرضه  و نظر قرآن را از استخراج می‌کنیم که ما نیز قدرت سیاسی را بر قرآن عرضه کردیم و نظر قرآن را در این رساله بیان کرده‌ایم.

وی به عناصر اصلی و فرعی تشکیل دهنده مفهوم قدرت اشاره کرد و گفت: در بحث چیستی قدرت که به مفهوم شناسی آن و مؤلفه‌های سه‌گانه قدرت یعنی عامل، تابع و هدف اشاره دارد، منشأ و خواستگاه آن مهم است که بدین ترتیب قدرت به مشروع و نامشروع و مشروعیت به الهی و غیر الهی تقسیم می‌شود.

مؤلفه‌های قدرت به مطلوب و نامطلوب تقسیم می‌شود

وی مؤلفه‌های قدرت را به مطلوب و نامطلوب تقسیم کرد و ابراز داشت: با توجه به مباحث قرآن، پیامبران، ائمه معصومین(ع) و صالحان، عاملان مطلوب هستند و ائمه کفر، مصرفین و طاغیان، عاملان نامطلوبند.

وی به اهداف مطلوب قدرت اشاره و خاطرنشان کرد:‌ بندگی، سعادت، عدالت و امنیت، چهار هدف قدرت مطلوب از نظر قرآن است که در مقابل این‌ها چهار هدف نامطلوب یعنی سلطه، استبداد، حفظ قدرت و سود انگاری قرار دارد.

وی قدرت را دارای لایه‌های مطلوب و نامطلوب خواند و گفت: در قرآن برای قدرت، سه لایه آشکار، نیمه‌پنهان و پنهان مطرح شده است که هر بخش به مطلوب و نامطلوب تقسیم می‌شود و پیامبران و اولیای الهی در بخش مطلوب قرار دارند.

وی به ابزار لایه‌های قدرت اشاره کرد و یادآور شد: برای لایه‌های مختلف، ابزار متفاوتی وجود دارد که برای لایه آشکار ابزار تنبیه، برای لایه نیمه پنهان، ابزار تشویق و برای لایه پنهان، ابزار اقناع وجود دارد.

وی برای ابزار قدرت، منابعی ذکر کرد و گفت:‌ ابزار سه منبع دارد که شخصیت، توانایی و قدرت افراد نخستین منبع است چنان که در قرآن به شخصیت و توانایی انبیا اشاره شده است.

وی به منبع دوم قدرت اشاره کرد و افزود: مالکیت و ثروت به عنوان منبع دوم قدرت در بحث‌های سیاسی مطرح است که با تشویق و هزینه کردن، اهداف مورد نظرش را مطالبه می‌کند.

وی منبع سوم قدرت را سازمان خواند و تأکید کرد: سازمان ساختاری اقناعی است که به افراد قدرت می‌دهد تا زیر دستان از آنها فرمانبرداری داشته باشند یا آنها از ما فوق خود اطاعت کنند.

وی به توزیع و تجمیع قدرت در مباحث سیاسی اشاره کرد و گفت: قدرت‌های مطلوب به توزیع قدرت می‌اندیشند اما قدرت‌های نامطلوب به تجمیع و تمرکز قدرت نظر دارند.

قانونگرایی و مشارکت مردم در امور اجرایی راهکار قرآن برای توزیع قدرت است

وی با اشاره به راهکار قرآن برای توزیع قدرت خاطرنشان کرد: قرآن برای توزیع قدرت، دو راهکار قانونگرایی و مشارکت مردم در امور اجرایی را مورد تأکید قرار داده است.

وی کنترل و مهار قدرت را برای جلوگیری از فساد مهم خواند و ابراز داشت: قرآن کریم به کنترل و مهار درونی و بیرونی اشاره فرموده و اموری همچون تقوا، عدالت، نظارت خداوند، پیامبران و امامان، نظارت ملائکه، اعضا و جوارح و نظام طبیعت را به عنوان راهکار کنترل درونی معرفی کرده است.

وی به کنترل و مهار بیرونی اشاره کرد و گفت: قرآن ‌برای جلوگیری انسان از طغیان، راهکار بیرونی شریعت الهی، نظارت مردم، دنیا کیفری یا مجازات خداوند در دنیا، امر به معروف و نهی از منکر و نصیحت ائمه مسلمین را مشخص فرموده است.

قرآن راهکارهای مختلفی برای پیشگیری از فساد معرفی کرده است

وی با اشاره به راهکار قرآن برای پیشگیری از فساد تأکید کرد: امانت دانستن قدرت، پرهیز از استبداد رأی و مشورت با مردم در تصمیم‌سازی‌ها از راهکارهای قرآن برای مقابه با فساد است.

وی به نظریات غربی در فصل نخست رساله اشاره کرد و یادآور شد: برای کالبد شناسی قدرت به نظریات ماکیاولی و هابز به عنوان آغاز گران نظریات قدرت و در به نظریه نیچه و فوکو به عنوان نمایندگان پست مدرن‌ها و در گام بعد به دیگر نظریات متفکران غربی نیز اشاره کرد‌ه‌ایم.

وی در پایان افزود: با تشکر از اعضای تحصیلات تکمیلی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و دست‌اندرکاران این پژوهش به‌ویژه حجت الاسلام غلامرضا بهروز لک که مسؤولیت راهنمایی این رساله را بر عهده داشتند و همه عزیزانی که زمینه را برای مرجعیت علمی قرآن و متون اصلی اسلامی فراهم می‌کنند./908/ت302/س