امام خمینی از معدود عرفای در پی پالایش عرفان بود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، همایش «عرفان اسلامی از نگاه امام خمینی؛ بنیادها و دستاوردها» با حضور حجت الاسلام سید عبدالله یزدان پناه، استاد حوزه علمیه قم، حجت الاسلام علی رضایی تهرانی، استاد حوزه و دانشگاه و دکتر محمد فنایی اشکوری، عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) امروز در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.

منظور از عرفان

حجت الاسلام رضایی تهرانی در این نشست، در رابطه با دستاوردهای امام راحل(ره) در حوزه عرفان گفت: در باب دستاوردهای فردی عرفانی امام راحل مقدماتی بیان می کنند؛ ما 5 اطلاق در نظر می گیریم؛ گاه عرفان از سنخ عمل است و گاه از مقوله علم؛ عرفانی که از مقوله علم است گاه از مقوله علم حضوری است و گاه از مقوله علم حصولی و علم حضوری نیز گاه دانشی است که در حین سلوک حاصل می شود که قبل الکمال نام دارد و گاه دانشی است که بعد از سلوک حاصل می شود و عرفانی که از سنخ حصولی است یا عرفان نظری است و یا عرفان عملی.

وی ادامه داد: با تفحصی که در آثار اخلاقی ـ عرفانی امام راحل شده است، تاکید ایشان در دستاوردهای فردی در سه بخش عمل درمتن زندگی سالک و دو قسم علم حضوری است.

 آیا نظر امام کارشناسانه و تخصصی است؟

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: متاسفانه یکی از بلایای جوامع شیعی، اظهارنظرهای غیر کارشناسانه است که منجر به بروز مشکلاتی شده است؛ امام راحل در چهار قسم از اقسام عرفان، متخصص و کارشناس هستند و تنها مورد اختلافی، بحث فنای فی الله است که البته هر دو دسته هم برای خود دلایلی دارند.

وی درباره جایگاه عرفانی امام خمینی(ره) تصریح کرد: ایشان خاتم العرفا و مستنبط در عرفان نظری است. ایشان اهل سلوک عملی بوده و به مشاهدات و مکاشفاتی نیز دست پیدا کرده بودند.

امام خمینی(ره) تا پایان عمر به عرفان پایبند بودند؟

حجت الاسلام رضایی تهرانی با اشاره به توبه فیض کاشانی گفت: امام راحل(ره) تا پایان عمر پربرکت خود پایبند به عرفان بودند و این در سیره و روش ایشان مشهود است.

اهمیت بررسی عرفان اسلامی از دیدگاه امام خمینی

وی تصریح کرد: بدون شک امام خمینی(ره) موثرترین فرد در سده اخیر بوده به نحوی که بازخوانی اندیشه های ایشان مورد توجه دوستان به منظور الگوبرداری و دشمنان به منظور جلوگیری از رشد افرادی امثال ایشان بوده است. مرحوم سید محمد باقر صدر و نیز امام موسی صدر به خاطر این که روش شان به گونه ای بود که همچون امام خمینی(ره) رفتار می کردند به شهادت رسیدند.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به جریان انقلاب اسلامی گفت: اگر سهم عرفان گرایی امام در جریان انقلاب از فقه بیشتر نباشد کمتر نیست. چرا که عرفان شجاعت می آورد و از آنجا که ایشان عالمی عارف بودند، هیچ ترسی از غیر حق نداشته و شجاع بودند و این تاثیر عرفان در وجود ایشان است.

 آثار امام خمینی در عرفان و اخلاق

وی گفت: دستاوردهای فردی عرفانی امام راحل در دستاوردهای اجتماعی ایشان تاثیر داشته است. ایشان در بحث دستاوردها، هم به صورت ایجابی و هم سلبی بحث را دیده اند. در عرفان و اخلاق آثاری دارند که از سال 1347 تا 1359 قمری حدود 12 سال، حدود 14 اثر دارد که می توان شرح دعای سحر، مصباح الهدایه، تعلیق بر فصوص، سر الصلاه، شرح اربعین حدیث،آداب الصلاه و وصیت ایشان به مرحوم سید احمد خمینی و خانم فاطمه طباطبایی، تفسیر سوره حمد و دیوان شعر را نام برد.

دستاوردهای فردی عرفان از نگاه امام

حجت الاسلام رضایی تهرانی در ادامه، تعابیری همچون «وسعت قلب زمانی که محل ظهور سلطنت تامه الهی شود از تمام عوالم بیشتر شود»، «ظهور غنا در قلب که تمام ممالک ظاهر و باطن را به پشیزی نشمری»، «قوت اراده در صورتی که به ملک و ملکوت تعلق نگیرد به حدی است که هر دو عالم را لایق خود ندانی»، «وارستگی و گسستگی از همه تعلقات و زیستن در همین دنیا در بهشت به واسطه تعبد محض الهی حاصل شود»، «صورت قلب با ذکر الهی به حدی می شود که صورت انسانی، صورت نهایی آن خواهد شد»، «آگاهی از حقیقت اشیا و استعداد افراد و رسیدن با حقایق به واسطه ذکر الهی میسر شود» را به عنوان پاره ای از دستاوردهای فردی عرفانی امام خمینی(ره) نام برد. 

وی یاداور شد: امام خمینی(ره) از معدود عرفایی است که به دنبال پالایش عرفان های نظری و عملی است. ایشان به صراحت از برخی آموزه های عرفانی انتقاد می کنند و نگاه نقادانه دارند.

دین مجموعه ای از عرفان و فقه و عقل است/ منطق امام در اتحاد دین و سیاست خلاصه می شود

در ادامه این نشست، محمد فنایی اشکوری، در باب عرفان حضرت امام(ره) و فعالیت های اجتماعی ـ سیاسی ایشان گفت: در اینجا بایستی به دو مسأله اشاره کرد؛ دفع شبهات پیرامون شخصیت عرفانی و مسائل ایجابی.

وی به ویژگی های برجسته امام راحل در مقابل علمای دیگر اشاره کرد و گفت: برجستگی بُعد اجتماعی از نقاط قوت و محصول جامع بودن شخصیت ایشان است.

اشکوری ادامه داد: حضرت امام(ره) هم در عرفان و ابعاد مختلف آن توجه داشته و هم در مجموعه علوم اسلامی، خود را محدود به یک حوزه نکرده و به تمام این ها به عنوان اجزای یک مجموعه واحد می نگریستند.

عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی گفت: مدتی قبل با هوشمندی سوالی در فضای مجازی مطرح شد که عنوان کرده بود آیا انقلاب، محصول فقه امام(ره) بوده یا عرفان ایشان؟ خود این بحث از ریشه دچار اشکال بوده و یک بحث انحرافی است.

وی تصریح کرد: از آنجا که دین مجموعه ای از عرفان و فقه و عقل است، نمی توان آن را تنها در عرفان یا کلام و یا فقه خلاصه کرد چرا که دین شامل این سه مقوله می شود و امام راحل یک دین دار به تمام معنا بود.

اشکوری گفت: سیره امام(ره)، به گونه ای است که مسایل اجتماعی و سیاسی و دین را یک حوزه حساب می کردند و این در حالی است که سکولاریست ها و برخی از عوام، حوزه دین و سیاست را از هم جدا تلقی کرده و قائل به جدایی این دو از هم هستند.

وی افزود: برخی از روشنفکران غرب زده با مطالعه وقایع رنسانس و وضعیتی که دین بعد از رنسانس پیدا کرد قائلند که کنار رفتن دین از حوزه سیاست و در واقع شخصی شدن آن باعث ترقی و پیشرفت در زندگی انسان شده است و بایستی دین از سیاست جدا شود. این در حالی است که منطق امام راحل در اتحاد دین و سیاست خلاصه می شود./861/پ202/ب5