عوامل زمینه ساز تربیت اسلامی در فرزندان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، سلسله نشست‌های «دین، نشاط، زندگی» با هدف تبیین روش‌های تربیت دینی، بازخوانی و بازشناسی آموزه‌های دینی و به کارگیری آن در زندگی فردی و اجتماعی و نیز بهره‌گیری از فرهنگ ائمه اطهار(ع) برای با نشاط شدن جامعه برگزار می‌شود.

بر اساس این گزارش حجت الاسلام سید علیرضا تراشیّون، عضو گروه مشاوران مرکز مشاوره حوزه علمیه قم با تبیین تربیت دینی فرزندان اظهار کرد: این که فرزند با قاشق غذا بخورد یا در لیوان آب بنوشد و مسائلی از این دست تربیت به شمار نمی رود، بلکه اینها آدابی هستند که فرزندان فرا می گیرند و تربیت معنایی عام تر از ادب دارد.

تربیت عبادی

وی با اشاره به این که شاخصه اصلی در تربیت، دینی بودن است، افزود: دین، نوعی زندگی است و تربیت دینی، فرآیندی است که آدمی را برای شیوه خاصی از زندگی آماده می کند، این شیوه زندگی، بر مبنای اصول، قواعد و راهبردهای از پیش تعیین شده ای شکل می گیرد که از طریق دین و عقاید و شریعت به آدمی عرضه شده است.

عضو گروه مشاوران مرکز مشاوره حوزه علمیه قم مطرح کرد: منظور از تربیت دینی آشنا ساختن فرزندان با جریان کسب معرفت ایمانی و عقاید دینی، پذیرش سنت ها و اعمال دینی، پرورش ایمان و توجه به ملاحظات اخلاقی و رفتاری مورد تأیید دین است.

وی افزود: مهمترین وظیفه والدین در تربیت، ظهور فطرت دینی و نهادینه کردن شیوه عبودیت در فرزندان است و فهم نادرست از دین و عمل نکردن به فرمان های دینی یا نادرست معرفی کردن آن از عوامل ناموفق بودن تربیت دینی است.

مراحل تربیتی فرزندان
حجت الاسلام تراشیّون با اشاره به این که هر مرحله زندگی، اقتضای رفتار متناسب همان مرحله را دارد، گفت: در هفت سال اول زندگی، بچه باید آقایی و بازی کند، در این دوران هنوز چیزهایی مثل حس نظم و فرمانبرداری در وجود بچه شکل نگرفته است، بنابراین خانواده ها باید بازی فرزندان را مدیریت کنند.

وی افزود: عروسک ها و اسباب بازی های پلاستیکی، جای خاک بازی و آب بازی را برای کودکان پر نمی کند، زیرا آب بازی و خاک بازی برای جسم کودک مفید و باعث تیزهوشی او می شود.

استاد حوزه علمیه با اشاره به این که والدین در هفت سال دوم باید راهنمای فرزندان باشند، بیان کرد: برای هفت سال دوم زندگی کودک، ویژگی هایی چون اطاعت، حرف شنوی و تعلیم بیان شده است، کودک در این دوره باید مطیع و خدمتگزار پدر و مادر باشد و خود را به طور کامل در اختیار آنان قرار دهد.

عضو گروه مشاوران مرکز مشاوره حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: مرحله سوم از چهارده سالگى‌ آغاز و در 21 سالگى‌ پایان مى‌‏رسد، این مرحله، دوران کارآموزى‌ و تجربه در زندگى‌ است؛ فرد در این زمان نوبالغ شده و آن‏ چه در مراحل گذشته فراگرفته است راتحت نظر مستقیم اولیا و مربیان به اجرا مى‌‏گذارد و والدین باید مراقب نیازها و احساسات آنها باشند.

67 درصد یادگیری از طریق دیدن حاصل می شود

حجت الاسلام تراشیّون در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بیشترین یادگیری فرزندان از طریق حواسشان است، بنابر پژوهشی 67 درصد یادگیری آنان از طریق دیدن حاصل می شود زیرا هر انسانی از بدو تولد بیش از 32 میلیون تصویر در ذهن خود ذخیره می کند.

وی تصریح کرد: فرزندان نیاز به الگوهای دیداری به خصوص در هفت سال ابتدای زندگی خود دارند چون قریب به 70 درصد شخصیت های آدمی در هفت سال ابتدای زندگی شکل می گیرد البته دیدن الگوهای رفتاری تا 14سالگی نیز حائز اهمیت است.

استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: منظور از شخصیت انسان شخصیت واقعی او در محیط های شخصی و غیر اجتماعی است، چون هر فردی در مهمانی و مجالس جمعی خود را مؤدب و ملزم به رعایت آداب آن محیط ها می داند.

وی افزود: بیشترین الگوگیری فرزندان در این هفت سال از پدر و مادر به ویژه مادران است زیرا ساعاتی از شبانه روز اوقات پدر در محل کار و استراحت در خانه سپری می شود و مدت زمان کمتری نسبت به مادران جلوی دید فرزندان است.

نقش بی بدیل رسانه ها در تربیت

حجت الاسلام تراشیّون خاطرنشان کرد: در 13 سالگی نیز 90 درصد شخصیت افراد شکل می گیرد؛ ارتباطات آنان در طول مدت شکل گیری شخصیت فرزند، خیلی مهم است اول این که بدانیم چه الگوهایی را در اختیارش قرار دهیم دوم چه کسانی صلاحیت الگو بودن را دارند.

وی تصریح کرد: در وهله اول پدر و مادر الگوهای مهمی در شکل گیری ساختار هر فرد است، سپس دوستان، رسانه ها، معلمان و مربیان، شخصیت های داستانی به ترتیب الگوهای آنان هستند.

عضو گروه مشاوران مرکز مشاوره حوزه علمیه قم ابراز کرد: نقش بی بدیل رسانه ها کاملا قابل لمس است؛ پس از پخش یک سریال بازتاب کردار و گفتار بازیگران آن به وضوح در فرزندان مشاهده می شود.

کارشناس این برنامه خاطرنشان کرد: فرزندان با مشاهده کارتن «مرد عنکبوتی» یا «سیندرلا» به دنبال چهره نما یا لوازم التحریر با طرح های آنان هستند ما می توانیم استفاده از رسانه ها را مدیریت کنیم که بخشی از برنامه های آنان را تماشا کنند.

وی افزود: معلمان و مربیان نیز تا قبل از نوجوانی تأثیر بسزایی در کردار و گفتار فرزند می توانند داشته باشند، معلمان دوره ابتدایی به لحاظ تأثیرگذاری مانند یک پیامبر هستند.

حجت الاسلام تراشیّون اظهار کرد: به داستان و قصه هایی که برای فرزندان گفته می شود یا به کتاب های داستانی که برایشان تهیه می کنیم باید توجه ویژه داشته باشیم زیرا فرزند گاهی با شخصیت های داستانی همزادپنداری می کنند و از آنها الگوبرداری می کنند.

وی ابراز کرد: امروز کتاب های داستانی فراوانی با عناوینی که دارای صفات منفی هستند نگاشته و به چاپ می رسند که تداعی کننده ویژگی های بد و منفی شخصیتی در اذهان هستند به طور مثال قلقلی لجباز یا پسرک دروغگو  و امثال آن.

پدران و مادران چگونه الگوی فرزندان باشند؟

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به ایجاد محبوبیت از سوی والدین عنوان کرد: پدر و مادران فرزندان خود را پند و نصیحت نکنند زیرا فرزند با نصیحت از والدین گریزان می شود؛ سعی کنید الگوهای عملی آنان باشید هم چنین نامرتب بودن ظاهر پدر و مادر محبوبیت آن ها را نزد فرزندان کم می کند از جمله دلایلی که سفارش به آراستگی بانوان در منزل شده بیشتر شدن تأثیر گذاری و نفوذ آنان در فرزندان است.

وی تصریح کرد: حضرت محمد مصطفی (ص) به عنوان پیامبر و الگوی رفتاری ما شخصیتی بودند که به ظاهر خود بسیار اهمیت می دادند و بخشی از هزینه های خود را صرف آراستگی و معطر بودن می کردند.

حجت الاسلام تراشیّون ادامه داد: توجه به فرزندان و گذاشتن وقت اختصای برای آنان محبوبیت ایجاد می کند به طور مثال پدران سعی کنند نقش جنس مخالف را برای دختران خود بازی کنند، وقتی را برای باهم بودن در خارج از محیط منزل اختصاص دهند به آن ها محبت  کرده و ارتباطی دوستانه داشته باشند تا مجذوب محبت های کاذب بیرونی نشوند.

عضو گروه مشاوران مرکز مشاوره حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: نکته دیگر در ایجاد محبوبیت این است که شنونده خوبی برای آنان باشیم؛ به آن ها اجازه دهیم حرف شان را بزنند و مانع صحبت کردنشان نشویم.

وی افزود: افزون بر محبوبیت، پدر و مادران باید الگویی موفق برای فرزندشان باشند، بچه ها دوست دارند به پدر و مادر خود افتخار کنند و رفتارهای متناقض با موفقیت، سبب سرخوردگی فرزند شده که نمی تواند از والدین الگوی مناسبی برای آن ها ایجاد کند.

استاد حوزه علمیه قم اظهار کرد: فرزندان با شنیدن گفتارهای مادران نظیر «من بدبخت و بیچاره ام» هم چنین اظهار درماندگی پدران چون «پول ندارم، قرض داریم، کلافه شدم از دست همکار، ارباب رجوع و مشتری» شخصیتی قهرمانی در ذهن آنها ایجاد نمی کند و سراغ الگوهایی چون هنرپیشه های سینما، ورزشکاران داخلی و خارجی می روند.

حجت الاسلام تراشیّون گفت: مردان تکیه گاه زندگی اند، اگر تکیه گاه سست شود زندگی متزلزل می شود و با هربار اظهار عجز از نفوذ و تأثیر گذاری شان کاسته می شود و به تدریج فرزندان برای آنان احترام قائل نبوده و اطاعت پذیر آن ها نیستند.

وی بیان کرد: فرزند را تشویق کنیم تا سراغ الگوهای دینی و اهل بیت(ع) بروند که آن ها صراط مستقیم روی زمین هستند که یکی از راه های آن بیان نکات اخلاقی و حکایت های آموزنده اهل بیت(ع) برای آنان است.

عضو گروه مشاوران مرکز مشاوره حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: زیارت امام رضا(ع) منحصر به خواندن زیارتنامه و بوسیدن ضریح نیست منظور از زیارت بامعرفت یعنی در حرم امام رضا(ع) سعی کنیم فرزندان را در حد فهم شان با محیطی که در آن قرار گرفته اند آشنا کنیم، گاهی جلوی تابلوهای سخنان ایشان که قابل فهم است ایستاده و آنها را برایشان مطالعه کنیم و در مسیر های رفت و برگشت به حرم با روش های گوناگون سعی کنیم خاطره خوشی در ذهن آنها از این تشرف باقی بگذاریم.

نماز؛ قلّه تربیت عبادی

وی با اشاره به سه نوع تربیت اعتقادی، اخلاقی و عبادی عنوان کرد: نگفتن دروغ، تهمت و حرف ناسزا از مصادیق تربیت اخلاقی است، منظور از تربیت اعتقادی، باور به توحید و معاد و منظور از تربیت عبادی مقید بودن به اعمال عبادی چون نماز، روزه و سایر آموزه های دینی است.

استاد حوزه علمیه قم افزود: نماز یکی از قلّه های تربیت عبادی است برای موفق عمل کردن در زمینه تربیت عبادی باید فرزندان را به نماز ترغیب کنیم، اگر موفق شدیم فرزندان را با نماز مأنوس کنیم در این زمینه مؤفق عمل کرده ایم.

وی بیان کرد: شیوه تدریجی در آموزش و تربیت، شیوه‌ای است که در اسلام به ویژه در عبادات مورد توجه گرفته است، روایات تربیتی اسلام دستور می‌دهد: کودک را سه سال آزاد بگذار، پس از سه سال، جمله «لا اله الا الله» را به او تعلیم بده.

آموزش گام به گام نماز

حجت الاسلام تراشیّون به نقل از امام صادق(ع) در خصوص فرآیند آموزش نماز به فرزند گفت: «هنگامی که کودک به سن سه سالگی‌ رسید او را وادار کنید که هفت مرتبه بگوید: لا اله الا اللّه و او را آزاد بگذارید، همین که سه سال و هفت ماه و 20 روزه شد، دومین جمله یعنی‌ محمّد رسول اللّه را یاد گرفته، 7 مرتبه آن را تکرار کند، وقتی چهار ساله‌ شد، 7 مرتبه صلوات بر پیامبر بفرستد، سپس او را آزاد بگذارید، در پنج سالگی دست چپ و راست را یادش دهید و وقتی آن را شناخت‌ او را در جهت قبله قرار داده، از او بخواهید که سجده کند، سپس او را آزاد بگذارید؛ در پایان شش سالگی به او بگویید که نماز بگزارد و رکوع‌ و سجود را به او یاد دهید. در پایان 7 سالگی شستن دست‌ها و صورت را یادش دهید و به او بگویید که نماز بخواند. در پایان 9 سالگی نماز و وضو یادش دهید».

وی افزود: تأکید شده است که دختران از هفت سالگی و پسران از 9 سالگی شروع به نماز خواندن کنند هر چند هنوز به سن بلوغ نرسیده اند.

عضو گروه مرکز مشاوره حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: پسری که در سنین هفت تا نه سالگی دروغ یا حرف ناسزا می گوید، به نامحرم نگاه می کند، مرتکب گناه و معصیت نمی شود اما کار اشتباهی از او سر زده است؛ این اشتباهات روح و وجود فرزند را آلوده می کند و وقتی او به سن تکلیف برسد رغبتی به نماز ندارند؛ به طور کلی گناه روح انسان را آلوده و سبب دور شدن او از معنویات می شود.

عوامل گرایش به نماز

استاد حوزه علمیه قم با تأکید بر این که مهم ترین الگو در اقامه نماز پدر و مادر هستند، ابراز کرد: نقش پدر و مادر در گرایش به نماز فرزندان نباید نادیده گرفته شود، اکثر کسانی که مقید به خواندن هستند والدین آن ها به این فریضه الهی اهمیت می داده اند.

وی تصریح کرد: پدر و مادر جلوی دید فرزندان نماز بخوانند، پدرانی که نمازهای یومیه خود را در محل کار می خوانند برای ترغیب فرزندانشان در منزل گاهی نماز مستحبی بخوانند.

حجت الاسلام تراشیّون خاطرنشان کرد: فقط دیدن کافی نیست نکاتی دیگر در گرایش نماز حائز اهمیت است که برخود توأم با محبت در خصوص مسائل عبادی و پرهیز از تحکم و زورگویی از جمله آن ها است.

وی افزود: ارتباط کلامی مستمر با فرزندان به این منظور که صحبت با فرزندان به امر و نهی اختصاص نداشته باشد، گاهی به گفت و گو با آنها بپردازید، پرهیز از نصیحت سبب اطاعت پذیری بیشتر می شود، ابتدا ترغیب کنیم و پس از انجام آن با دادن هدیه ای عامل خویشایندی برای او به وجود آورید و اظهار کنید فرزندم خوشحال شدم که همراه من نماز خواندی.

کارشناس این دوره از نشست های «دین نشاط زندگی» ادامه داد: مساجد و محل هایی که در آن شور و شوق بیشتری برای اقامه نماز هست تاثیر مفیدی دارند، مساجد جذابیت خاصی دارند متأسفانه سیره رفتاری ما در مساجد سبب دوری نوجوانان و کودکان از مساجد می شود در حالی که با فرزند باید با ادبیات و روش خودش رفتار کرد.

وی ارائه الگوهای مناسب را از دیگر راهکارها بیان کرد و گفت: نشان دادن نماز خواندن پدرپزرگ و مادر بزرگ ها یا شخصیت هایی که در اقوام و دوستان نزد آنان محبوب هستند هم چنین وجودنمادهای دینی در منزل، نحوه چیدمان منزل نبود تلویزیون، آینه یا تابلوی تصویر در جهت قبله نیز مؤثر است.

عضو گروه مشاوران مرکز مشاوره حوزه علمیه قم عنوان کرد: رفاه پذیری و تجمل گرایی سبب نماز گریزی می شود، تجملات انسان را از یاد خدا غافل می کند، وقتی امکانات و وسایل بازی زیادی برای آنان فراهم شود با زیاد شدن سرگرمی های آنان گرایش به نماز کاسته می شود.

حجت الاسلام تراشیّون بر انتخاب دوست تأکید کرد و افزود: دوست تأثیر بسزایی در اعمال عبادی افراد و تقید به نماز دارد، دوستان اهل نماز در دوره تحصیل دانش آموزی، دانشجویی و خدمت سربازی و سایر گروه های دوستانه مؤثر هستند و برعکس افراد بی اهمیت انسان را از نماز دور می کنند.

استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: نبود فشار روحی و روانی در منزل سبب آرامش و گرایش به نماز می شود، افزایش حس مسؤولیت پذیری در فرزند احساس مسؤولیت نسبت به انجام اعمال عبادی را در آنان افزایش می دهد، کم کردن مشغله های فرزندان برای نشاط بیشتر در آنان تا با حوصله و نشاط به نماز بپردازند.

مهرورزی و کیفر بی مهری

وی با بیان این که  محبت به فرزند او را مثل یک بنده مطیع و اطاعت پذیر می کند، گفت: جایگاه محبت به فرزند کم تر از عبادت نیست، محبت به جا، بازی و همراهی با آن سبب تربیت صالح می شود، در واقع فردی با تربیت دینی به جامعه تحویل داده ایم که در روایات مورد سفارش قرار گرفته است.

حجت الاسلام تراشیّون با اشاره به آثار محبت عنوان کرد: افرادی که در خانواده مورد محبت قرار می گیرند، نوع دوست و دلسوز نسبت به بشریت می شوند، ظلم، پایمال کردن حقوق همدیگر و رعایت نکردن حق الناس ریشه در تربیت افراد دارد افراد با این ویژگی نوع دوستی و انسان دوستی را درک نمی کنند.

وی تصریح کرد: افرادی که در خانواده مورد بی مهری قرار می گیرند، پس از ازدواج در روابط اجتماعی دچار مشکل می شوند و اطرافیان از آن ها رضایت ندارند، مادری که در محیط آلوده عاطفی رشد کرده نمی تواند به فرزندش محبت کند.

عضو گروه مشاوران مرکز مشاوره حوزه علمیه قم افزود: فرزندانی که در خانواده مورد مهر و ملاطفت خانواده قرار می گیرند دارای اعتماد به نفس هستند؛ اعتماد به نفس عین توکل است و منافاتی با توکل به خداوند ندارد.

وی تصریح کرد: همچنین این فرزندان اجتماعی تر و شاداب تر هستند، افسردگی و بی حوصلگی در آن ها دیده نمی شود، سازگاری و سلامتی روانی در آن ها نیز بیشتر است، کمبود محبت در زندگی ندارند و فریب هوس بازی های بیرون از منزل را نمی خورند.

رابطه محبت و هوش عاطفی

استاد حوزه علمیه قم با بیان این که محبت کافی هوش عاطفی افراد را رشد می دهد، بیان کرد: هوش قدرت حل مسأله است و فردی که هوش عاطفی دارد یعنی با محبت می تواند برخی از مسائل و مشکلات زندگی اش را حل کند هم چنین از عواطف خود برای مدیریت طرف مقابلش استفاده می کند.

وی خاطرنشان کرد: حس محرومیت عاطفی در خانواده آسیب زا است تا حدی که فرد را از خانواده جدا می کند حتی این مشکل پس از ازدواج در زن و مرد متأهل نیز رخ می دهد که جذب جنس مخالف و نامحرم خویش می شوند.

حجت الاسلام تراشیّون عنوان کرد: یکی از قواعد محبت کردن، گذاشتن وقت برای فرزندان است، محبت باید متناسب با نیاز و سن فرزند باشد به طور مثال محبت در هفت سال ابتدای زندگی هر فرد همراهی آنان در بازی های کودکانه و هم بازی شدن با آنان است.

عضو گروه مشاوران مرکز مشاوره حوزه علمیه قم افزود: وفاداری به عهدو پیمان و قول هایی که به آن ها داده می شود یکی از روش های محبت به فرزند است که در وهله باید سنجیده و به جا قول داده شود سپس حتما به آن جامه عمل بپوشانند.

وی سلام کردن به فرزندان از روی علاقه و محبت و صبور بودن در برای خطای آنان از دیگر شیوه های محبت بیان کرد و گفت: صبر به معنای نادیده گرفتن خطاها نیست، یعنی با صبر برای چگونگی برخورد با آن تدبیر و چاره اندیشی کرد.

حجت الاسلام تراشیّون خاطرنشان کرد: احترام و ارزش قائل باشیم، جلوی آشنا و غریبه آنها را احترام کنیم، نام نیک و زیبا برای آنان انتخاب کنیم و اسم هایشان را زیبا خطاب کنیم، مختصر کردن و تغییر در حروف اسامی فرزند نوعی بی احترامی به آنها است.

براساس این گزارش هدف از برگزاری سلسله نشست‌های «دین، نشاط، زندگی» هدفمند کردن زندگی و فراگیری آموزه‌ها و تعالیم دینی است. اساساً پرسش‌گری از جمله مسائل حیاتی و مهمی است که رشد و تعالی هر فکر و اندیشه‌ای وابسته به آن است و یکی از اصولی‌ترین اهداف معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی، ایجاد بستر و فضای مناسب جهت پرسش و پاسخ است. از این رو سلسله نشست‌های «دین، نشاط، زندگی» در تابستان پیش‌بینی شده است.

شایان ذکر است؛ این جلسات از سوی  اداره پاسخ‌گویی به سوالات دینی معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی، ساعت 18:15 در صحن جمهوری اسلامی حرم مطهر رضوی برگزار می شود./1308/ز503/ف