رادیو معارف، رسانه ای در مسیر زندگی توحیدی

به گزارش خبرگزاری رسا، مجتبی تونه ای، شاعر، نویسنده و پژوهشگر و دانش آموخته حوزه و دانشگاه است، دروس سطح حوزه علمیه قم را به پایان رسانده و در مقطع کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی از دانشگاه فارغ التحصیل شده است؛ از سال 1378 وارد سازمان صدا و سیما شده و در بخش های مختلف برنامه سازی(نویسندگی، سردبیری، تهیه کنندگی) فعالیت داشته است.

12 سال مدیریت گروه فرهنگ و جامعه رادیو معارف را به عهده داشته و اکنون مدیر رادیو معارف است، از ایشان تا کنون هشت کتاب منتشر شده که «موعودنامه»، «فرهنگنامه حج»، «از عشق تا دمشق» از جمله آنهاست، اول ذی قعده سالروز افتتاح رادیو معارف، بهانه گفت و گوی ما با ایشان شد.

اشاره ای کوتاه به تاریخچه رادیو معارف داشته باشید.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دنیای غرب به خوبی دریافت که دین و دین مداری جوامع، مانع اصلی دستیابی آنان به اهداف شان است از این رو آشکارا به دین و اندیشه های اسلامی حمله کردند.لذا رسانه ملی با اشراف و اذعان به این جنگ رسانه ای بر آن شد تا رسانه ای دینی را تأسیس کند.

بهمن ماه سال 1377 به برکت سالروز ولادت حضرت فاطمه معصومه (س) رادیو معارف با الگوگیری از رهنمودهای رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در جوار بارگاه ملکوتی کریمه اهل بیت (س) و حوزه علمیه قم تأسیس شد. در سال های آغازین با 8 ساعت پخش ، کار خود را آغاز کرد و از سال 1382 تا کنون با 20 ساعت تولید و 24 ساعت پخش، فعالیت می کند. هم اکنون برنامه ها در چهار گروه علمی برنامه سازی، شامل گروه های قرآن و اهل بیت ،فقه و اندیشه،فرهنگ و جامعه وگروه اخبار معارفی و اطلاع رسانی؛ در سه سطح تخصصی ، نیمه تخصصی و عمومی تولید می شود.

هدف از تأسیس این رادیو چه بود؟
هدف از افتتاح این رادیو، حضور رسانه ای برای تبیین و ترویج پیام های دینی بر اساس آموزه های قرآن و اهل بیت علیهم السلام در سپهر رسانه ای کشور بود.طبیعی است برای رسیدن به این هدف لازم بود هم افزایی و هم گرایی با حوزه و دانشگاه ایجاد شود ، لذا با ارتباط سیستمی میان رادیو معارف و حوزه های علمیه و دانشگاه ها از توان و ظرفیت علمی و پژوهشی آن ها برای غنابخشی به برنامه ها استفاده کردیم.

لطفا درباره مأموریت رادیو معارف بگویید.
رادیو معارف با بهره گرفتن از ظرفیت های حوزه های علمیه و دانشگاه ها و ظرفیت ذاتی رسانه و فضای مجازی تلاش می کند بر اساس آموزه های وحیانی و تعالیم پیشوایان معصوم علیهم السلام به عنوان « نظام جامع علمی و عملی » در تمام عرصه های حیات فردی و اجتماعی مخاطبان هدف، به تبیین تعلیم ، ترویج و تعمیق آموزه های اسلام ناب محمدی (ص) بپردازد.

چرا رادیو معارف در قم استقرار یافت؟
قم خاستگاه انقلاب و پایگاه تولید فکر و اندیشه دینی است .حضور پربرکت مراجع عظام تقلید ، وجود حوزه های دینی و مؤسسات پژوهشی ، قم را در جهان سرآمد کرده است.اکنون جهانیان به قم نگاه ویژه ای دارند .لازم بود در کنار این دریای عظیم معرفتی ، رسانه ای به ترویج و تبیین تولیدات دینی این مرکز می پرداخت.

تأسیس و استقرار رادیو معارف در قم خدمت به دین و انقلاب بود و اکنون این رسانه دینی از توان علمی حوزه های علمیه برای غنابخشی به برنامه های خود نهایت استفاده را می کند.

چه قدر مخاطب دارید؟
بر اساس آخرین نظرسنجی ها بالغ بر پنج میلیون نفر شنونده رادیو معارف هستند که بیشتر آنان را نخبگان دینی تشکیل می دهند و شنوندگان این رسانه از برنامه های این رادیو بیش از 98 درصد رضایتمندی دارند.این نکته ما را امیدوار می کند و بیمناک.امیدوار نسبت به استقبال مخاطبان و بهره گیری آنان از تولیدات این رسانه دینی و بیمناک نسبت به مسئولیت خطیری که در پیش داریم. امید است بتوانیم وظیفه دینی خود را به خوبی انجام دهیم.

با توجه به اهمیت موسیقی و جایگاه آن در ساخت برنامه های رادیویی، برای جایگزینی آن چه اقدامی انجام داده اید؟

شناسه موسیقایی رادیو معارف متفاوت است.ما در رادیو معارف با بهره گیری از نغمات آیینی و سرودها و ابتهالات ، فواصل برنامه ها را تأمین می کنیم.از ساز استفاده نمی کنیم اما قطعات آوایی ما منطبق بر قواعد موسیقایی است که کارشناسان و مخاطبان هم آن را پذیرفته اند.پذیرش این سبک از برنامه سازی اگر چه در آغاز راه برای بسیاری از کارشناسان رسانه دشوار می نمود و برخی آن را نشدنی می پنداشتند، اما مجاهدت ها و ابتکار و خلاقیت های همکاران ما در رادیو معارف منجر به تولید سبک جدیدی در برنامه سازی رادیویی شد. این سبک جدید، هم به مذاق کارشناسان رسانه خوش آمد، هم مخاطبان رادیو از آن استقبال کردند و هم برنامه سازان رادیو در کنار سایر شبکه های رادیویی به رقابت پرداختند و برگزیده شدند.

اصالت بخشیدن به موسیقی در برنامه سازی کار درستی نیست .اصالت با محتوای پیام است.اگرچه توجه به فرم و ساختار جذاب در پذیرش مخاطب و اثرگذاری پیام مؤثر است، اما اهتمام همکاران بنده در رادیو معارف بر تولید پیام معرفتی همراه با اتقان و استناد و سپس ارائه آن در قالب ساختاری جذاب است.

نحوه برنامه ریزی محتوایی در رادیو معارف چگونه است؟

از آن جا که تولید پیام دینی و برنامه معارفی نیازمند پشتوانه تحقیقی است لازم است برنامه ها،پیش از تولید در مسیر پژوهش قرار گیرند.رادیو معارف از چهارگروه علمی تشکیل شده است که طرح ها پیش از تولید در گروه ها بررسی اولیه می شوند و سپس برای تصویب در شورای طرح و برنامه رادیو متشکل از مدیر رادیو و مدیران گروه های برنامه ساز و نظارت ، بررسی نهایی می شوند.طراح برنامه باید بتواند از طرح خود در شورای طرح و برنامه دفاع کند و پاسخگوی سؤالات مدیران و کارشناسان باشد.

از جمله اقدامات دیگر گروه ها برای تقویت برنامه ها، اختصاص کارشناس مشاور برای برخی برنامه هاست. همکاری گروه های برنامه ساز با گروه های متناظر خود در مؤسسات علمی پژوهشی مستقر در قم، گام دیگری در عمق بخشی به برنامه هاست.از آن جا که موضوعات دینی از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار است و مخاطبان این رسانه نیز آشنایی کاملی با مباحث معرفتی دارند ، سعی شده است از تمام ظرفیت حداکثری کشور برای اتقان و استناد مباحث بهره گیری شود.

ارتباط مخاطب با شما چگونه است و چه قدر به دیدگاه های شنوندگان اهمیت می دهید؟
مخاطب سرمایه رسانه است .رسانة بی مخاطب، رسانه خاموش است .نه تنها در هر برنامه، امکان ارتباط با کارشناسان فراهم است که روابط عمومی رادیو معارف نیز بخشی را با عنوان « واحد ارتباطات » تدارک دیده که 24 ساعته در حال دریافت دیدگاه ها و انتقادات شنوندگان درباره برنامه هاست.علاوه بر آن سامانه پیامکی و ایمیل نیز امکان دیگر ارتباطی مخاطبان با رادیوست.

روابط عمومی رادیو معارف در پایان هفته تمام دیدگاه ها را تجمیع کرده و پس از تنظیم در قالب جزوه ای با عنوان « صمیمانه» در اختیار گروه ها و عوامل برنامه ساز می گذارد تا در برنامه ریزی از این دیدگاه ها استفاده کنند.

تعدادی از برنامه های رادیو بر محور مخاطب تولید می شود.برنامه های «پرسمان» پاسخگوی سؤالات شنوندگان در حوزه های قرآنی ، تاریخ اسلام ، اعتقادی ، تربیت کودکان و نوجوانان و خانواده است.

اساسا اعتماد مخاطبان به این رادیو ، اعتبار ماست و ما تمام تلاش خود را برای پاسخگویی به این اعتماد انجام می دهیم.

برای برنامه سازی ، در چه حوزه هایی بیشتر ورود می کنید؟
رهبر معظم انقلاب برای رسانه ملی یک مأموریت محوری معرفی کردند و آن مدیریت و هدایت فکر ، فرهنگ ، روحیه ، اخلاق رفتاری جامعه ، جهت دهی به فکر و فرهنگ عمومی ، آسیب زدایی از فکر و فرهنگ و اخلاق جامعه ، تشویق به پیشرفت و زدودن احساس عقب ماندگی است.رسالت امروز متولیان رسانه، تحقق بخشیدن به راهبرد رهبری است.

از آن جا که دین در تمام شئون زندگی افراد حضور دارد لازم است به صورت متقن به این حوزه ها بپردازیم.تاریخ اسلام ، علوم قرآن و تفسیر، علوم و معارف حدیثی ، ادیان و مذاهب ، اقتصاد، حقوق ، عرفان ، فقه و اصول ، کلام ، منطق و فلسفه ، سیره مفاخر دینی ، ادبیات ، دفاع مقدس ، اخلاق و تربیت ، سلامت و بهداشت ، فرهنگ و تمدن ، هنر و رسانه ، خانواده ، زنان و جوانان از جمله حوزه هایی است که رادیو معارف به آن می پردازد.

ما معتقدیم بر اساس قاعده «پیشگیری بهتر از درمان »تقویت بنیه اعتقادی و اخلاقی جامعه مهمترین مسئله در پیشگیری از خطاهای احتمالی و جرم است، لذا تبیین مباحث دینی به صورت جذاب و قابل پذیرش، گام مؤثری در مقاوم سازی اخلاقی و اعتقادی جامعه است و نقش بازدارندگی از ناهنجاری های اجتماعی دارد.

بسیاری از ناهنجاری های اخلاقی و آسیب های اجتماعی ناشی از عبور از خط قرمزهای دین است.لذا ترویج آموزه های دینی ، امنیت اجتماعی، اخلاقی و روحی می آورد.بسیاری از افراد جامعه ما اعتقاد قلبی به آموزه های دینی دارند اما التزام عملی ندارند که با تبیین آموزه ها و شیوه بیان و ظرفیت های هنر می توان التزام عملی را هم محقق کرد؛ چون آموزه های دین ، منطبق بر فطرت است.

آیا به شبهات دینی هم پاسخگو هستید ؟ چگونه آن ها را رصد می کنید؟
مدیران گروه های برنامه ساز رادیو با همکاری برخی مؤسسات علمی ، شبهات مختلف در حوزه های دینی را شناسایی می کنند و پس از دسته بندی موضوعی آن ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم در برنامه ها توسط کارشناسان، پاسخ های لازم و کافی داده می شود.
برنامه عصرگاهی «پرسمان» به صورت زنده، هر روز پاسخگوی شبهات دینی و سؤالات شنوندگان در حوزه های قرآنی ، تاریخی ، اعتقادی ، خانوادگی و تربیت کودک و نوجوان است.

حضور مراجع عظام تقلید در برنامه ها چه میزان است و از این ظرفیت عظیم چگونه بهره می برید؟
مدیران رادیو معارف در طول سال چندین نوبت با مراجع عظام تقلید دیدار و از رهنمودهای آنان استفاده می کنند.علاوه بر آن مباحث تخصصی این بزرگان هر شب از ساعت 30/21 تا 30/23 در حوزه های فقه ، اصول و تفسیر پخش می شود؛ مباحث آیات عظام مکارم شیرازی ، سبحانی ، نوری همدانی ، شاهرودی ، مؤمن ، جوادی آملی و مظاهری و سایر بزرگان.

از عرصه های دیگر حضور مراجع معظم، پاسخگویی مستقیم به استفتائات مقلدان خود در برنامه « زمزم احکام » است که این شیوه در هیچ رسانه ای نظیر ندارد ونشانه اعتماد مراجع عظام به رادیو معارف است.

آیا به موضوعات جدید نیز می پردازید و این رسانه به شرایط خاص اجتماعی نیز توجه دارد؟
مدیران گروه ها موظف به شناسایی موضوعات جدید ، کارشناسان جدید و طراحی جدید برای برنامه های خود هستند تا رسانه ،پویا و فعال در جامعه حضور داشته باشد.

پویایی رسانه به نو به نوشدن آن و پاسخگو بودن به مسائل روز جامعه است.رادیو معارف در شرایطی که بحث موسیقی و چارچوب شرعی آن مطرح بود به این مسئله ورود کرد و در برنامه « فقه پویا» با حضور کارشناسان دو حوزه «فقه» و « موسیقی » مبحث « فقه هنر » و اختصاصا « فقه موسیقی » را مطرح کردکه مورد استقبال محافل علمی و هنری قرار گرفت.بحث « ماهواره ، فرصت ها و آسیب های آن برای فرد ، خانواده و جامعه » در برنامه های « خانه مهر » ، « پرسمان » ، « سایه روشن» و « صدف » تبیین و بررسی شد.

مزایا و آسیب های اینترنت ، فضای مجازی ، تلفن همراه و شبکه های اجتماعی نیز از موضوعاتی بود که بارها به آن پرداخته ایم و همچنان به آن می پردازیم.مباحث « عرفان های نوظهور» ، « خرافات » ، « طب سنتی اسلامی » ، « سبک زندگی زنان » ، « اعتیاد » و « طلاق » نیز در برنامه های مختلف رادیو معارف طرح وبررسی می شود.

چه میزان از ظرفیت های جدید مانند فضای مجازی و نرم افزارها استفاده می کنید؟
برای ارتباط مخاطبان با رادیو ، پایگاه اطلاع رسانی رادیو معارف را طراحی و ایجاد کرده ایم. این سایت نسبت به سایت های سایر شبکه های رادیویی متفاوت است.تمام برنامه های رادیو معارف پس از پخش با دو امکان شنیدن و دریافت بر روی سایت بارگذاری می شود .از آن جا که برنامه های محتوایی و علمی رادیو معارف، تاریخ مصرف ندارد و قابلیت تحقیق و پژوهش دارد ؛ بسیاری از شنوندگان رادیو ، خواستار دریافت برخی برنامه ها بودند که با فراهم شدن این امکان در سایت ، رضایتمندی آنان تأمین شد و این اقدام نیز به گونه ای توجه و احترام به مخاطب است.

در سایت رادیو معارف اطلاعات کاملی از کارشناسان دینی نیز وجود دارد.به مناسبت های مختلف ماه رمضان،محرم، دهه ولایت ، دهه کرامت ، هفته دفاع مقدس و ... نیز نشریه الکترونیکی مجازی با عنوان « معارف نامه »منتشر می شود که حاوی تمام برنامه ها و قالب های مرتبط با آن موضوع است.

در پاسخ به درخواست شنوندگان محتوای بسیاری از برنامه ها تبدیل به نرم افزار شده است که این نیز گامی مؤثر در تکریم مخاطب و ماندگار کردن برنامه های علمی است. مکتوب شدن برخی برنامه ها زیر نظر کارشناس آن برنامه از دیگر اقداماتی است که در رادیو معارف انجام شده است و تاکنون بیش از بیست برنامه از رادیو معارف به صورت کتاب منتشر شده که برخی از آن ها به چاپ سی ام رسیده است.

رنگ آمیزی برنامه های شما چگونه است ؟ منظورم این است که از چه قالب هایی استفاده می کنید؟
جذابیت برنامه در استقبال مخاطب و اثرگذاری پیام بسیار مؤثر است. برنامه سازان ما برای رقابت رسانه ای و جذب مخاطب از همه ظرفیت ها ، تکنیک ها و قالب ها استفاده می کنند.قالب های نمایشی ، مستند، مسابقه، میزگرد و گفت و گو از جمله قالب های مورد استفاده است.

اقدام دیگر در جذابیت شنیداری ، کوتاه کردن برنامه و بالطبع سرعت بخشی آیتم هاست.از آن جا که امروزه حوصله ها کوتاه شده است لازم است اصل پیام همراه با هنرمندی و خلاقیت به مخاطب ارائه شود تا برنامه دچار تطویل نشود و مخاطب را گریزان نکند.

به عنوان کلام آخر اگر نکته ای دارید بفرمایید.
از شما که فرصت این گفت و گو را فراهم کردید سپاس گزارم .از همه همکاران تلاشگرم در این رسانه دینی تشکر می کنم.خوش حال می شویم شنوندگان عزیز دیدگاه های اصلاحی خود را نسبت به برنامه ها عرضه کنند و ما را در مسیر تعالی این رسانه دینی یاری کنند./978/د101/ی