سرمایه‌گذاری حوزه علمیه در علوم قرآنی راه تحول در علوم انسانی
حجت الاسلام ولی‌الله لومی علی‌گودرزی، مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا با اشاره به ضرورت تحول در متون درسی حوزه علمیه اظهار داشت: آنچه که در حوزه نکته کلیدی و قابل توجه و سرمایه‌گذاری است، وظیفه‌گرایی و مسؤولیت پذیری است؛ یعنی بر اساس معارف قرآن و اهل بیت(ع) در حوزه اصل بر این بوده است که طلبه واسطه و وسیله‌ای برای انتقال معارف باشد.
نگاه طلاب در حوزه علمیه به دانش، خدمت محوری و تکلیف‌گرایی است
وی ابراز داشت: نگاه طلاب در حوزه علمیه به دانش، خدمت محوری و تکلیف‌گرایی است، نه این که از آن استفاده ابزاری شود؛ یعنی اصالت را به دانش و راه نداد که اسیر آن شود، بلکه اصالت را به خدمت و تعالی انسان‌ها داده است.
حجت الاسلام لومی علی‌گودرزی با اشاره به وظیفه‌گرایی و تکلیف محوری در حوزه افزود: امروز در هر جای دنیا حتی در دانشگاه‌های داخل کشور، نگاه تکلیفی طلاب به درس را کمال می‌دانند و برایشان جالب است.
وی تکلیف گرایی تاریخی شیعه را موجب کمال و پیروزی در تاریخ، انقلاب و دفاع مقدس خواند و گفت: حوزه علمیه باید این نگاه را حفظ کند و به عنوان یک راهکار به مجامع دانشگاهی داخل و به دنیا عرضه کند که تشنه این معارف است.
مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم، نگاه رسالت محور را در کنار توسعه و تعمیق رشته‌های علمی ضروری برشمرد و گفت: رسالت امروز حوزه علمیه در عرصه و بستر جهان فراگیر است؛ به ویژه که در حال حاضر با اطلاعات و فضای مجازی، جنگ نظامی مطرح نیست و بحث فرهنگ، رسانه، فکر و دل مطرح است.
نگاه رسالت محور در کنار توسعه و تعمیق رشته‌های علمی ضروری است
وی تأکید کرد: باید ببینیم که چگونه می‌توانیم در بشر امروز و در دنیای امروز مؤثر باشیم؛ از این‌رو باید به عنوان موضوع‌شناسی به علوم روز انسانی همانند روانشناسی، علوم تربیتی، جامعه شناختی و علوم سیاسی مسلح شویم.
حجت الاسلام لومی علی‌گودرزی افزود: نخست باید در این زمینه‌ها موضوع‌شناسی صورت بگیرد و در گام بعد با تکیه بر آیات و روایات این دانش‌های روز را اصلاح کرده و منطبق با پیشرفت و تجربه بشر آنها را بر متون دینی عرضه کنیم؛ با توجه به این که علوم وحیانی زوایای پوشیده و پنهان عقل را بسط داده و باز می‌کند.
وی یادآور شد: نمی‌توانیم بدون موضوع شناسی از علوم امروز با توجه به جزئیات آن و بدون تهذیب این علوم با توجه به قرآن و روایات در دنیا اثرگذار باشیم و داعیه تحول را داشته باشیم.
نماینده سابق رهبر معظم انقلاب در نهاد نمایندگی قم و لرستان به متون درسی حوزه علمیه اشاره کرد و افزود: متون حوزه مبتنی بر عمرهای نوابغی همچون شیخ انصاری است که متکی به علوم الهی و خود ساخته بوده‌اند.
وی به ضرورت تحول در علوم حوزه و دانشگاه اشاره و خاطرنشان کرد: تحول در علوم و دروس حوزه به معنای تعویض متن دروس حوزه نیست؛ زیرا این حوزه با این غنای فکری در سایه معارف قرآن و سنت را نمی‌توان تغییر داد.
برای تحول در علوم حوزوی بسترسازی به معنای تربیت نیروی انسانی توانمند صورت بگیرد
حجت الاسلام لومی علی‌گودرزی افزود: بلکه باید برای تحول در علوم حوزوی بسترسازی صورت بگیرد و بسترسازی به معنای تربیت نیروی انسانی توانمند است که معارف دینی و نیاز جامعه را بفهمد و متد و روش اجتهاد را یاد بگیرد و در نهایت در یک اتاق فکر سیاست‌گذاری شود، در برنامه‌ها تنظیم و تقسیم صورت گرفته و متناسب با نیاز طلاب تولید متون شود.
وی ادامه داد: این کار باید از پایه‌های اول شروع شود و این تغییر را نمی‌توان در پایه‌های بالا و سطوح بالای حوزه اجرا کرد؛ زیرا امکان و شرایطش به اندازه کافی فراهم نیست که این مطلب ناظر به هست‌های ما است؛ نه آنچه که باید باشد.
مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم تأکید کرد: در سال‌های نخستین حوزه، توقع طلاب پایین است و در سطح پایینتری تحصیل می‌کند؛ از سوی دیگر تدوین کتب برای دست‌اندرکاران راحتتر است.
ساماندهی نگاه، نگرش، گرایش و بینش طلاب از سال‌های اول حوزه راحتتر است
وی افزود: ساماندهی نگاه، نگرش، گرایش و بینش طلاب از سال‌های نخست راحتتر است که وی در آینده با توجه به این دیدگاه، مطالبه معقول و منطقی خودش را شکل می‌دهد.
حجت الاسلام لومی علی‌گودرزی یادآور شد: هنگامی که طلاب با این نگاه رشد کردند، بزرگان نیز می‌توانند متناسب با آن دغدغه، مطالبه و متون به فکر اصلاح گام به گام و تدریجی باشند.
وی تصریح کرد: برای تحول در حوزه علمیه باید شورای برنامه ریزی و مدیران مرتبط برای حضور متفکران و دردمندان دغدغه‌مندی که به آینده حوزه ونقش‌آفرینی اسلام اهل بیتی در دنیا می‌اندیشند، بستر سازی و مقدمه سازی کنند.
مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم، بسترسازی را زمینه نقش‌آفرینی حوزه علمیه در دنیا خواند و تأکید کرد: باید در حوزه علمیه سیاست‌های کلان و چشم‌اندازها مشخص شود و به تدریج گام‌های عملیاتی نیز برداشته و تعریف شود.
وی کارهای جمعی در حوزه علمیه را امیدوار کننده دانست و گفت: در حال حاضر این گونه فعالیت‌ها در سطح نیاز، انتظار و رسالتش نیست و مؤسسات نیز در زوایه‌های خاصی هستند.
حجت الاسلام لومی علی‌گودرزی گفت: تا زمانی که یک سیاست کلانی در حوزه علمیه ریخته نشود و همه نقش‌آفرین نباشند، اجتهاد فکری مانع است و طلاب را به فعالیت‌های فردی سوق می‌دهد؛ از این‌رو باید این کارها مورد مطالعه و دقت قرار بگیرد.
تحول در حوزه با آشنا کردن طلاب با یک دوره معارف قرآن و از پایه اول ممکن است
وی یادآور شد: باید از پایه‌های اول که تحت برنامه، مدیریت شده و گزینش شده هستند، شروع کنیم؛ بنابراین طلبه خودش را مقابل برنامه نمی‌بیند، بلکه با برنامه‌ها همراهی می‌کند.
مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم، آشنایی طلاب را با معارف قرآن ضروری خواند و افزود: در حوزه نباید برنامه‌ها به صورتی باشد که طلبه‌ها تا پایه ششم با یک دوره معارف قرآن آشنا نشوند؛ حالا معارف عمیق تفسیر المیزان مورد نظر نیست؛ بلکه باید در سطح تفسیر نمونه آیت الله مکارم باید آشنا شوند.
وی تأکید کرد: طلبه باید در طول تابستان، روزهای خاص و یا به صورت ویژه، یک ساعت در هر روز را برای آشنایی با معارف قرآن اختصاص دهد و با احادیثی که در تفسیر قرآن به صورت موضوعی و ترتیبی نقش دارند، آشنا شوند.
حجت الاسلام لومی علی‌گودرزی، فهم اجمالی و تفصیلی طلاب مبتدی را موجب گرایش طلاب به قرآن در پایه‌های بالاتر خواند و گفت: هنگامی که طلاب به مدت شش سال برای فهم اجمالی، ترتیبی و موضوعی وقت بگذارد در پایه‌های بعدی و بالاتر خودش راه می‌افتد و این مسیر نورانی را می‌پیماید.
آموزش تفسیر موضوعی، تخصصی تربیت کردن طلاب است
وی آموزش تفسیر موضوعی را تخصصی تربیت کردن طلاب برشمرد و خاطرنشان کرد: موضوع بندی علوم موجب می‌شود که این نیاز، طلبه را در این راستا قرار دهد و به دنبال فهم بهتر قرآن و تفسیر موضوعی، علوم اجتماعی و جامعه شناسی و تجربه بشری را پیگیری کند؛ در این صورت اصلاح گام به گام شکل می‌گیرد.
نماینده سابق رهبر معظم انقلاب در نهاد نمایندگی قم و لرستان تأکید کرد: تا محور قرآن نباشد و طلبه خودش را فرزند قرآن نشمارد و اگر طلاب در شش سال نخست طلبگی با یک دوره معارف اجمالی یا تفصیلی قرآن آشنا نشوند، ما همچنان در بخشی از امور با چالش مواجه هستیم.
وی افزود: از این چالش‌ها، رابطه علوم انسانی تجربی با علوم انسانی برگرفته از قرآن و سنت است و در صورت عدم آشنایی طلاب با معارف قرآن، فاصله این علوم را نمی‌توانیم به راحتی برطرف کنیم.
حجت الاسلام لومی علی‌گودرزی یادآور شد: بسیاری افراد در مؤسسه‌های تخصصی فعالیت کرده‌اند؛ اما افرادی موفق بوده‌اند که با معارف قرآن و به تبع آن با معارف سنت آشنایی کاملی داشته‌اند؛ از این‌رو پیش از شروع سال تحصیلی برای طلاب برنامه‌ریزی در این زمینه صورت بگیرد.
سیستم فعلی آموزشی حوزه، طلاب را با متن و ادبیات عرب سرگرم کرده و حس معنوی آنها را می‌گیرد
وی خاطرنشان کرد: طلبه که وارد حوزه می‌شود، ذهنیت معنوی از حوزه دارد و دوست دارد با دین و اخلاق آشنا شود؛ اما در سیستم آموزشی حوزه با ادبیات عرب و پیچیدگی‌های خاص سرگرم و درگیر می‌شود و حس معنوی وی گرفته شده و با متن مشغول می‌شود.
مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم افزود: البته این کار لازم است؛ اما در آغاز طلبگی از نظر تربیتی صحیح نیست و ضد گرایش و نگاه اول طلبگی است؛ بنابراین نه تنها به طلبه جهت نمی‌دهیم؛ بلکه به سرعت وی را از آن عرصه دور کرده و حس معنوی وی را تضعیف می‌کنیم.
وی تصریح کرد: بنابراین ممکن است در سال‌های بعد این حس و مسؤولیتی که رسالت همیشگی حوزه بوده است، تضعیف شده باشد، از این‌رو سال نخست طلبگی باید صرف امور معنوی و مقدماتی به‌ویژه انس با قرآن و حدیث شود.
حجت الاسلام لومی علی‌گودرزی، در دستور کار قرار دادن حفظ قرآن در حوزه را مفید خواند و گفت: اگر حفظ قرآن در برنامه‌ها باشد به دنبال حفظ، دقت در کلمات و به دنبال آن پیگیری معارف نیز ایجاد می‌شود؛ با این وجود وقتی طلبه وارد عرصه‌های بالاتر تحصیلی می‌شود با خواندن ادبیات در قرآن شنا می‌کند و وقتی اخلاق می‌خواند در روایات غور می‌کند و در هرکاری با زبان قرآن و دین وارد می‌شود./908/ت300/س