بررسی فرآیند نیازسنجی پژوهشی در دانش حدیث

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، هفتمین جلسه از نشست‌های تبیین دیدگاه‌های حدیثی از پیوسته نشست‌های سید مرتضی شب گذشته با موضوع «فرآیند نیازسنجی پژوهشی در دانش حدیث» و با ارائه حجت‌الاسلام علی فرهمندیان، محقق و پژوهشگر علوم حدیث در مرکز تخصصی علوم حدیث حوزه عملیه قم برگزار شد.

این پژوهشگر حوزه علمیه در ابتدای سخنان خود به معنای نیازسنجی اشاره کرد و اظهار داشت: نیازسنجی، فرآیند جمع آوری اطلاعات درباره نیازهای افراد، گروه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات و اولویت بندی آن‌ها است تا از این رهگذر، زمینه لازم برای برطرف کردن این نیازها فراهم آید.

وی ادامه داد: همچنین نیازسنجی پژوهشی، یک فرآیند چند مرحله‌ای است که نیازهای پژوهشی آینده را شناسایی کرده و در میان عناوین مختلف پژوهشی و تخصصی بهینه منابع، تعیین اولویت می‌کند؛ این امر سبب می‌شود منابع به درستی تخصیص پیدا کند.

اهداف نیازسنجی پژوهشی

این محقق و پژوهشگر علوم حدیث با اشاره به اهداف نیازسنجی پژوهشی بیان کرد: دستیابی به یک جهت گیری روشن به منظور هدایت فرآیند برنامه ریزی پژوهشی و نیز، بستر سازی لازم برای بکار گیری نتایج و یافته‌های تحقیقات از طریق اجرای طرح‌های پژوهشی ضروری و مورد نیاز از جمله این اهداف است.

حجت‌الاسلام فرهمندیان ابراز کرد: همچنین، آینده نگری در امر پژوهش و پرهیز از تصمیم گیری لحظه‌ای و غیر استراتژیک در حوزه پژوهش و نیز، زمینه سازی برای ارتباط و اتصال هرچه بیشتر تصمیمات و تحقیقات از طریق انجام تحقیقات اساسی مورد نیاز سازمان یا وزارتخانه از دیگر اهداف نیازسنجی پژوهشی است.

وی در ادامه تأکید کرد: تدوین برنامه‌های پژوهشی مبتنی بر مشارکت تمامی گروه‌ها و عوامل دخیل در سطح حوزه‌های علمیه و مراکز علمی مرتبط همچون نیاز سنجی باید با دخیل کردن تمامی نظرات و مؤسسات صورت گیرد.

رویکردهای نیازسنجی پژوهشی

پژوهشگر حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: پنج رویکرد موضوعی و رشته‌ای، مبتنی بر منابع، تقاضا محور، نظامدار علمی و ترکیبی، برای حل مسائل دغدغه مند جامعه و حوزه‌های علمیه در نظر گرفته شده است

وی یادآور شد: در رویکرد موضوعی و رشته‌ای، ساختار رشته‌های علمی و تقسیم بندی‌های رشته‌ای عامل اصلی تصمیم گیری در برنامه نیازها است.

حجت‌الاسلام فرهمندیان تأکید کرد: در رویکرد مبتنی بر منابع، منابع در دسترس برای تحقیق و اجرای پژوهش‌ها عامل اصلی و تعیین کننده است و نیز در رویکرد تقاضا محور، به نیازهای مشتریان و شرکای اصلی عامل توجه می‌شود.

وی با بیان این‌که در رویکرد نظامدار علمی، یک روش علمی را ملاک قرار می‌دهند و پروژه‌های دیگر را با آن تطبیق داده و نیازسنجی می‌کنند، گفت: استفاده از تمامی این رویکردها و یا تعدادی از آنان، سبب می‌شود تا به پژوهش مدنظرمان برسیم.

نیازسنجی پژوهشی

این محقق و پژوهشگر علوم حدیث با اشاره به نیازسنجی‌های پژوهشی تصریح کرد:‌ فرآیندی نظام دار، مشارکتی و مبتنی بر ارزش‌ها، مداوم و مستمر، ویژه یا مکان محور و مبتنی بر تفکر استراتژیک و بلند مدت از جمله این نیازسنجی‌ها است.

وی با بیان این‌که نیازسنجی پژوهشی با منابع و رویکردها ارتباط دارد و یک فرآیندی بین رشته‌ای است، تأکید کرد: نیازسنجی پژوهشی، اولین گام در برنامه پژوهشی بوده و رویکردی مسأله محور و واقع گرا است.

مراحل گام به گام نیازسنجی پژوهشی در دانش حدیث

حجت‌الاسلام فرهمندیان با اشاره به مراحل گام به گام نیازسنجی پژوهشی در دانش حدیث، عنوان کرد: گام نخست، مطالعات مقدماتی است؛ در این گام، ابتدا کمیته متولی امر نیازسنجی تعیین می‌شود و موظف است تا کلان طرح نیازسنجی، مجری طرح، سفارش طرح نامه، ناظری علمی از حیث روشی و محتوایی را تعیین کند.

وی اظهار داشت:‌ مجری طرح که انجمن حدیث است، طرح نامه را تدوین می کند و کارگروهی را برای اجرای طرح تشکیل داده و کارشناسان و اساتید جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات تشکیل می‌دهد.

پژوهشگر حوزه علمیه قم بیان کرد: تاکنون 10 محور مطالعاتی تعریف شده که بر اساس آن، نیازها شناسایی می‌شود تا بتوان پژوهش‌ها را آغاز کرد.

وی با بیان این‌که شناسایی نیازها و تجزیه و تحلیل اطلاعات، دومین گام نیازسنجی پژوهشی در دانش حدیث است، ادامه داد: مطالعه کارهای پیشین، از جمله مراحل مقدماتی عملیات شناسایی نیاز است که در آن، کتاب‌ها و راهنماهای نیازسنجی، طرحنامه نیازسنجی دانش حدیث، ممیزی دانش حدیث، کتاب‌های تألیف شده اولویت‌های پژوهشی سایر دانش‌های حوزوی و اسناد نیازسنجی، توسط کارگروه مطالعه می‌شود.

حجت‌الاسلام فرهمندیان ابراز کرد: ارتباط گیری مشارکان که در طرح نامه مشخص شده، تهیه منابع تحقیق که در طرح نامه مشخص شده، تهیه پرسش نامه، سؤالات مصاحبه و توزیع پرسش نامه و انجام مصاحبه، مطالعه منابع اسنادی و  بررسی سایت‌ها و نرم افزارهای مرتبط با علوم حدیث سایر مراحل مقدماتی عملیات شناسایی نیاز است.

وی افزود: اولویت گذاری نیازها، سومین گام نیازسنجی پژوهشی در دانش حدیث است که در آن جامعه اولویت گذاری و حجم نمونه اولویت گذار و نیز روش و شیوه اولویت گذاری نیازها تعیین می‌شود.

این محقق و پژوهشگر علوم حدیث در پایان گفت: مطالعات امکان سنجی و تدوین گزارش نهایی و تبدیل آن به کتاب از دیگر گام‌های نیازسنجی پژوهشی در دانش حدیث هستند./997/پ201/ف