فقه خبر؛ تلاشی برای نظام‌سازی رسانه ای در افق تمدن سازی نوین اسلامی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، مراسم رونمایی از کتاب «فقه خبر» به قلم حجت‌الاسلام محمدمهدی محققی مدیرعامل خبرگزاری رسا روز شنبه دهم آبان‌ماه 1404 در مرکز رسانه و فضای مجازی حوزه‌های علمیه برگزار شد. این نشست که با حضور جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه و فعالان عرصه رسانه برگزار گردید فرصتی مغتنم برای بررسی نقش فقه در ساماندهی رسانه‌ها و تولید و نشر خبر در عصر رسانه‌های نوین بود.

حجت‌الاسلام محمدمهدی محققی در آغاز سخنان خود ضمن قدردانی از اساتید فقه رسانه، استادان حوزوی و دانشگاهی و خبرگزاری حوزه به عنوان میزبان این مراسم، بیان داشت که هدف اصلی نهضت امام خمینی (ره) زمینه‌سازی برای ظهور امام زمان (عج) بوده است.

وی خاطر نشان کرد: که این هدف بزرگ در بیانات رهبر معظم انقلاب نیز به عنوان «زمینه‌سازی برای طلوع خورشید ولایت عظمی» مطرح شده است. همچنین رهبر معظم انقلاب در بیانیه حوزه پیشرو و سرآمد، چشم‌انداز صدساله‌ای برای حوزه‌های علمیه ترسیم کرده‌اند که ابطال تمدن باطل غرب و تدارک تمدن جایگزین و پاسخگویی به مسائل نوپدیدِ تمدّن سازی نوین اسلامی و ترسیم خطوط اصلی و فرعی این تمدن از لوازم آن است.

حجت الاسلام محققی افزود: فرهنگ به عنوان نرم‌افزار تمدن‌سازی یکی از ارکان بنیادین تحقق این تمدن است و رسانه‌ها علاوه بر بازتاب‌دهندگی نظام معانی فرهنگ موجود خود مولد معانی و شکل‌دهنده فرهنگ در جامعه‌اند. این جایگاه دوگانه رسانه ضرورت ایجاد نظام رسانه‌ای منسجم و مبتنی بر مبانی فقهی را بیش از پیش آشکار می‌کند. زیرا تبیین و ترویج و فرهنگ‌سازی تمدن نوین اسلامی در جامعه به عنوان بلاغ مبین است.

چالش‌های رسانه‌های نوین و ضرورت فقه رسانه

مدیرعامل خبرگزاری رسا ضمن اشاره به فاصله قابل توجه رسانه‌های داخلی با افق تمدنی ترسیم‌شده مقام معظم رهبری، بیان کرد: ما امروز با چالش‌های جدی و متنوعی در عرصه رسانه مواجهیم. از غفلت به مسائل فقهی پایه در مدیریت و تولید محتوای رسانه‌ای گرفته تا مشکلات ناشی از گسترش اخبار جعلی، هوش مصنوعی و پدیده‌های نوظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات که قواعد و اصول نوینی را می‌طلبد.

وی افزود: رسانه‌های ما در بسیاری موارد فاقد چارچوب و نظام‌مندی هستند که بر اساس فقه و مبانی دینی شکل گرفته باشد. این خلأ باعث بروز اختلالات جدی در تولید و نشر خبر،  مدیریت فضای اطلاع‌رسانی و حفظ اخلاق حرفه ای رسانه‌ای شده است.

حجت‌الاسلام محققی با معرفی کتاب «فقه خبر»، اظهار داشت: این کتاب ثمره بیش از دو دهه تجربه زیسته در عرصه خبر و رسانه است که تلاش شده تا با بهره‌گیری از منابع اصلی فقهی و به دور از رویکردهای ذهنی، مسائل مبتلابه رسانه‌ها را به صورت علمی و موضوع‌شناسی شده با ارجاع به منابع اصلی بررسی کند.

وی تاکید کرد: هدف از تألیف این کتاب صرفاً آشنایی ابتدایی کنشگران رسانه با مفاهیم فقهی مرتبط است. این تحقیق، دعوتی است به مرجعیت فقه برای تعیین وظایف و تکالیف در فضای رسانه‌ای.

فقه خبر؛ گامی به‌سوی نظام‌سازی فقه رسانه

مدیرعامل خبرگزاری رسا ضمن اشاره به سابقه راه اندازی کرسی درس خارج فقه رسانه گفت: این بحث از سال ۱۳۸۶ توسط حجت الاسلام و المسلمین مهدی طائب در جلسات تخصصی فقه رسانه بررسی شد و تحقیق فقه خبر ادامه دهنده همان مباحث در حوزه تخصصی خبر است.

وی افزود: همکاری و حمایت اساتید و بزرگان حوزه و همچنین فعالان رسانه نقش مهمی در پیشبرد این موضوع داشته است و این مسیر ادامه دارد.

حجت‌الاسلام محققی در ادامه خاطرنشان کرد: امیدوارم کتاب «فقه خبر» بتواند نقطه عطفی در فهم و نظام‌سازی فقه رسانه باشد و به ارتقای کیفیت تولید، نشر و تحلیل اخبار در رسانه‌های اسلامی کمک کند.

مدیرعامل خبرگزاری رسا درباره نقش فقه در حکمرانی رسانه گفت: برای تولید نظام اسلامی رسانه نیازمند نظریه پردازی در ساحت های گوناگون علوم دینی و علوم انسانی اسلامی هستیم. فقه به عنوان محور و مبنا و امّ علوم حوزوی، می‌تواند گزاره های بنیادین، چارچوب‌های نظری، حقوقی، اخلاقی و حاکمیتی لازم را تعیین و تنظیم کند. نظام‌مند کردن فضای رسانه‌ای بر پایه فقه می‌تواند پاسخگو به چالش‌های نوین و پیچیده فضای مجازی باشد.

گفتمان نوین میان فقه و رسانه

حجت‌الاسلام محققی در پایان سخنان خود گفت: کتاب «فقه خبر» تلاشی است برای آغاز گفتمانی نوین میان فقه و رسانه؛ گامی که برای تحقق تمدن نوین اسلامی ضروری است. این مسیر به همکاری و مشارکت فعالان رسانه، اساتید حوزه و دانشگاه نیازمند است.

وی همچنین از همه پژوهشگران، اساتید و فعالان عرصه رسانه دعوت کرد تا با نقد و بررسی این اثر در ارتقا و توسعه دانش فقه رسانه و خبر نقش‌آفرینی کنند.

مهدی الهی