اربعین صحنه ای برای تجلی ارزش های متعالی است/ اربعین فراتر از مناسبت های دینی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حسین کچویان، جامعه شناس در همایش ملی اربعین که بعدازظهر امروز چهارشنبه 20 مهر ماه در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد، با بیان اینکه بحث کارناوال در رابطه با اربعین تطبیق پیدا نمی کند، گفت: اربعین شکلی از مناسک دینی و زیارت است.

وی با بیان اینکه انواع مختلف مناسک محدود به حوزه دینی نیست، ابراز داشت: بازی فوتبال اینکه چگونه برگزار شود نوعی مناسک است، چارچوب دیگری برای فهم مراسم اربعین وجود دارد اینکه معنا هم باید در نظر گرفته شود.

این جامعه شناس با اشاره به کنش و واکنش اربعین و تجدد مدرن سنت های غربی، بیان کرد: در اربعین این کنش و واکنش مقابل تجدد است، نظام تجدد بر اساس عقلانیت و نظام اجتماعی استوار است، برای فهم دقیق از مفهوم عقلانیت باید گفت که ریشه غرب بیشتر حساب گری و عقلانیت است، در غرب موسسات دینی هست اما منطق حسابگرانه وجود دارد.

 کچویان خاطرنشان کرد: منطق حسابگرایانه تجدگرایانه اولین بار با نظریه قرارداد اجتماعی مطرح شد، عقلانیت ارزش است اما اربعین تقرب به معنای قدسی و متعالی است، در جهان مدرن کنش های حسابگرایانه در نقد اربعن کوشیدند و  آن را عوامل منسوخ نامیدند، رفتار های بشری از رفتار دینی نوعی توهم است چون آنها اهداف دنیایی دارند و هر فعل و عمل غیر دنیایی را توهم و روانی می دانند.

وی منطق نظام غربی را منفعت جویانه دانست و عنوان کرد: عملکرد غرب پیوندهای اجتماعی جامعه را از هم گسیخته است، این مفهوم به صورت آتش همه این پیوندها را نابود کرد، منطق مدرن خانواده پاسخوگویی نیاز جنسی است، در غرب از نظر منطق حسابگرایانه ازدواج بی معنی است این منطق حسابگرایانه خانواده را بی اساس می داند و حتی حس وطن دوستی نیز وجود ندارد.

این جامعه شناس با بیان اینکه غرب از دیانت برای تأسیس خودشان در مرحله ای استفاده می کند، اظهار داشت: انقلاب غرب سکولار بود اما از منطق دینی استفاده کردند تا این سیستم استوار بماند، در الجزایر همه انقلاب ها مقعطی بود، از دین برای تأسیس خودش استفاده می کنند و بعد دین را کنار می کنند مثل آنچه در مشروطه ایران اتفاق افتاد.

گچویان با تأکید بر اینکه منطق نظام مدرن حسابگرایانه است، گفت: برای اینکه اربعین را بفهمیم باید این تقابل را بفهمیم، از نظر این ها اربعین غیر حسابگرایانه و توهمی برای ایجاد آرامش است، در اربعین امکان تجربه جهان دیگری داریم، آنچه اتفاق می افتد فراهم سازی امکان تجربه متعالی است ما برای اینکه نظم اجتماعی داشته باشیم باید با بنیان های ارزشی تعامل برقرار کنیم.

وی با اشاره به چگونگی شکل گیری جامعه گفت: در نظام مدرن این تلقی فردگرایانه است که برای تأمین امنیت ساختاری را به ساختار اجتماعی و جامعه تشکیل می دهند، فردگرایانه بر اساس منطق مدرن در شکل گیری جهان مدرن نقش مهمی را داشته است.

این جامعه شناس خاطرنشان کرد: بعدها متفکران متوجه شدند که این جهان وجه غیر قرادادی دارد که قرادارد تجاری برای ما مهم و الزام آور است، بر اساس این قراداد در این جهانی که زندگی می کنیم جای برای تجربه ارزش های بنیادی باید باشد، وقتی جامعه ای تشکیل می شود تجربه ای از خیر باید به وجود بیاید.

کچویان با بیان اینکه قبول ارزش ها امر اختیاری نیست اما تعلق خاطرها را ما انتخاب می کنیم، افزود: جامعه به ارزش تعلق خاطر پیدا می کند امر اختیاری نیست و ساحتی با ارزش های متعالی باید باشد، این دنیا دنیای برای معاوضه ارزش ها نیست، ارزش ها بخش ذهنی دارد و در تجربه تاریخ محقق می شود، در فهم دینی با بعثت شکل می گیرد و بعد از تجربه نبی اکرم (ص) ادامه می یابد، تمدن صدساله شکل گرفت و  غیر زمان انبیاء در زمان انقلاب اسلامی ایران حاصل شد.

وی با بیان اینکه تمام انقلاب ها لحظات متعال را دارند، گفت: بر اساس این اربعین یک صحنه و زمان و مکان دنیایی برای تجربه متعالی است.

این جامعه شناس خاطرنشان کرد: آنچه در اربعین می بینیم فراهم کردن تجلی الهی است و در تجارب موهون است، برای درک ارزش ها نقطه مواجه انسان با ارزش بنیادین است و منابع قدسی کم است، در بستر اربعین این مناسک وجود دارد تا انسان معاصر تجربه ناب را ببیند.

شجاعی زند جامعه شناس در ادامه این نشست، گفت: با بیان اینکه برخی پدیده ها قصد انکار حوادث را دارند، ابراز داشت: عده ای قصد بزرگ نمایی آن را دارند و در رسانه ها و در گزارش های خبری دنیا دیده می شود که بخواهد مسأله را نادیده بگیرد و یا اینکه به بزرگ نمایی آن بپردازد مثل آن شرایط در حوزه علوم انسانی و جامعه شناسی وجود دارد، این جریان در جامعه علمی ما در ایران هم وجود دارد، به عمد یا به سهو است و مسأله دین و ندیدن برای جامعه شناس مطرح می شود.

وی با اشاره به دوگانه سازی در رابطه با وقایع جامعه از جمله بزرگ نمایی و یا نادیده گرفتن وقایع، گفت: انتخاب موضوع پژوهش بر اساس علاقه دانشجو باشد مخل علم نیست، فرد می تواند با علاقه موضوع آن را انتخاب کند اما در مرحله داوری باید بی تفاوت باشد.

شجاعی زند با بیان اینکه امروز بخش اول نظریه اهمیت پیدا کرده است، گفت: جواز دخالت ارزش ها در آن بحث بومی سازی علم مطرح است، عنصر اصلی موضوع شناسی و مسأله یابی است که با احتیاط صحبت می کنیم این  برای غربی ها از بدهیات است، برخی مسائل در جامعه ما حساسیت آن بالاتر از جوامع غربی است.

این جامعه شناس خاطرنشان کرد: بزرگ ترین مشکل ما در پله نخست است، این موضوع را کم تر مورد توجه قرار می دهیم، مسائل دیگران برای دیگران مسأله شده است آن را مورد بررسی قرار می دهد و مسائل تعین کننده و سرنوشت ساز جامعه را نمی بینم.

وی با بیان اینکه معیار برخی جامعه شناسان این است که برخی واقعیت ها را نمی بیند، عنوان کرد: در جامعه شناسی ایران این موضوع اتفاقی نیست، دانشجویان یک تحقیق برای ارزش مسأله باید داشته باشد و مشکلات آسیبی و نقاط ضعف با بزرگ نمایی همراه  است.

شجاعی نژاد با بیان اینکه این نقادها در جامعه منتقل به حوزه هنر و سیاست و کارگزاری می شود، خاطرنشان کرد: این گروه ها از همان تریبون از نهاد خود انتقاد می کند نگاه مسأله ای و آسیبی است، آسیب شناسی برای حل مسأله لوازمی دارد ازجمله این که ظرفیت های جامعه را بشناسیم و فقط برای بیان مشکلات نباشد، باید به صرافت حل آن بود بو داشته های جامعه را شناخت، روی عناصر ایجابی جامعه کار کرد تا نارسایی ها را حل کرد بخش ظرفیت دینی ما با نگاه سکولار منفی دیده می شود و مثبت ها هم منفی ارزیابی می شود.

این جامعه شناس خاطرنشان کرد: شاخص و ملاک برخی افراد این است که  موارد را نمی بیند و برخی بزرگ نمایی می کنند، هرچه پدیده های گسترده، مغفول و خاص تر باشد بیشتر دیده می شوند مثل پدیده جمکران و ماه رمضان و محافل دینی دیده نمی شود اما ادیان نوظهور بیشتر مورد تحقیق است ارزش ها هرچه آسیبی تر مورد توجه است در نتیجه کم تر بخش های مثبت جامعه را که کشف نشده است را کار می کنند.

وی در ادامه گفت: هر چه جریان ها اپوزوسیونی تر و چالش و تعارضات داشته باشد محبوب تر است، باید روی این زمینه کار شود، تجمع 22  بهمن ماه محرم دیده نمی شود، اربعین ابعادی فراتر از مناسبت دارد و در سطح فردی اجتماعی جهانی مورد توجه قرار می گیرد.

 این جامعه شناس با اشاره به برخی ویژگی ها و کارکرد های بحث دین داری، گفت: تجمع مناسکی در حد پیروان آیین و تقویت روحی  می شوند این پدیده معطوف به دیگران است، عزاداری ها هنوز در بشر وجود داد تا دیگر انسان  های مومن شیعه متأثر می شوند دیگران را به خود می خواند و برخی پدیده ها این ویژگی را ندارد.

وی با بیان اینکه درنوردیدن تاریخ بهم زدن جغرافیا است، ابراز داشت: در مراسم اربعین احساس نزدیکی با عراق پیدا شد در صورتی که یادآوری سال های دفاع مقدس می توانست این پدیده را منجر به کینه توزی کند، این احساس خودی را در اینجا جلوه عمیق تر است اربعین نوع خاصی از تعامل اجتماعی را شکل می دهد هم بستگی با عنصر سومی را به هم مرتبط می کند وقتی صورت دینی پیدا می کند همه با او پیوند می یابند و به هم نزدیک می شوند، نوع سومی از تعاملات اجتماعی است که این تجربه در این سرزمین عجیب است.

شجاعی نژاد انبوه خلق در جامعه شناسی را منجر به انقلاب ها شورش ها دانست و خاطرنشان کرد: «گستاو لون» از این تجربیات تفکر تلخی دارد و خیلی با این انبوه خلق است انواع خلق نظم و جهتی ندارد و کنار هم جمع شده اند، اربیعن نظم دارد و تکرار و تداومی دارد، بر گسترش آن افزوده می شود برآمده از آگهی و آگاهی است اما انبوه خلق همه چیز را تخریب می کند.

 این جامعه شناس اظهار داشت: اربعین آرامش بخش و جهت گیری ها انقلابی است، جهت دار و داری وحدت حداکثری است، کار دشواری است که در مقابل انبوه خلق وجود دارد بیرون ریختن ناخالصی ها به این سمت حرکت می کند انبوه خلق آشفته است سرمایه و تجربه عظیم است که قلوب را به هم نزدیک می کند.

وی با بیان اینکه حرکت مردمی با هزینه مردم از سوی مردم اداره می شوند، گفت: دولت ها تنها تسهیل کننده هستند، دولت عراق سود مالی دارد و حمایت می کند این دولت ها راهپیمایی ها دولت را با خود همراه می کند، آنها وادار می کند تا آنها را همراه خود کنند درحالی که این جریان روی دوش مردم استوار است و مردم هزینه آن را می دهند./818/201/ب2