پیروی از اولیای الهی تنها راه رسیدن به کمال / آسیب‌های مادی و معنوی عدم رعایت حق شکم
به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین رمضانی در خطبههای نماز جمعه این هفته هامبورگ به موضوع حقوق اعضاء انسان پرداخت، مشروح خطبه های نماز جمعه این هفته هامبورگ بدین شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله ربّ العالمین و الحمد لله الذی لا مُضادّ له فی مُلکه و لا مُنازِعَ لَهُ فی أمره، الحمدالله الذی لا شریک لَهُ فی خلقه ولا شبیه لَهُ فی عَظَمَتِه (جزء من دعاء الإفتتاح) وصلّی الله علی سیدّنا ونبیّنا محمّد صلّی الله علیه وعلی آله الطاهرین واصحابه المنتجبین.
عبادالله ! أُوصیکم و نفسی بتقوی الله و اتّباع امره و نهیه.
اگر انسان برای رسیدن به کمال تلاش میکند و در اندیشه ابدیت است، و می‌خواهد راه درست زندگی کردن را یاد بگیرد میبایست با شناخت کامل و از راهش وارد شود. و برای یافتن شناخت کامل و راه درست، میبایست به کسانی مراجعه کرد که به وحی نزدیک هستند؛ و از شناخت عمیقی برخوردارند. چراکه باید از دانش آنها بهره جست تا زمینهی کمال را با تلاش و کوشش برای خود فراهم کرد. و روشن است که ابتداییترین مرحلهی شناخت آن است که انسان باید حقوق اعضاء و جوارح و جوانح خود را به درستی بشناسد و آن حقوق را اداء نماید.
حق شکم
از جمله حقوق اعضاء انسان حق شکم است، که امام سجاد(ع) در تبیین آن فرمودهاند: خدای تعالی شکم انسان را به منزله ظرف قرار داده است، که باید برای این ظرف غذای متناسب را انتخاب کرد. لذا زیاده روی در تغذیه آن و عدم تغذیه آن نیز روا نیست. لذا دربارۀ حق شکم فرمودهاند: «وَ أَمَّا حَقُ بَطْنِکَ فَأَنْ لَا تَجْعَلَهُ وِعَاءً لِقَلِیلٍ مِنَ الْحَرَامِ وَ لَا لِکَثِیرٍ وَ أَنْ تَقْتَصِدَ لَهُ فِی الْحَلَالِ وَ لَا تُخْرِجَهُ مِنْ حَدِّ التَّقْوِیَةِ إِلَى حَدِّ التَّهْوِینِ وَ ذَهَابِ الْمُرُوَّةِ وَ ضَبْطُهُ إِذَا هَمَّ بِالْجُوعِ وَ الظَّمَإ، فَإِنَّ الشِّبَعَ الْمُنْتَهِیَ بِصَاحِبِهِ إِلَى التُّخَمِ مَکْسَلَةٌ وَ مَثْبَطَةٌ وَ مَقْطَعَةٌ عَنْ کُلِّ بِرٍّ وَ کَرَمٍ وَ إِنَّ الرَّیَّ الْمُنْتَهِیَ بِصَاحِبِهِ إِلَى السُّکْرِ مَسْخَفَةٌ وَ مَجْهَلَةٌ وَ مَذْهَبَةٌ لِلْمُرُوَّة؛ اما حق شکم این است که آن را ظرف حرام(کم یا زیاد) نسازی و از حلال هم به اندازه استفاده کنی، از حد تقویت بدن به حد شکم بارگی نرسانی و هنگام گرسنگی و تشنگی به یاد من باشی! سیری بی اندازه تنبلی و کسالت می‌آورد، که در نتیجه انسان از کارهای نیک باز می‌ماند. و هر نوشیدنی‌ای که موجب مستی شود، جهل و نادانی و بی مروتی را در پی دارد».
آنچه که در توضیح این فراز لازم است بدان اشاره شود، این است که پر واضح است هر انسانی به خاطر داشتن قوای مختلف از نیازهای متعددی برخوردار است؛ از نیاز مادی گرفته تا نیازهای روحی و لذا به تناسب هر نیازی میبایست تغذیه گردد. به همین جهت در خصوص نیاز مادی و تغذیهی آن هیچ انسانی حتی پیامبران الهی مستثنی نیستند.
لذا خدای تعالی در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ ما جَعَلْناهُمْ جَسَداً لا یَأْکُلُونَ الطَّعامَ وَ ما کانُوا خالِدینَ؛ آنان را (پیامبران) پیکرهایى که غذا نخورند قرار ندادیم! عمر جاویدان هم نداشتند».
هرچند یکی از بهانه‌های منکران نبوت این بوده است که پیامبر نباید غذا بخورد و یا در بازار راه برود: «وَ قالُوا ما لِهذَا الرَّسُولِ یَأْکُلُ الطَّعامَ وَ یَمْشی فِی الْأَسْواقِ لَوْ لا أُنْزِلَ إِلَیْهِ مَلَکٌ فَیَکُونَ مَعَهُ نَذیرا؛ و گفتند: «چرا این پیامبر غذا مىخورد و در بازارها راه مىرود؟! (نه سنّت فرشتگان را دارد و نه روش شاهان را!) چرا فرشتهاى بر او نازل نشده که همراه وى مردم را انذار کند (و گواه صدق دعوى او باشد)؟!».[3] اما آنچه که مهم است توجّه به نوع و مقدار غذا است، به این معنی که هر غذائی متناسب با بدن انسان نیست. بلکه اگر آدمی درصدد رشد و تکامل است باید به دنبال غذای پاک باشد؛ آن هم به مقدار نیاز مورد استفادهاش قرار گیرد.
آثار منفی مادی و معنوی در عدم رعایت حق شکم
از آنجا که زیاده روی در خوردن و آشامیدن نه تنها برای بدن انسان مفید نیست! بلکه ضرر و زیان را هم بدنبال دارد. که از جمله آثار منفی آن، خستگی و کسالت و مانند آنها است. همچنین در صورتیکه غذا طیب، طاهر، حلال و پاکیزه نباشد، اثر منفی روحی و روانی را بر جای خواهد گذاشت. و به همین جهت حضرت امام سجاد(ع) تأکید میکند که حق شکم را باید شناخت و رعایت کرد. و فرمود: «انسان نباید آنقدر بخورد که تنبلی و کسالت را به دنبال داشته باشد. چه اینکه در نوشیدنی‌ها هر نوشیدنی را ننوشد، زیرا برخی از آنها باعث مستی انسان می‌شود و نتیجه‌اش جهل و نادانی و بی مروتی را به دنبال خواهد داشت». پس عدم رعایت حق شکم در غذا خوردن، باعث بیماریهای فراوان جسمی و روحی برای انسان می‌گردد.
حق شکم از منظر آیات و روایات
خدای تعالی در قرآن کریم اصل خوردن و آشامیدن را امر ضروری می‌داند، امّا اسراف و زیاده‌روی را روا نمی‌شمرد و لذا می‌فرماید: «وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفین؛ و (از نعمتهاى الهى) بخورید و بیاشامید، ولى اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمىدارد!».
این آیه یکی از بهترین دستورات بهداشتی است که تحقیقات امروزه دانشمندان نیز همین نتیجه را دربر دارد که معده خانه همه بیماریهاست و امساک، سرآمد همه داروهاست، و آنچه که بدنت را به آن عادت دادهای، از او دریغ مدار.
و لذا پیامبر اکرم(ص) در اینباره فرمودهاند: «وَ أَعْلَمُ أَنَّ الْمَعِدَةَ بَیْتُ الدَّاءِ وَ الْحِمْیَةَ هِیَ الدَّوَاء وَ أُعَوِّدُ الْبَدَنَ مَا اعْتَاد». و در بیان نورانی امیرالمؤمنین(ع) آمده است که فرمود: «قِلَّةُ الْأَکْلِ تَمْنَعُ کَثِیراً مِنْ أَعْلَالِ الْجِسْمِ؛ کم خوری، بسیاری از مرضهای جسم را از بین می‌برد».[6] و در جای دیگر فرمودهاند: «کَثْرَةُ الْأَکْلِ وَ النَّوْمِ تُفْسِدَانِ النَّفْسَ وَ یَجْلِبَانِ الْمَضَرَّة؛ پرخوری یا زیاده روی در غذا و خواب، نفس را فاسد و بدن را دچار ضررهای بد می‌نماید».
و نیز پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «لَا تُمِیتُوا الْقُلُوبَ بِکَثْرَةِ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ فَإِنَّ الْقُلُوبَ تَمُوتُ کَالزُّرُوعِ إِذَا کَثُرَ عَلَیْهِ الْمَاء؛ دل را به زیادی در خوردن و نوشیدن نمیرانید چون دل می‌میرد همانطور که زراعت اگر آب زیاد در آن رود از بین می‌رود».
پیامبر اکرم(ص) بر اساس آموزه‌های قرآن در مورد پرهیز از غذای حرام سفارشهای فراوانی داشته است که از جملهی آنها این است که در این خصوص میفرمایند: « مَنْ أَکَلَ لُقْمَةَ حَرَامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاةٌ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَ لَمْ تُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً وَ کُلُّ لَحْمٍ یُنْبِتُهُ الْحَرَامُ فَالنَّارُ أَوْلَىبِهِ؛ کسی که لقمه‌ای از حرام بخورد نماز چهل شب او قبول نمی‌شود و دعای چهل روز او به اجابت نمی‌رسد و گوشتی که از حرام بروید آتش بر او سزاوارتر است».
و در جای دیگر دربارۀ آثار وضعی غذای حلال فرمودهاند: «مَن أَکَلَ الحَلالَ أربَعینَ یوماً نَوَّرَ اللَّهُ قَلبَه، وَ أَجرَى یَنابِیعُ الحِکمَةِ مِن قَلبِه عَلى لِسانِه؛ کسی که چهل روز در خوردن غذای حلال مداومت نماید خداوند قلب او را نورانی می‌نماید و چشم‌های حکمت را از قلب او بر زبانش جاری می‌سازد».
سخن پایانی
تأکید بر اعتدال در خصوص غذا برای تمایلات آن در دنیا و آخرت است. و برای کسانی که معتقد و اهل باورند، مهم است که به این قواعد و دستورات برای رسیدن به سلامتی عمل کنند. که چه بسا رعایت آن برای طهارت روح و روان نیز تأثیرگذار باشد./998/د102/ف2
منبع: مرکز اسلامی هامبورگ