سیره تبلیغی پیامبر سبب گسترش و نشر اسلام شد

حجت الاسلام علی اصغر تقوی، رییس مرکز فقهی تبلیغی جوادالائمه در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، پیرامون سیره اخلاقی پیامبر اکرم (ص) با قرائت آیه «وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْر» بیان داشت: محبت و دوستی مردم و دوستی کردن با مردم، برکات و خیراتی در آن نهفته است که قابل بحث و بررسی و شمارش نیست.

وی افزود: در این آیه قرآن، خداوند در سوره آل عمران به پیامبر خطاب می کند و می فرماید که ای پیامبر، اگر تندخوی و سخت دل بودی، به یقین مردم از پیرامون تو پراکنده می شدند. همین نشان از برکات بیشمار مهر و محبّت و خوشرویی نسبت به مردم دارد.

فوائد خوشرویی
حجت الاسلام تقوی گفت: بعضی از فواید محبت و خوشرویی که از گفتار معصومین (ع) برداشت می شود بهره مندی متقابل از دوستی و محبت مردمی است مردم با او دوست می شوند و این ارزش بالایی دارد که انسان دوستان زیادی در جمع مردم داشته باشد و مردم به او مهر بورزند و اظهار علاقه کنند.

وی افزود: در محبت و علاقه نشان دادن به مردم، إیمن شدن از بدی آنها و رها شدن از حیله گری نهفته است وقتی شما به مردم محبت کنید از شرّ دشمنی آنها در أمان خواهید بود حتی آدم های بد هم اگر از شما محبت ببینند سعی نمی کنند که با شما دشمنی کنند یا حیله و نیرنگی علیه شما به کار ببرند.

حجت‌الاسلام تقوی ادامه داد: ایمن شدن از بدی مردم و نجات از حیله و نیرنگ آنها و به دست آوردن سلامت دین حاصل مهر و محبت است وقتی انسان با مردم با مهر و محبت برخورد می کند دینش هم سالم می ماند و آلوده نمی کند چرا که اینگونه غیبت، دروغ، تهمت، حسادت، بخل، کینه و این ها را سعی می کند نسبت به دوستانش از خود دور کند بنابر این بدی ها رخت بر می بندند.

عضو نخبگان تبلیغ خراسان در ادامه بیان فوائد مهر و محبت گفت: وقتی که این آفت ها از زندگی انسان خارج شود دین انسان سالم است و اثر بعدی آن آرامشی است که به دنبال دارد انسان در دنیا آرامش پیدا می کند چون با کسی دشمنی نکرده است در نتیجه مردم او را دوست دارند و این دوستی به انسان آرامش می دهد او را از اضطراب و دلهره و نگرانی دور می کند.

وی افزود: بنابراین خداوند به پیامبر (ص) می فرماید: اگر این محبت شما نبود، مردم از دور و بر شما پراکنده می شدند. خود پیامبر اکرم بارها به این أمر سفارش کرد و فرمود خداوند به دوستی با مردم دستور داده است، همانگونه که به انجام واجبات سفارش کرده است.

حجت‌الاسلام تقوی ادامه داد: پیامبر اکرم (ص) فرمود برترین پادشاهان یا سران مردم، سه ویژگی دارند یکی آنکه به مردم محبت می کنند و دوم آنکه اهل بخششند و دیگری آنکه دادگر و دادستانند. اگر مظلومی مورد ظلم و ستم واقع شود به داد او می رسند.

استاد حوزه و دانشگاه خراسان بیان داشت: پیامبر اکرم برتری انبیا و اولیا را بر دیگران به خاطر کثرت مدارایشان با دشمنان می شمارند و می فرمایند اگر این ها برتری بر دیگران دارند برای این است که اهل مدارا و اهل محبت اند. کسی که مهرورزی و محبت نکند هیچ خیری در او نیست.

وی افزود: یعنی به تعبیری برترین خیرات و بهترین نیکی ها، خیر رساندن و محبت کردن به مردم است به عبارت دیگر ریشه نیکی ها، محبت به مردم است وقتی ریشه نباشد و اصل و بنیان نباشد شاخه و برگ هم وجود ندارد.

حجت‌الاسلام تقوی ادامه داد: امام صادق(ع) می فرمایند کسی که به مردم نیکی نکند فقط یک راه خیر را برای مردم بسته است اما آنها نیکی های فراوانی را به روی او می بندند. مرحوم کلینی در کافی در این زمینه در جلد دوم سخن گفته است.

سفارش پیامبر به مبلغان اسلام
نویسنده کتاب هزار از هزاران گفت: پیامبر اکرم (ص) علی القاعده خودشان به بحث مهر و محبت بسیار توجه می کردند که خطاب پروردگار به ایشان این است «اَلَمْ نَشْرَح لَکَ صَدْرَک» محبت کردن مهم است و شرح صدر داشتن و اهل گذشت و بخشش بودن مهم است که خداوند می فرماید یا رسول الله مگر ما به شما شرح صدر ندادیم، مگر ما شما را گشاده سینه و نرم خوی و مهربان خلق نکردیم.

وی افزود: این اهمیت مهر و محبت را می رساند و آن قدر قضیه سنگین است که پیامبر نسبت به غیر مسلمان ها هم سفارش می کنند که، کسی که در حق اهل ذمه ستمی روا دارد من در قیامت حامی آن ذمّی خواهم بود و علیه مسلمان ستمکار شهادت خواهم داد. مطلب مهمّی است یعنی پیامبر اکرم (ص) می فرمایند که آنجا که حق است من آنجا خواهم بود هرچند طرف کسی باشد که اهل ذمّه است و در اختیار مسلمان ها است.

حجت‌الاسلام تقوی ادامه داد: به فرستادگانشان که برای تبلیغ به دورترین نقاط جهان آن روز می رفتند سفارش می کردند که با مردم آسان بگیرید سعی نکنید که آنها را پراکنده کنید سخت گیری نکنید بلکه آنها را جذب کنید و جاذبه داشته باشید. راه جاذبه داشتن محبت کردن است بدون محبّت نمی شود که جاذبه داشت با سخت گرفتن نمی شود جاذبه ایجاد کرد.

رییس مرکز فقهی تبلیغی جوادالائمه بیان داشت: در سیره ابن هشام، ابن اثیر، ابن حجر عسقلانی، آمده است که این ها همه مهرو محبت و نرم خو بودن با مردم را به عنوان روش تبلیغی پیامبر اکرم (ص) نقل کردند. اگر این روحیه تبلیغیِ اینگونه و اگر این سفارشات به فرستادگان پیامبر و به مبلغانی که به سراسر نقاط جهان آن روز برای دعوت سران کشورهای دنیا به اسلام می رفتند نبود قطعاً آن گونه و به آن شدت بیگانگان به سمت دین فراخوانده نمی شدند بلکه ممکن بود دین گریز شوند.

وی افزود: پیامبر اکرم(ص) در فاصله کمتر از 63 سال توانست بخش عظیمی از جهان آن روز را علاقمند به دین کند تا عاقلانه و با شور و شوق و شعف به سوی پذیرش دین روی آورند نه با زور شمشیر و سلاح، بلکه با شیوه صحیح تبلیغی که مبلّغین رسول الله(ص) در پیش گرفتند.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: پیامبر اکرم(ص) آنقدر به بحث مهر و محبّت پایبند بودند که برای اینکه اُبهت شان سبب نشود مردم درخواست خودشان را مطرح نکنند و به عبارتی جلوی پیامبر خجالت نکشند که حرف بزنند، به شخصی که خدمتشان رسیده بود فرمود حرفت را بزن، نترس من همانند پادشاهان نیستم که با ترس و لرز حرف بزنی من کانون اخلاق و محبّت اسلامی و دینی ام من برادر ایمانی و دینی تو هستم.

آموزش سبک زندگی با رفتار و گفتار
حجت الاسلام تقوی گفت: پیامبر(ص) در حلقه ای که می نشست، بگونه ای بود که وقتی کسی وارد می شد تشخیص نمی داد ایشان بزرگ این افراد است به صورت حلقه وار در جمع شرکت می کرد تا تفاوتی بین او و یاران و دوستانش نباشد و گاهی در پایین مجلس می نشستند.

وی افزود: پیامبر اجازه سبقت در سلام کردن را به خیلی ها نمی دادند بلکه قبل از آنها سلام می کردند. ابیّ بن کعب، رییس منافقین پس از غزوه بنی مصطلق آشوب بپا کرد حضرت فرمودند به یارانشان به مدینه بروید آشوب را بخوابانید اما به ابیّ بن کعب حمله نکنید.

وی ادامه داد: خود حضرت برای تبلیغ به طائف تشریف بردند مردم طائف ایشان را سنگباران کردند اما خللی در صبر ایشان پیش نیامد و دست از راه خودشان و تبلیغ شان برنداشتند. در قضیه فتح مکه پیامبر راحت می توانست انتقام کارهایی را که دشمنان در زمان حضور در مکه انجام داده بودند و ظلم ها و ستم ها و جفایی که در شِعب أبی طالب، در حق پیامبر و بنی هاشم روا داشتند را بگیرند اما پیامبر آنها را آزاد کرد. این شیوه از بنیادی ترین اصول روانشناسی و دانش تربیت اسلامی بود.

حجت الاسلام تقوی گفت: کافران و مشرکان تا زمانی که پیامبر را درست نشناختند نمی توانستند آئین او را بشناسند در واقع پیامبر(ص) با این شیوه، مردم را به آیین اسلام دعوت کرد آنقدر این شیوه رفتاری پیامبر اهمیّت پیدا کرده بود که محبت پیامبر (ص) در قلب کودکان نفوذ کرده بود گاهی پیامبر به مسافرت می رفت کودکان برای آن حضرت دلتنگ می شدند وقتی خبر بازگشت پیامبر از مسافرت می رسید بچه ها دست از بازی و تفریح برمی داشتند و به استقبال پیامبر اکرم می رفتند.

کارشناس مذهبی صداوسیما بیان داشت: پیامبر اکرم (ص) نماز جماعت را کوتاه و سبک، خلاصه می کرد تا اقتدا کنندگان از نماز خسته نشوند اگر صدای گریه بچه ای را در صف های جماعت می شنیدند نماز را سریع می خواندند تا مادر آن بچه را دریابد. می فرمودند به بردگان و بندگانتان عبد نگویید بلکه آنها را جوانمرد خطاب کنید پیامبر دعوت بردگان و بندگان را إجابت می کردند و به خانه آنها می رفتند و با آنها هم غذا می شدند.

وی افزود: أنس، مستخدم و کارگر پیامبر است که می گوید هرگز پیامبر اکرم(ص)، بر سرِ من فریاد نکشیدند اگر همسرانشان گاهی مرا سرزنش می کردند ایشان می فرمودند که رهایش کنیدد و به دفاع از من می آمدند.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: آری پیامبر اسلام اُسوه اخلاق و الگوی محبت بودند که خدا فرمود این اخلاق حسنه است که مردم را اطراف شما جمع کرده است. در حدیثی از پیامبر داریم«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَیْکُمْ بِالْعَفْوِ فَإِنَّ الْعَفْوَ لَا یَزِیدُ الْعَبْدَ إِلَّا عِزّاً فَتَعَافَوْا یُعِزَّکُمُ اللَّهُ» بر شما باد به عفو و گذشت، یکدیگر را عفو کنید و از تقصیر یکدیگر بگذرید زیرا عفو و گذشت بر عزت بندگان خدا می افزاید و عزت آنها را اضافه می کند.

وی گفت: بنابراین توصیه می شود عفو را سر لوحه کار خود قرار دهید تا خدا شما را عزیز بدارد عفو و گذشت شما سبب می شود که خداوند عزت و عظمت را به شما عنایت کند. پیامبر گرامی اسلام می فرمایند «مَا کَادَ جَبْرَئِیلُ ع یَأْتِینِی إِلَّا قَالَ یَا مُحَمَّدُ اتَّقِ شَحْنَاءَ الرِّجَالِ وَ عَدَاوَتَهُم» هر وقت جبرئیل بر من نازل می شد می گفت یا محمد از کینه و دشمنی مردم بپرهیز، زمانی نبود که جبرئیل بر من نازل شود و پرهیز از کینه و دشمنی و عداوت را مطرح نکند.

ولایت و انسان در کلام پیامبر
عضو اتاق فکر تبلیغ خراسان بیان داشت: پیامبر پیرامون امامت و ولایت فرمود «الْأَئِمَّةُ بَعْدِی اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ فَهُمْ خُلَفَائِی وَ أَوْصِیَائِی وَ أَوْلِیَائِی وَ حُجَجُ اللَّهِ عَلَى أُمَّتِی بَعْدِی الْمُقِرُّ بِهِمْ مُؤْمِنٌ وَ الْمُنْکِرُ لَهُمْ کَافِرٌ» پیشوایان، رهبران و ائمه دین بعد از من دوازده نفرند، نخستین آنها علی بن ابی طالب و آخرین آنها قائم است. پیامبر در این سخن بحث امامت را مطرح می کنند و ائمه را معرفی می کنند در روایات دیگری حتی با اسم از ائمه بزرگوار نام می برند و آنها را به جهانیان معرفی می کنند.

وی در ادامه نظر پیامبر اکرم(ص) پیرامون انسان را بیان کرد که فرمودند «الْکَلَامُ ثَلَاثَةٌ فَرَابِحٌ وَ سَالِمٌ وَ شَاجِبٌ فَأَمَّا الرَّابِحُ الَّذِی یَذْکُرُ اللَّهَ وَ أَمَّا السَّالِمُ فَالسَّاکِتُ وَ أَمَّا الشَّاجِبُ فَالَّذِی یَخُوضُ فِی الْبَاطِلِ» ایشان انسان ها را به سه دسته تقسیم می کنند یک دسته از آنها در زندگی سود می برند از عمرشان، از همسر، فرزندان و شغلی که دارند و نیز از دانش و هنری که خداوند به آنها عنایت کرده است، از موقعیت های اجتماعی، در مجموع زندگی آنها هم برای جامعه سودمند است و هم برای خودشان، و به عبارتی سبب سربلندی خودشان در دنیا و آخرت هستند و تمام این منافع در جهت رضای خداوند است اینها کسانی هستند که ذکر خدا را هیچگاه فراموش نمی کنند.

حجت‌الاسلام تقوی افزود: دومین گروه کسانی هستند که سالم هستند و اهل سکوت اند یعنی در آن جایی که لازم است سخن می گویند اهل پرحرفی و بذله گویی و چرند گویی نیستند و در زمان نیاز لب به سخن باز می کنند بنابراین زیانی به دیگران نمی رسانند هر چند که سود مادی را هم خودشان نبرند یعنی مثل درخت هایی هستند که میوه نمی دهند اما سرسبز و سالم هستند.

وی ادامه داد: سومین دسته هم کسانی هستند که تمام هدف شان رسیدگی به مادیات و لذایذ مادی و دنیایی است فکر مادی دارند در مسیر باطل حرکت می کنند حاضر نیستند که مسیر صحیحی را طی کنند. اینجا باید از خود حساب بکشیم که ما در کدام دسته از بیان پیامبر(ص) قرار داریم.

حجت الاسلام تقوی بیان داشت: کسی نزد پیامبر اکرم آمد و فرمود من را راهنمایی کنید که به بهشت راه پیدا کنم حضرت فرمود «اَطْعِمِ الْجَائِع وَ ...... وَ أمُرْ بِالْمَعْرُوف وَ انْهِی عَنِ الْمُنْکَر فَاِنْ لَمْ یَتُقْ فَکُفَّ لِسَانِکَ الا مِنْ خَیْر» اگر می خواهی وارد بهشت شوی گرسنه ها را سیر کن، تشنه ها را سیراب کن، مردم را به کار نیک و شایسته هدایت کن، جامعه را از کار زشت بازدار و اگر این کارها را نمی توانی انجام دهی، پس زبانت را جز از سخن خیر کنترل کرده و نگهدار.

وی افزود: روایات متعددی از پیامبر اکرم(ص) رسیده که همه آنها آموزنده هستند و بر مدار سبک زندگی اسلامی راهنمای بشر است مثل این فرمایش که «لَیِّنُوا لِمَنْ تُعَلِّمُونَ وَ لِمَنْ تَتَعَلَّمُونَ مِنْهُ» هم به معلم و هم به شاگرد اینگونه آموزش می دهد، با کسی که به او دانش می آموزی و با کسی که از او دانش فرا می گیری ملایم و با ادب برخورد کنید. یعنی هم نسبت به شاگرد و هم نسبت به استاد باید ملایم و نرم باشیم و ادب و احترام را نسبت به شاگرد و معلم حفظ کنیم.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: پیامبر فرمود «سَائِلُوا الْعُلَمَاءَ وَ خَالِطُوا الْحُکَمَاءَ وَ جَالِسُوا الْفُقَرَاءَ» از دانشمندان سؤال کنید با فرزانگان و فهمیدگان و عقلا سخن بگویید و از آنها چیز یاد بگیرید، با فقیران نشست داشته باشید که دلشان نشکند چراکه همنشینی با فقرا شما را به فیض و آنها را به دلخوشی می رساند.

وی در پایان با اشاره به مطالب فوق و توصیه به برخورد با مهر و محبت با مردم، که سیره زندگی نبی مکرم اسلام بود روایت «لَیْسَ مِنَّا مَنْ غَشَّ مُسْلِماً أَوْ ضَرَّهُ أَوْ مَاکَرَه‏» را بیان کرد و افزود: پیامبر فرمودند از ما نیست کسی که با مسلمانی تقلّب کند یا به او زیان برساند یا نسبت به او حیله کند. این بیانات همه ارزشمند و راهگشاست بنابراین نیک است که در رفتار و کردار خود با دیگران بنگریم و بر اساس این فرمایشات و سبک زندگی اسلامی اعمال و رفتار خود را بسنجیم که مبادا خسارت دنیا و آخرت قسمت ما شود./933/301/ب1