گاهی انتقاد به انتقام تبدیل می‌شود
حجت الاسلام عباس عباس‌زاده مسؤول صندوق حمایت از پژوهشگران حوزوی آذربایجان‌شرقی، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا در تبریز، که به مناسبت هفته پژوهش ترتیب یافت، اظهار داشت: پژوهش همان فرآیند پردازش اطلاعات است و پردازش اطلاعات، برخوردار از انتظام و متعلق به گستره خاصی از علوم و دارای هویت جمعی است که نهایتا منجر به نو آوری می شود.
وی با بیان اینکه ملاک نوآوری افزوده شدن بر دانش کل مجموعه است نه افزایش دانش خود شخص، خاطرنشان کرد: تولید علم از پردازش اطلاعات حاصل می‌شود، هر پژوهشی متأثر از پیشینیان و مؤثر بر پسینیان خواهد بود. در تفکر ناگزیر از سه حرکت هستیم. نخست حرکت از مجهول به معلوم. دوم حرکت در میان معلومات و استخراج معلومات مرتبط با مسأله و سوم حرکت از معلومات مستخرج به سوی مجهولات، جهت حل مسأله.
مسؤول صندوق حمایت از پژوهشگران حوزوی آذربایجان‌شرقی با اشاره به اینکه در پژوهش اصولاً باید یا به یک سؤال قدیمی پاسخی جدید بر اساس یافته های جدید علمی داده شود و یا سؤال جدیدی مطرح و پاسخ تهیه شود، گفت: متأسفانه نگاه پژوهش مدار در کشور ضعیف است.
حجت الاسلام عباس‌زاده با اشاره به اینکه برخی از اساتید بیشتر بر روی آموزش متمرکز هستند تا پژوهش، به بیان برخی از دلایل ضعف نگاه پژوهش مدار در کشور پرداخت: عده‌ای از اساتید با ارکان تحقیق و اصول پژوهشی آشنایی کافی ندارند و برخی نیز در مسئله یابی و نیاز سنجی مشکل دارند.
وی افزود: یکی دیگر از مشکلات پژوهش این است که عادت به کار فردی کرده‌ایم و کار فردی به دلایل متعدد زایش و رویش چندانی ندارد. برای حل مشکلات کشور ناگزیر به روی آوردن به کار گروهی هستیم، کارهای مهم در سایه ترکیب چند رشته قابل انجام است. برخی چند شغله هستند و یا مشکلات معیشتی دارند و نمی‌توانند به پژوهش بپردازند. همه این موانع باید به طریقی حل و فصل شود تا پژوهش جان بگیرد.
این استاد دانشکده الهیات دانشگاه تبریز با بیان اینکه در کشور ما گاهی انتقاد به انتقام تبدیل می‌شود، عنوان داشت: انتقاد اگر سازنده و مثبت باشد می تواند مفید و مثمر ثمر واقع شود. از این رو انتقاد باید به صورت پروسه‌ای از ارائه عقاید و آراء مبتنی بر عقل و دلیل موجه و صحیح درباره کار دیگران باشد تا منتهی به کمک به انتقاد شونده شود.
وی با بیان اینکه اگر بخواهیم سخنی را نقد کنیم، ابتدا باید آن سخن را فهم کنیم، افزود: در نقد یک اثر، لازم است ابتدا خود ستیزی گزاره‌ها را بررسی کرد تا ناسازگاری درونی نداشته باشند، سپس به حالت دوری آن‌ها توجه کرد که توجیه دوری نداشته باشند. مثلا بگوییم انسان مختار است، زیرا مسؤول است و بار دیگر بگوییم انسان مسؤول است زیرا مختار است.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در مرحله بعد باید از اعتبار صوری یک استدلال خاطر جمع باشیم تا دچار مغالطات نشویم، افزود: باید بین دلیل و مدعا تفکیک قائل شد، چراکه نقد دلیل مستلزم نقد مدعا نیست و چه بسا مطلب درست باشد و دلیلش تضعیف گردد یا دلیل از مدعا اعم و اخص باشد.
حجت الاسلام عباس‌زاده بیان کرد: باید بین نقد انگیزه با نقد نظریه تفکیک قائل شد که در متون مقدس ما نیز آمده است که به سخن نگاه کنیم نه به سخنگو. البته نقد نیز آفاتی دارد که ناقد باید از آن پرهیز کند، مثل اینکه از حب و بغض‌ها، پیش داوری‌ها، حدس و گمان‌ها، تعمیم یا تخصیص بی مورد، مصادره به مطلوب، شخصیت زدگی، غلو و اغراق دوری کند تا نقدها سازنده شود./935/302/ب3