نظریه ابزارانگارانه امام خمینی در رابطه با دولت

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام احمدرضا یزدانی مقدم، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پیش از ظهر امروز در نشست علمی دولت و ملت در فلسفه سیاسی امام خمینی(ره) که در سالن همایش های دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، با طرح سؤالی مبنی بر این که آیا ما اصلا می توانیم فلسفه سیاسی امام خمینی(ره) را مطرح کرده و به کار ببریم، اظهار داشت: اصطلاح فلسفه سیاسی کاربردهای زیادی دارد و این اصطلاح در برابر آن پوزیتیویسم آمد تا بگوید تفلسف در سیاست معنا ندارد و به هر حال واژه فلسفه سیاسی امروزه اخص از اندیشه سیاسی به کار می رود گاهی اوقات مساوی و گاهی اعم از اندیشه سیاسی می شود که این امر خود مشکلاتی را به وجود آورده است.

وی در تبیین فلسفه سیاسی ابراز داشت: فلسفه سیاسی یعنی فلسفه ورزی در حوزه سیاست، چرا که فلسفه یک دانش برهانی پس همراه با به کار بردن برهان یقینی در موضوعات سیاسی مطرح می شود ولی مشکل بزرگ آن است که غالب متون فلسفه سیاسی از افلاطون تا فارابی روش جدلی را به جای برهانی استفاده کرده اند.

حجت الاسلام یزدانی مقدم با بیان این که فلسفه سیاسی پشتیان اندیشه سیاسی و نظریه پردازی امام است، خاطرنشان کرد: فلسفه سیاسی اسلامی تحت اشراف کتاب و سنت است؛ حال وقتی این فلسفه می خواهد وارد بحث حکومت بشود این طور می گوید که اجتماع به نظم نیاز دارد و مسائل زیادی زندگی انسان وجود دارد و به طور کلی انسان اجتماعی است پس نیاز به حکومت و دولت پیدا می شود پس فلسفه سیاسی دراین صورت فلسفه ای اجتماع محور می شود.

وی ادامه داد: منظور ما از دولت و ملت در همان معنایی است که فیلسوفان سیاسی از ملت و دولت یاد می کنند، بنابراین می‌توان گفت: نظریه‌های دولت در فلسفه سیاسی دو گونه است؛ نخست نظریه ای که را دولت را اندامیک و ارگانیک می داند و نظریه دوم نظریه های ابزار انگارانه است؛ در مورد نخست ادعا می شود که دولت پدیده ای طبیعی است و غایت و آرمانی فی نفسه دارد و واضع و تابع قوانین است و در نظریه دوم اظهار می شود که دولت حاصل عمل ارادی انسان بوده و نقشی ابزاری برای تحقق در خارج دارد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان این که نظریه امام ابزارانگارانه است، تصریح کرد: امام قائل بود نیاز به دولت در معنای اعم خود برای حفظ نظم و صیانت از مرزها و جلوگیری از تجاوز و جهت برقراری عدالت وجود دارد و با این نگاه می توان در مورد مشروعیت و الزام سیاسی و لزوم تبعیت سخن گفت که در نظریه نخست مشروعیت دولت ناشی از خود دولت است و در نظریه دوم دولت چون می خواهد ما را به اهدافی برساند دارای مشروعیت است.

وی با ابراز تأسف از این که فلسفه سیاسی اسلامی تحت تأثیر نظریات مستشرقین قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: وقتی به تفصیل وارد نظریات فارابی و بوعلی می شویم متوجه می شویم آنها قائلند که انسان برای رسیدن به سعادت نیازمند به حکومتی دارد که از حقایق عالم خبر دارد و در رأس آن باید رییس فاضل قرار بگیرد؛ این رییس فاضل بدون شک شخص پیامبر اکرم(ص) است و بعد از او هم امامان معصوم و در دوران غیبت ریاست عامه سرکار می آید که باید جامعه را اداره کنند.

حجت الاسلام یزدانی مقدم در تبیین نظریه امام مبنی بر اعتقاد به ولایت مطلقه فقیه یادآور شد: از میان ولایت تکوینی و اعتباری حضرت امام محل بحث را روی ولایت اعتباری جعلی و صوری می داند پس قائل است که این ولایت نیازمند اختیاراتی است و به همین خاطر باید بر همه امور حاکمیت داشته باشد و ولایت سیاسی دولت دائر مدار مصلحت عامه است و حاکم در کنار آن اختیارات عرفی و عقلایی برخوردار است تا بتواند جامعه را به سعادت برساند و امام به همین خاطر نظریه ولایت مطلقه فقیه را در البیع بیان می کند و بعدها هم که در مقام رهبری قرار گرفت همین مبانی نظری را دنبال می‌کند./1330/202/ب2