معرفی بزرگ‌ترين كتابخانه تخصصي تاريخ در جهان اسلام

اشاره: بسیاری از مشکلات زندگی های امروزی از جمله بد رفتاری ها، بی اخلاقی ها، تربیت نادرست فرزندان، ازدواج و اداره بی اساس و پایه خانواده ها و عدم پیشرفت برخی افراد در زمینه های مختلف، به خاطر اطلاع کم و شاید هم بی اطلاع بودن از مسائل مورد نیاز زندگی است.

یکی از منابع و شاید مهم ترین و بهترین منبع برای کسب آگاهی های صحیح و ریشه دار و اطلاع از مسائل مورد نیاز بشر، مطالعه کتاب است؛ متأسفانه در جوامع امروزی افزایش مشغله زندگی ها، وقت گذرانی های بیهوده و نداشتن برنامه ریزی درست، شایع و رایج بوده و افراد کمترین وقت خود را به مطالعه کتاب و کتابخوانی اختصاص می دهند.

با توجه به این که رهبر معظم انقلاب بارها و بارها به مسأله کتابخوانی تأکید بسیار داشته اند و در فرمایشاتشان کتاب خوانی را نه تنها یک وظیفه ملی، بلکه یک واجب دینی و شرعی خواندند؛ این مسأله سبب شد که به معرفی یکی از کتابخانه های تخصصی بپردازیم تا شاید بتواند راهی برای دسترسی بهتر به کتاب های تخصصی در زمینه تاریخ اسلام و ایران باشد؛ در این راستا به گفت و گو با رضا اباذری، مسؤول اجرایی کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران پرداختیم که شرح این گفت و گو در زیر آمده است:

رسا ـ در ابتدا به معرفی کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران بپردازید و این که این کتابخانه با چه هدفی تأسیس شده است؟

با توجه به خلاء پژوهش در زمینه‌ های تاریخی در حوزه علمیه قم و احساس نیاز مبرمی که در این زمینه وجود داشت، سبب شد کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران با تکیه بر دو گرایش اسلام و ایران برای تقویت و فعال­کردن بحث‌ها و مطالعات تاریخی در سال 1374 با مدیریت حجت ­الاسلام جعفریان در قم راه اندازی شود؛ این کتابخانه وابسته به دفتر حضرت آیت ­الله سیستانی است که حجت­ الاسلام و المسلمین شهرستانی در قم بر آن نظارت دارد.

برای ارائه هر چه بهتر و آسان‌ تر خدمات به محققان و پژوهشگران سعی شده است از مقررات خشک و دست و پا گیر رایج در کتابخانه ‌ها جلوگیری شود؛ به این صورت که استفاده از منابع کتابخانه با آسان ‌ترین روش ممکن بوده و استفاده از این کتابخانه تنها با ارائه کارت شناسایی معتبر برای عموم محققین آزاد است؛ البته به علت سطح کار و تخصصی­ بودن کتابخانه فقط متخصصان تاریخ و گرایش ‌های وابسته به آن اجازه استفاده از کتابخانه را دارند.

رسا ـ اکثریت مخاطبان این کتابخانه را کدام دسته از محصلان تشکیل می دهند؟ ساعات فعالیت کتابخانه به چه صورت است؟

بیشتر مخاطبان این کتابخانه را طلاب تشکیل می دهند، اما تعداد زیادی از دانشجویان نیز از منابع این کتابخانه استفاده می کنند؛ شاید مخاطبان این کتابخانه از لحاظ کمی افراد زیادی نباشند، اما از لحاظ کیفی در سطح بالایی قرار دارند و اکثریت مخاطبان دارای حداقل مدرک کارشناسی ارشد هستند.

با توجه به اینکه سالن مطالعه این کتابخانه برای برادران و خواهران به صورت مجزا بوده، ساعت فعالیت این کتابخانه از ساعت 7 صبح تا 20:30 است و 90 درصد مخاطبان کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران برای بهره مندی از منابع مراجعه می کنند.

رسا ـ نقاط قوت کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران چیست؟

درسال 1374 کتابخانه با حدود چهار هزار جلد کتاب افتتاح شد، اما اکنون بالغ بر 176 هزار جلد کتاب و مجله به 9 زبان­(فارسی، عربی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، چینی، عبری، هندی و ترکی استانبولی) در این کتابخانه وجود دارد که همین امر بر اهمیت آن افزوده است.

علاوه بر کتاب، مجلات تاریخی یا شبه تاریخی این کتابخانه نیز مورد توجه بوده و بخش مجلات کتابخانه مشتمل بر شمار فراوانی مجله فارسی و عربی است؛ به گفته مراجعان، مجلات این کتابخانه یکی از نقاط قوت آن به شمار می رود و پیگیری مستمر و برقراری ارتباط با مراکز مختلف سبب غنای این بخش شده و مجلات موجود نيز به دو بخش مجلات عربي و فارسي تقسيم شده است؛ در بخش مجلات عربي، مهم‌ ترين مجلات عربي از كشورهاي عراق، اردن و كويت خريداري شده است.

به گونه‌اي كه اكنون اين كتابخانه، به عنوان تنها كتابخانه و بزرگترين كتابخانه تخصصي تاريخ در جهان اسلام معرفي مي‌شود و خوشحاليم كه کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران در قم قرار دارد و به دفتر يكي از مراجع عاليقدر شيعه منتسب است.

نكتة قابل اهميت آن كه چنين كتابخانه ‌اي در مراكز و شهرهاي دانشگاهي و حتي در پايتخت نيز وجود ندارد و مراجعه روزانه محققان مختلف از شهرها و كشورهاي مختلف دليل اين مدعا است؛ به علت منابع غني، به طور متوسط هر سال 5 رساله دكتري و 30 رساله كارشناسي ارشد در اين كتابخانه نوشته مي‌شود؛ در حال ارتباط با افراد و مراکز هستیم تا مراجعان از پایان نامه های ارائه شده توسط افراد حداکثر بهره مندی را داشته باشند.

سیستم کتابخانه به دلیل تخصصی بودن رشته تاریخ، سیستم خاصی بوده و نوع رده بندی موضوعی است؛ بدین گونه که بر اساس نیاز کاربران و مراجعین کتابخانه، دوره‌ های تاریخی و مناطق به صورت جغرافیایی تقسیم شده و موضوع‌ های مختلف را تشکیل داده‌اند؛ به علاوه مباحث حاشیه‌ای نیز بر اساس شعبه‌ های شناخته شده علمی در درس تاریخ تقسیم بندی شده است؛ در این تقسیم بندی، موضوعات مهم و کلان اصل بوده و از پرداخت به موضوعات ریز و جزیی خودداری شده و تا کنون کتاب ها بر اساس 83 ریز موضوع تفکیک شده است.

رسا ـ در راستای غنی کردن و گسترش منابع این کتابخانه چه فعالیت هایی صورت گرفته است؟

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران در طول 19 سال گذشته، تحولاتی را پشت سر گذاشته که همواره بر نقش آن افزوده است؛ نیاز به وجود چنین کتابخانه‌ ای با منابع مختلف و به روز، سبب شده که مراجعان آن هر روز زیادتر شود.

فراهم ­کردن منابع قدیم و جدید به خصوص در بخش‌ های لاتین و کتاب‌ های عربی نیز موجب شده که اساتید و محققان از مراجعه به این کتابخانه بر کنار نباشند؛ به علت افزوده شدن بر منابع کتابخانه، فضای فیزیکی آن هر از چند گاهی تغییر و تحولاتی را ایجاب می‌ کند که همین مسأله سبب شده است تا مکان کتابخانه برای چهارمین بار تغییر کند.

رسا ـ آیا منابع کتابخانه ای شما به کتاب های داخلی محدود می شود یا از دیگر کشورها به خصوص نمایشگاه های خارج از کشور نیز کتاب هایی تهیه می شود؟

علاوه بر خریدهای روزانه و خرید سالانه از نمایشگاه بین المللی کتاب، چندین کتابخانه شخصی خریداری و آثار تاریخی آنها تفکیک شده و در کتابخانه قرار داده شده است؛ حضور مستمر در نمایشگاه‌ های بین المللی سوریه، شارجه، کویت، بحرین، بیروت، ریاض، قطر، مصر و مراکش سبب شده است تا منابع عربی کتابخانه در زمینه‌ های مختلف به روز و غنی باشد.

طی سفرهای مختلف، کتاب‌ های فراوانی از شهرهای مکه، مدینه و جده برای کتابخانه خریداری شده است، با این وجود بخش قابل توجهی از خریدهای کتابخانه، کتاب‌ هایی است که از عراق خریداری شده است؛ این آثار طی 19 سال از عمر كتابخانه، بخش‌های گوناگون را تقویت کرده است.

رسا ـ موضوعات مهم کتابخانه به لحاظ غنای مطالب چگونه است؟

تاریخ اسلام با بیش از 2000 عنوان کتاب در 15 قفسه جای گرفته و این بخش شامل منابع اولیه و مهم تاریخ اسلام از جمله تاریخ طبری، الکامل ابن اثیر، تاریخ اسلام ذهبی و کتاب های پژوهشی دیگر است.

تاریخ ایران نیز با بیش از 1300 عنوان، هفت قفسه را در بر گرفته و علاوه بر این، موضوعات دیگری که دوره‌ هایی از تاریخ اسلام را شامل می‌ شود در قفسه‌ های جداگانه وجود دارد.

تاریخ ایران باستان، صفویه، زندیه، قاجاریه، مشروطه، نهضت ملی و پهلوی اول نيز از موضوعات مربوط به تاريخ ايران هستند.

تاریخ تشیع نیز یکی دیگر از نقاط قوت این کتابخانه است که با بیش از 2000 عنوان کتاب این مجموعه را غنای خاصی بخشیده است.

موضوع تراجم با بیش از 12000 عنوان کتاب در دو قسمت مجزای تراجم تک نگاری و تراجم عمومی غنی‌ ترین بخش کتابخانه بوده که تراجم عمومی با 5000 عنوان و تراجم تک نگاری با بیش از 7000 عنوان کتاب، 38 قفسه را به خود اختصاص داده است.

از موضوعات دیگری که اهمیت بسیاری در این کتابخانه داشته و مراجعان زیادی نیز دارد، بخش سیره نبوی(ص) با 1700 عنوان و ائمه اطهار(ع) با 6500 عنوان است؛ به جرأت می‌ توان گفت بخش سیره نبوی این کتابخانه در قم و حتی در سطح کشور بی نظیر است؛ منابع مختلف از کشورهای گوناگون در این کتابخانه فراهم شده که نیاز محققان را بر طرف می‌کند و همچنین سیره اهل بیت(ع) به بخشی تقسیم شده و کتاب‌ هایی را در خود جای داده است؛ کل مجموعه سیره ائمه اطهار(ع) بالغ بر 8000 عنوان کتاب می‌ شود.

موضوع فرهنگ و تمدن با بیش از 4000 عنوان کتاب یکی دیگر از بخش‌ های مهم کتابخانه بوده که مراجعان زیادی را به خود اختصاص داده است؛ کتاب‌های این بخش در موضوعات فرعی تحولات فرهنگی ایران، جهان و اسلام است؛  کتاب‌ هایی در زمینه تاریخ موسیقی، سکه، معماری، مساجد، خط و غیره در این موضوع جای گرفته است.

موضوعات زنده و به روز کتابخانه مانند انقلاب اسلامی با 4200 عنوان و جنبش ها با 5200 عنوان کتاب از بخش‌ های دیگر و مهم کتابخانه است؛ در بخش جنبش‌ها کتاب‌ های مربوط به تحولات فکری، اجتماعی، سیاسی، گروه ها و احزاب جای دارد.

تاریخ علوم با بیش از 2000 عنوان و تاریخنگاری با 1300 عنوان کتاب از بخش‌ های دیگر کتابخانه به شمار می رود؛ برای بر طرف شدن نیاز محققان در زمینه‌ های ادبی و بررسی تاریخ ادبیات ایران و اسلام، دو بخش ادبیات فارسی با بیش از 7000 عنوان کتاب و ادبیات عرب با بیش از 2000 عنوان کتاب وجود دارد که در حال تقویت است.

یکی دیگر از موضوعات تاریخی که به ویژه در شهر قم به آن مراجعه زیادی می‌ شود، تاریخ ادیان است؛ به همین منظور، موضوع تاریخ ادیان با بیش از 3000 عنوان کتاب در زمینه‌های مختلف این نیاز را تا حدودی بر طرف می‌ کند؛ البته در این موضوع سعی شده تا ویژگی تاریخی این آثار حفظ شود و از تهیه آثار کلامی و عقیدتی خودداری شود؛ منابع مربوط به ادیان مختلف اعم از اسلام، مسیحیت، یهود، بودا، زرتشت و فرقه‌ ها و گروه‌ های مختلف منشعب از هر کدام و همچنین ادیان ضاله از جمله بهائیه، بابیه و فرق نوظهور در این بخش جای دارد.

یکی دیگر از بخش‌ های مهم کتابخانه، منابع لاتین آن است؛ به علت کمبود منابع مالی و قیمت بالای کتاب‌های لاتین، این بخش در مقایسه با بخش‌های دیگر رشد چندانی نکرده، اما با این وجود بیش از 3700 عنوان را در خود جای داده که سعی شده اهم منابع مورد استفاده محققان تهیه شود؛ چون موضوع لاتین، موضوعی عام است، مقداری از این منابع فرانسوی، ترکی استانبولی و آلمانی بوده و كتاب‌ هاي اين بخش از كشورهاي تركيه، انگليس، فرانسه، آلمان و آمريكا خريداري شده است.

بخشی با عنوان تاریخ جهان به تاریخ کشورهای مختلف پرداخته است؛ البته تاریخ برخی کشورها موضوعات جداگانه‌ ای را به خود اختصاص داده که تاریخ عراق، شامات، فلسطین، افغانستان و هند و مصر از این جمله است.

تاریخ و جغرافیای شهرها و بعضی از ممالک مهم اسلامی که در پیدایش و تمدن اسلامی و در طول تاریخ آن نقش مهمی داشته‌ اند، منابع زیادی را به خود اختصاص داده که در موضوعات مختلف جای گرفته است.

رسا ـ آیا در این کتابخانه منابع مرجع هم موجود است؟

در هر کتابخانه‌ ای محققان از مراجعه به منابع مرجع بی نیاز نیستند، بدین روی موضوعی با عنوان فرهنگ ها وجود دارد که نیاز محققان را بر طرف می‌ کند؛ همچنین در موضوع کتابشناسی، فهارس و کتابشناسی‌ های مختلفی وجود دارد که راهگشای محققان در امر پژوهش است.

مواد غير كتابي نيز در این کتابخانه مورد توجه قرار گرفته و تاكنون 600 حلقه CD تاريخي، اعم از نرم افزار و سخنراني‌ هاي تاريخي جمع آوري شده است.

تمامی کتاب ‌های موجود در کتابخانه در برنامه رایانه‌ ای که به صورت اختصاصی برای این کتابخانه طراحی شده، ثبت گردیده است؛ مراجعان می ‌توانند کتاب های مورد نیاز خود را از طریق جستجو در کامپیوتر و راهنمایی کتابداران تهیه کنند.

رسا ـ آیا این کتابخانه در کنار ارائه خدمات کتابخانه ای خود، فعالیت های دیگر دارد؟

کتابخانه تخصصی تاریخ در کنار فعالیت اصلی خود، در زمینه ‌های دیگر علمی نیز فعال است؛ برگزاری نشست‌ های مختلف علمی در طول چند سال گذشته با اساتید برجسته تاریخ از جمله آنها بوده که تا کنون هشت نشست علمی در این کتابخانه برگزار شده است.

تا کنون 14 عنوان کتاب توسط این کتابخانه و در بعضی موارد با همکاری دیگر مؤسسات منتشر شده که می ‌توان به کتاب‌ های علي نامه، تاریخ محمدی، تحفه الازهار و زلال الانهار در چهار جلد، دو گفتار پيرامون گوشه‌ هايي از احوال و آثار علماء بزرگ خوانسار، گزارشي از كتاب تحفه فيروزيه شجاعيه به جهت سده سنيه سلطان حسينيه، الحاوي في رجال الشيعه الاماميه، قبيله بنو تميم و نقش آن در تاريخ اسلام و ايران، قبيله ازد و نقش آن در تاريخ اسلام و ايران، ميراث مکتوب شيعه از سه قرن نخستين شيعه، سلمان محمدي ابو عبدالله پارسي، خورشید جی، سلمان حقیقت جاویدان و مهاجرت به حبشه، جلد چهاردهم فهرست نسخه‌ های خطی کتابخانه ملک، جشن نامه استاد مهدوی راد، جشن نامه حجت الاسلام و المسلمین اشکوری و جشن نامه آیت الله استادی اشاره کرد.

از جمله کارهای دیگر کتابخانه، استفاده از سیستم اطلاع رسانی موجود در اینترنت است؛ سایت کتابخانه با نشانی www. Historylib.Com در سه بخش به ارائه خدمات پرداخته که یک بخش به ارائه مقالات تاریخی از اساتید مختلف و بخش دیگری نیز به معرفی تازه‌های کتاب و مجلات می‌پردازد و بخش سوم نیز برنامه جستجو در منابع کتابخانه است؛  کتابخانه قفسه بسته است و کتاب ها از طریق کتابداران ارائه می‌ شود؛ کتابها سالی یک بار چک شده و در اصطلاح وجین می‌شود و در صورت نیاز اصلاح و یا تعمیر خواهد شد؛ هم اکنون کتابخانه در دوشیفت صبح و بعد از ظهر آماده سرویس دهی به خواهران و برادران محقق است.

رسا ـ اشاره ای به زیر موضوعات موجود در کتابخانه بفرمایید.

تاریخ ایران(ایران باستان، صفویه و زندیه، قاجار، مشروطه، پهلوی اول، پهلوی دوم، نهضت ملی، انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی)، تاریخ جهان(عراق، شامات، فلسطین، افغانستان، هند، مغرب، اندلس، مصر، کشورهای آفریقایی،آمریکا، جزیره العرب)، تاریخ دولتها، خلافت و دولت، تاریخ انبیا(ع)، تاریخ ادیان، تاریخ تصوف، جغرافیای عمومی، جغرافیای ایران(تهران، اصفهان، کرمان، یزد، مازندران، گیلان، آذربایجان، خراسان، سیستان، غرب ایران، جنوب ایران، کرد و کردستان، قم، خلیج فارس)، فرهنگ ها، کتابشناسی، تاریخ مطبوعات، اقتصاد، فرهنگ و تمدن، سفر نامه، حکایات تاریخی، ادبیات فارسی، ادبیات عرب، انساب و خاندان ها، عرب معاصر، تاریخ اسلام، تاریخ تشیع، مجموعه و یادنامه، جنبشها، تراجم عمومی، تراجم تک نگاری، امام خمینی، تاریخ علوم، زنان، تاریخنگاری، هنری، لاتین، اسناد، سیره نبوی(ص)، سیره امامان(ع) و  حضرت فاطمه(س)، بهائيت، شرق آسیا، آسیای میانه، ترکیه و علوم اجتماعی.

رسا ـ آیا در کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران منابعی در زمینه های تمدن و انقلاب اسلامی موجود است؟ استقبال مراجعان از این نوع کتب چگونه بوده و اگر استقبال کمی صورت می گیرد، به نظر شما دلیل آن چیست؟

منابع کتابخانه ای در موضوعات تمدن اسلامی و انقلاب اسلامی که به دستمان می رسد، جمع آوری می کنیم؛ حدود 60 درصد از مراجعان در زمینه های تمدنی، انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر فعالیت می کنند، چرا که امروز تاریخ معاصر مورد تأکید قرار گرفته است، بهره مند می شوند، اما متأسفانه در زمینه تاریخ انقلاب و انقلاب اسلامی نیاز به فعالیت های بیشتری است.

شاید دلیل عدم استقبال به عدم پشتیبانی دانشگاه ها و مراکزی مرتبط باشد که متأسفانه این مسأله را جدی نمی گیرند؛ دانشجویان بیشتر به مطالعه در زمینه دوران معاصر، مشروطه و قاجار بیشتر استقبال می کنند، اما در دوره های بعدی تاریخی به دلیل کم رسیدن منابع و محذوریت های موجود کمتر درباره کتب انقلاب اسلامی مراجعه می کنند.

رسا ـ کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران برای بهره مندی بیشتر مخاطبان خود، چه خدماتی جانبی ای را ارائه می دهد؟

خدمات جانبی این کتابخانه در سه طیف گنجانده شده است که علاوه بر کامپیوتر و اینترنت عمومی،  اینترنت وایرلس و وای فای برای مراجعان در نظر گرفته شده است که برای مراجعه به سایت های اینترنتی مورد نظر خود جهت کارهای علمی بهره مند شوند.

بخش دیجیتال کتابخانه در قالب های PDF و WORD در سایت کتابخانه شیعه به نام ebookshia.com را شامل می شود و حدود 6000 رکورد در این سایت قرار گرفته است که سعی کرده ایم منابع و مطالب مورد نیاز یک شیعه پژوه از جمله مقاله و کتاب به زبان های عربی و فارسی و غیره را بر روی سایت بارگذاری کنیم تا اساتید و دانشجویان بتوانند از این سایت بهره مند شوند و قابل ذکر است که تمام منابع به صورت رایگان در دسترس بوده و در حال تکمیل است.

یکی دیگر از خدمات جانبی این کتابخانه سامانه جدید کتابخانه است که تقریبا تا اواخر بهار بر روی اینترنت قرار خواهد گرفت، قابلیت دیجیتال دارد و منابع تاریخ اسلام و ایران و کتب قدیمی که مشکل حقوقی ندارند، بر روی این سامانه قرار می گیرد.

رسا ـ آیا حمایتی از سوی نهادهای مربوطه نسبت به کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران صورت می گیرد؟

این کتابخانه زیر مجموعه مؤسسه آل البیت(ع) متعلق به دفتر حضرت آیت الله سیستانی است و تنها از این طریق مورد حمایت قرار می گیرد و هیچ گونه بودجه دولتی و شبه دولتی به این کتابخانه صورت نمی گیرد، البته درخواستی نیز دراین راستا از دولت نداشته ایم؛ این کتابخانه در اداره کل کتابخانه های عمومی استان ثبت شده است، اما بودجه ای داده نمی شود.

رسا ـ آیا در راستای تأمین کتاب های این کتابخانه مشکلات و موانعی وجود دارد؟

مشکل این کتابخانه در تأمین کتاب بیشتر بودجه ای و هزینه ای است، به خصوص کتب خارجی که از کشورهای عربی تهیه می کنیم و قصد ورود به کشور را داریم، مشکلاتی وجود دارد؛ با توجه به این که هدف از تأسیس این کتابخانه، فراهم کردن مکانی برای طلاب و اساتید حوزه برای آگاهی از مسائل تاریخی بوده، مهم ترین مشکل در تهیه منابع، به عنوان مثال این است که پس از خرید 300 جلد کتاب از عراق، هنگام ورود به کشور اولین مشکل در ورودی های گمرگ و مرزها است که جلوی ورود کتاب ها را می گیرند؛ برای این کار باید نامه نگاری هایی صورت بگیرد که این کتاب ها برای دفتر حضرت آیت الله سیستانی تهیه شده است و پس از دو سه روز پیگیری مداوم اجازه ورود کتاب ها را به کشور می دهند.

با توجه به اینکه کتاب های تهیه شده برای منافع شخصی نبوده و از طریق این کتاب ها کسب و کار و سوء استفاده ای صورت نمی گیرد و برای دفتر مرجعیت بوده و مورد استفاده طلاب و روحانیان است، درخواست ما این است که با ارائه نامه ای از طرف دفتر این مرجع جهان تشیع، مانع تراشی هایی در مبادی ورودی صورت نگیرد.

به عنوان مثال در بحث ترخیص کتاب های تهیه شده برای کتابخانه، هزینه گمرک برای ورود کتاب ها به کشور در نظر می گیرند و این در صورتی است که از ورود کتاب ها به کشور تجارتی صورت نمی گیرد که هزینه گمرک به آن تعلق بگیرد؛ در سایر کشورها برای افرادی که به این صورت خدمات فرهنگی ای را به مردم ارائه می دهند، تسهیلاتی(دریافت کم یا عدم دریافت مالیات و غیره ) را قائل می شوند؛ برای وارد کردن پنج شش کارتون کتاب، هزینه ای بالغ بر 600 تا 700 هزار تومان به عنوان گمرک و غیره باید پرداخت کنیم.

از دیگر مشکلات مربوط به این مسأله می توان گفت که برای ورود کتاب به کشور از طریق مرز مهران، به دلیل عدم حضور نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد، باید کتاب ها دو روز پشت مرز بماند و پس از حضور این فرد و ارائه نامه از دفتر حضرت آیت الله سیستانی مشکلات برطرف شود؛ از مسؤولان مربوط اعم از وزارت فرهنگ و ارشاد و مراکز مربوطه درخواست داریم که تمهیداتی را در این راستا در نظر بگیرند تا در مبادی ورودی از جمله مرزها و فرودگاه ها مشکلاتی به وجود نیاید./822/ز501/س

خبرنگار: مهدی فلاحی