سیره عملی بزرگ‌ترین محدّث و فقیه مکتب حدیثی برای ترویج اسلام

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام معزالدینی، نوه آیت الله صدوقی شب گذشته در برنامه ضیافت شبکه قرآن سیما به نسبت خود با شیخ صدوق اشاره و خاطرنشان کرد: روی سنگ قبر جد آیت الله صدوقی یک بیت شعر نوشته شده است که انتصاب ایشان را به شیخ صدوق مشخص می کند؛ انسانی بوده که به راستی نطق می کرده و صداقت داشته و چگونه اینطور نباشد که از نجل صدوق است و این سندی است که بیت شهید صدوقی را به شیخ صدوق اتصال می دهد.

شیخ صدوق به دعای امام زمان متولد شد

نوه شهید آیت الله صدوقی درباره نحوه ولادت شیخ صدوق(ره) اظهار داشت: ابن بابویه و صدوق عنوانی است که به شیخ صدوق و پدرش اطلاق می شود و تفاوتشان در کنیه است؛ هنگامی که گفته می شود «شیخ صدوق»، منظور پسر او است؛ شیخ صدوق پدر با دختر عموی خود ازدواج می کند و اولاد دار نمی شد؛ او واسطه ای را به حسین بن روح که از وکلای امام زمان(عج) بود، می فرستد تا آن حضرت برای او دعا کند، حضرت مهدی(عج) می نویسند که تو از این زن اولاد دار نمی شوی، اما یک جاریه دیلمه ای را مالک می شوی که از او دو فرزند فقیهی را صاحب خواهی شد و در سال 306 قمری شیخ صدوق به دنیا می آید؛ و این فرزندان در نشر علوم اهل بیت(ع) در قم مؤثر بودند.

حجت الاسلام معزالدینی افزود: امام عسگری(ع) می فرمایند سفارش می کنم تو را که مورد اعتماد و فقیهی برای ما هستی و از خدا می خواهم که خدا برای تو فرزندان صالحی قرار دهد، تو را به تقوای الهی سفارش می کنم؛ شیخ صدوق اعجوبه ای بوده که به دعای امام زمان(عج) متولد شده است.

فقیهی که برای ترویج معارف دینی به کشورهای مختلف سفر می کرد

نوه شهید آیت الله صدوقی شیخ صدوق را فقیه سیاح نامید و گفت: شیخ صدوق(ره) حوزه های وسیعی را در نوردید و به جاهای مختلف سفر کرده است و می توان برای او صفت «فقیه سیاح» را به کار برد؛ شیخ صدوق یک جهانگردی بوده که دوره های مسافرتی زیادی داشته تا معارف اهل بیت(ع) را به مردم معرفی کند؛ اگر فقها در فتوا روایتی را پیدا نمی کردند، به کتاب فتوایی این پدر و پسر مراجعه می کردند که از جمله آن کتاب ها، می توان به مغنی و هدایه اشاره کرد؛ رسم شیخ صدوق(ره) در کتاب فتوای خود، این بوده که متن حدیث را بیان می کرد.

وی یادآور شد: شیخ صدوق 23 سال از عمر خود را در غیبت صغری سپری کرده است و با توجه به اینکه در دوران غیبت کبری، وظایف علما سنگین تر می شود، باید دردهای مردم را هم بررسی و رفع می کردند، این عالم در این زمان تلاش های زیادی کردند.

حجت الاسلام معزالدینی با اشاره به اهمیت نشر احادیث خاطرنشان کرد: مرحوم شیخ صدوق(ره) به قدری به نشر احادیث بها می داده که شاید باور آن مشکل باشد که کتاب عیون اخبار الرضا را می نویسد و به صاحب بن اَبّاد(وزیر آل بویه) که برای امام رضا(ع) ابیاتی را گفته و از افراد بر جسته بود، هدیه می دهد؛ علاقه مندان کتاب های عیون اخبار الرضا، امالی و اعتقادات شیخ صدوق(ره) را در اولویت مطالعه آثار این عالم قرار دهند.

نوه شهید آیت الله صدوقی درباره نوشتن کتاب من لا یحضره الفقیه اظهار داشت: شیخ صدوق در سال 368 (4 سال بعد از زکریای رازی) به روستایی در بلخ می رود فردی به نام ابو عبدالله نعمت را می بیند که از سادات منتسب به امام کاظم(ع) بوده است و او بخشی از کتاب طب زکریای رازی(طبیب من لا یحضر الطبیب) را برای شیخ صدوق(ره) می خواند و می گوید حالا که او در علم الابدان کتابی را نوشته است، تو هم کتابی را به نام (فقیه من لا یحضره الفقیه) درباره حلال و حرام بنویس و شیخ کتاب من لا یحضره الفقیه را می نویسد.

وی با اشاره به استقلال فکری شیخ صدوق(ره) تصریح کرد: روایتی در این کتاب نقل می کند که پیامبر نماز 4 رکعتی را دو رکعت خواندند و غلاط و مفوضه، سهو نمی کند و این درست نیست و مخالف هستم؛ با توجه به این که سهو پیامبر(ص) با عصمت آن حضرت در تضاد است، می نویسد که این سهو، سهو بشری نیست و احصاءالله بوده، یعنی خدا این کار را کرده است و می خواسته که مردم نسبت به پیامبر(ص) خیال خدایی نکنند و کتابی را در این باره به نام «عدم سهو النبی» می نویسد که البته علما از جمله شیخ مفید این نظریه شیخ صدوق(ره) را رد کرده اند و شیخ مفید کتابی به نام تصحیح الاعتقاد در جواب کتاب اعتقادات شیخ صدوق می نویسد؛ مسأله قابل توجه اینجا است که شیخ صدوق چنین حرفی را می زند و کسی در برابر او موضع خشن نمی گیرد.

حجت الاسلام معزالدینی ضمن بیان داستانی، به فلسفه نوشتن کتاب کمال الدین از سوی شیخ صدوق(عج) پرداخت و گفت: شیخ صدوق می گوید وقتی زمان غیبت کبری شد، به نیشابور رفتم و مردم دچار تحیر شده اند و با تلاش مردم را قانع کردم و نگران بود که در زمان غیبت تکلیفمان چیست؟ می گوید خواب دیدم که در مکه در حال طواف هستم و در طواف آخر دیدم که حضرت ولی عصر(عج) در مطاف ایستاده اند و خدمت ایشان رفتم و سلام کردم و فرمودند که چرا کتابی در باب غیبت نمی نویسی؟ کتابی بنویس و غیبت انبیا را هم ذکر کن که انبیا هم غیبتی داشته اند، اما غیبت هر پیامبری به فراخور اتفاقات زمان خود او بوده است؛ او بیدار می شود و تصمیم بر نوشتن کتاب کمال الدین می گیرد.

به دنبال فسلفه احکام بودن، کار درستی نیست

نوه شهید آیت الله صدوقی با اشاره به این که نباید به دنبال فلسفه احکام و دستورات الهی بود، خاطرنشان کرد: علل الشرایع یک کتاب استدلالی است؛ دانستن فلسفه احکام کار درستی نیست و وقتی فهمیدیم که خدای ما خدای حکیمِ علیمِ لطیف و عادل است، نباید به دنبال فلسفه کارها بود و هر حکمی که چنین خدایی می کند، بر بندگان دارای مصلحت است و این معلوم می شود که چنین بنده ای، بنده تشخیص خود است، نه بنده خدا؛ در کتاب علل الشرایع روایاتی را درباره علل برخی از احکام آورده و کتاب جالبی است.

وی ماه رمضان را فرصتی برای شروع سلوک الی الله دانست و اظهار داشت: وقتی سال تحویل می شود، عبارت «یا مقلّب القلوب و الابصار یا مدبر اللیل و النهار یا محوّل الحول و الاحوال حوّل حالنا الى احسن الحال» را می خوانیم، ماه رمضان، آغاز سالِ سالکان الی الله است؛  اگر کسی بخواهد سلوک عرفانی انجام دهد، آغاز سالش ماه رمضان است؛ به برکت نزدیک شدن به معارف اهل بیت(ع) و تبیین معارف حقه ثقلین با بیان قابل پذیرش، دل های بندگان خدا را به پروردگار نزدیک کنیم.

حجت الاسلام معزالدینی با اشاره به استعداد فوق العاده آیت الله صدوقی(ره) تصریح کرد: در مجلس 90 به بعد کتاب امالی عده ای تبیین حقیقت دین امامیه را از او می خواهند که او 80 مورد را در بخش های مختلف زندگی معنوی و مادی نام می برد؛ آیت الله صدوقی(ره) نفوذ و استعداد فوق العاده ای داشتند؛ معروف است که ایشان 1000 طلبه را شهریه می دادند و بدون این که یادداشت کنند،  همه را به ذهن می سپردند.

نوه شهید آیت الله صدوقی درباره سیره عملی آیت الله صدوقی(ره) گفت: این عالم شهید، با قرآن بسیار انس داشتند؛ هر گاه در ماشین می نشستند، قرآن را در طول سفر می خواندند؛ در قبل از انقلاب که ایشان یک بار به تهران می رفت، ماشین خراب شد و از ماشین پیاده شد و تا درست شدن قرآن می خواند؛ نماز شب ایشان ترک نمی شد و به تهجد مقید بودند؛ در زمان انقلاب در این ماندند که شهید صدوقی را تبعید کنند یا نه، گفتند اگر تبعید نکنیم یکسره سخنرانی می کند و اگر تبعید نکنیم، کسی نیست که جوانان را کنترل کند و به کشور خسارت می خورد.

در این برنامه، حجت الاسلام معزالدینی، نوه آیت الله صدوقی و همچنین پخش مستندی از زندگی آن عالم و سخنانی از علما و بزرگان به زندگی نامه و شخصیت این عالم پرداخته شد که در ادامه به بخشی از این مطالب اشاره می کنیم:

وی را بزرگ‌ترین محدّث و فقیه مکتب حدیثی قم به شمار می آورند و حدود ۳۰۰ اثر علمی به او نسبت داده ‌اند که بسیاری از آنها امروزه در دسترس نیست؛ از آثار معروف شیخ صدوق(ره) کتاب های من لایحضره الفقیه، معانی الاخبار، عیون الاخبار، الخصال، علل الشرائع و صفات الشیعه را می توان نام برد.

وی پس از گذشت هفتاد و پنج سال از عمرش، در سال ۳۸۱ قمری دعوت حق را لبیک گفت و در شهر ری دیده از جهان فرو بست و در نزدیکی مرقد عبدالعظیم حسنی مدفون گردید./822/پ201/ی