تربیت در اسلام مباشرتی نیست
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی، امروزه براساس نفوذ فرهنگی دشمن در کشور و همچنین وضعیت بد اقتصادی خانواده‌ها که زن و مرد را مجبور به کار همزمان در اجتماع کرده و ازدیگر سوی از آن جایی که کار و اشتغال زن به عنوان یکی از معیارهای پرستیژ اجتماعی به حساب می‌آید قشر عظیمی از زنان حتی زنانی که دارای فرزند هستند در بازارهای اقتصادی مشغول به کار بوده و همین موضوع موجب شده که مادران و زنان برای اینکه فعالیت راحتی تری داشته و با دغدغه کمتر بتوانند به فعالیت خود برسند کودکان خود را به مهدها بسپارند و از آن جایی که پدیده مهد کودک در کشور ما پدیده‌ای نو پا است؛ در عرصه تربیت؛ والدین و کودکان را با چالش های جدی مواجه کرده است زیرا معیارهای آموزشی در مهدهای کودک مطابق نظام های غربی بوده و یا اصلاً به کودک آموزش داده نشده و تنها از او مراقبت جسمی صورت می‌گیرد همین موضوع موجب شده که میان مسؤولیت شرعی والدین در زمینه تربیت فرزند و اشتغال به فعالیت‌های اجتماعی نوعی تضاد و تناقض ایجاد شود.
تناقضی که بهایی به بزرگی بی عاطفگی کودکان داشته و موجب شده که امروزه افسردگی و احساس ناامنی در کودکان خردسال به یک معضل طبیعی در کشور تبدیل شود.
بر همین اساس و در راستای اینکه مسؤولیت تربیتی والدین را در این زمینه بررسی کرده و بدانیم شرع تا چه اندازه والدین را در تربیت کودک مختار گذاشته و شاخصه های تربیت اسلامی از نظر شرع چیست و آیا اینکه والدین حق دارند کودک خود را به مهد بسپارند و اگر کودک را به مهد می سپارند از نظر شرعی چه مسؤولیتی دارند با خانم فاطمه طلابیان، از اساتید حوزه علمیه خواهران قم، سخنران و کارشناس معارفی آستان حضرت معصومه(س) به گفت و گو نشسته و نظر ایشان را در این زمینه جویا شدیم که شرح گفت و گو در ذیل به تفصیل آمده است.
وضعیت اجتماعی و سبک زندگی والدین را مجبور به مهدسپاری کودک کرده است/ هدف از مهد سپاری سلب مسؤولیت نیست
وسائل ـ با توجه به دغدغه ها و مشغله های دنیای امروز برای پدر و مادرها، بسیاری از والدین قسمت زیادی از وقت فرزندانشان را با مهدکودک پر می کنند؛ آیا شرعا والدین می‌توانند با سلب مسئولیت از خود، وظیفه تربیت را به مهدها بسپارند؟
وضعیت فعلی جامعه ما متأسفانه به شکلی شده که زن و مرد مجبور هستند برای تأمین مخارج زندگی باهم کار کنند و ازآن جایی که سبک زندگی امروز خانواده نسبت به گذشته تغییر کرده و فرزندان با والدین خود در یک خانه زندگی نمی‌کنند امکان اینکه والدین فرزند خود را به پدر بزرگ و مادر بزرگ بسپارند دشوار شده و همچنین فاصله زمانی و مکانی این کار را در بیشتر مواقع غیر ممکن کرده است به همین علت والدین مجبور به گذاشتن کودک در مهد هستند و در اینجا مسأله سلب مسؤولیت نیست بلکه اجبار است که والدین را مجبور به انجام چنین کاری کرده است.
ولی مهم این است والدین دقت زیادی داشته باشند و مهد مناسبی که معیارهای دینی، تربیتی و بهداشتی در آن رعایت شود برای کودک انتخاب کنند و در انتخاب مهد، والدین از نظر شرعی دارای مسؤولیت هستند.
آموزه های دینی تأکید بر تربیت مباشرتی کودک توسط والدین ندارد
توجه به این نکته ضروری است که در آموزه های دینی نیامده است مادر یا پدر مباشرتا خودشان کودک را تربیت کنند و حتی در مورد شیر دادن بچه اگر پدر فکر می‌کند که مادر صلاحیت لازم را ندارد می‌تواند دایه بگیرد و برای بزرگ کردن و تربیت بچه هم وضع به همین شکل است.
البته تربیت مستقیم کودک با پدر است اما اینکه خودش بخواهد این کار را انجام دهد و یا این که چگونه می‌خواهد این کار را انجام دهد در آموزه ها چیزی بیان نشده است و پدر می‌تواند یک شخص مورد اعتماد را برای تربیت فرزند انتخاب کند که این شخص می‌تواند مادر کودک و یا فرد دیگری باشد.
وسائل ـ شاخصه های تربیت تراز اسلامی را در چه می‌دانید؟
تربیت تراز اسلام تربیتی است که به استناد شیوه تربیتی معصومین باشد و معصومین از همان ابتدا فرزندان خود را با آموزه های دین آشنا کرده و راه بندگی خداوند را به آن‌ها نشان داده و فرزندانشان را در مسیر بندگی خداوند قرار می‌دادند و براین اساس باید گفت که تربیت تراز اسلامی تربیتی است که بر مبنای حرکت در مسیر بندگی خداوند باشد.
وسائل ـ آیا در حال حاضر مهدهای کودک شاخصه های تربیت تراز اسلامی را دارا هستند یا نه؟
متأسفانه امروز نه تنها بعضی از مهدهای کودک شاخصه های تربیت اسلامی را دارا نیستند بلکه شاخصه های منفی هم در این زمینه دارند به همین دلیل والدین باید دقت زیادی در انتخاب مهدکودکی که می‌خواهند بچه را در آن بگذارند داشته باشند.
نظارت مستقیم و دقیق بر مهد از راهکارهای حل بحران تربیت اسلامی در مهدهای کودک است
وسائل ـ با توجه به اینکه در حال حاضر مهدهای کودک شاخصه های تربیت اسلامی را ندارند باید چه کرد، تعطیلی مهد، ادامه روند کنونی، اصلاح یا نظارت؟
باید بر مهدها نظارت شود و متأسفانه در حال حاضر بر مهدها به خوبی نظارت نمی‌شود و بازرسی هایی که از مهدها انجام می‌شود بسیار کم و محدود است و باید یک نظارت دقیق و مستمر و بازرسی های روزانه وجود داشته باشد و از آن جایی که در حال حاضر مهدهای کودک هم مانند عضوی از خانواده عهده دار تربیت کودکان هستند باید مولفه های تربیت اسلامی در آن‌ها رعایت شود هر چند که ممکن است یک خانواده تمایلی به تربیت مذهبی فرزند خود نداشته باشد اما چون مهدهای ما یک نهاد تربیتی در یک کشور اسلامی هستند حدااقل باید مولفه های تربیت درست و اسلامی در این مکان ها رعایت شود.
در تربیت اسلامی اساس کیفیت تربیت است
متأسفانه در حال حاضر در بعضی از مهدها مربیان برای اینکه راحت تر باشند با موسیقی، رقص و یا نشاندن کودک پای تلویزیون مسؤولیت خود را در عرصه تربیت کودک به خوبی انجام نمی‌دهند که والدین باید دقت کنند که کودکان خود را به چنین مهدهایی نسپارند زیرا در تربیت اسلامی اساس کیفیت تربیت است.
البته در اینجا توجه به این نکته ضروری است که متأسفانه بعضی از مادرها مانند مهدهای کودک عمل‌کرد مشابهی داشته و با وجود اینکه در کنار فرزند خود هستند نسبت به اهمیت کیفیت تربیت او بی‌تفاوت بوده و به جای اینکه با فرزندان خود بازی کرده و بازی‌های مفید را به او آموزش دهند کودک خود را در کنار تلویزیون قرار می‌دهند که همین موضوع موجب بدتربیتی کودکان شده است زیرا متأسفانه رسانه ملی ما در بیشترمواقع آموزه هایی را به عنوان تربیت در اختیار کودک قرار می‌دهد که نه تنها بی‌تربیتی بلکه ناهنجاری تربیتی محسوب می‌شود بنابراین مادران و پدران مسؤول مستقیم کیفیت تربیت فرزندان خود هستند.
وسائل ـ براساس توضیحات که دادید آیا قاعده فقهی وجود دارد که بتوان به استناد آن سپردن رسالت تربیتی را به مهد یا دیگری توجیه کرد و آیا در این زمینه با سپردن تربیت به دیگری مسأله نظارت والدین و نقش آن‌ها در تربیت از بین می‌رود یا خیر؟
در اینجا مسأله انسان سازی و احیای یک انسان است و همانطور که در قواعد فقهی آمده، مساله انسان سازی به حدی اهمیت دارد که اگر انسان یک فرد را هدایت کند انگار یک جامعه را هدایت کرده است و به عبارت دیگر در اینجا مساله، مساله پایه گذاری هدایت یک فرد است و به همین علت است که ما در جامعه تأکید می‌کنیم مرد ۳۰ سال قبل از اینکه ازدواج کند باید به فکر تربیت فرزند و انتخاب همسر شایسته برای تربیت فرزند باشد و در دستورات دین تأکید شده است که اگر مردی به دنبال انتخاب همسر است تنها نباید به مسائل همسری خود فکر کرده و زن را به عنوان همسرش انتخاب کند بلکه باید شایستگی زن در تربیت فرزند را در انتخاب همسر در اولویت خود قرار دهد.
براساس آنچه گفته شد که رسالت اصلی والدین و مهدها هدایت انسان است اگر مهدی باشد که نتواند به درستی کودک را تربیت کرده و از نظر تربیتی موجب ناهنجاری در شخصیت کودک شود والدین موظف هستند که کودک را از آن مهد بردارند و در اینجا با وجود این شرایط اگر والدین نسبت به مهد فرزند خود و شرایط تربیتی در آن بی‌تفاوت باشند اشتباه بزرگی را مرتکب شده اند.
همچنین با وجود اینکه در روایت ها آمده است تربیت کودک مباشرتی نیست اما این موضوع به آن معنا هم نیست که والدین اجازه داشته باشند کودک خود را برای تربیت به هر شخصی بسپارند بلکه از آن جایی که مسؤولیت تربیت با والدین است پدر و مادر در این زمینه شرعا مسؤول هستند و باید براساس معیارهای اسلامی مهد خوبی را برای فرزند خود انتخاب کنند.
مساله حضور کودک در مهد، مساله پایه گذاری شخصیت انسانی است/ مسوولیت مستقیم تربیت کودک و نظارت بر عمل‌کرد غلط مهد در راستای اصلاح آموزه های آن، رسالت شرعی والدین است
وسائل ـ امروزه متأسفانه بعضی از والدین به دلیل هزینه مهدها، یا نزدیکی به محل کار بدون اینکه به امر تربیت کودک و آموزه های مهد توجه داشته باشند کودک خود را به مهد می سپارند به نظر شما در این زمینه آیا والدین چنین حقی دارند و یا این دلایل توجیه کننده شرعی اقدام والدین است؟
همانطور که گفته شد در اینجا مساله زیر بنای تربیت انسانی و پایه گذاری شخصیت انسانی است و از آن جایی که مسؤولیت مستقیم تربیت بر عهده والدین است والدین نمی‌توانند به این بهانه‌ها کودک خود را بدون توجه به شرایط مهد به آن بسپارند و در این زمینه مسؤول هستند و باید در انتخاب مهد و کیفیت تربیت بیشترین و نهایت دقت را داشته باشند.
همچنین عده‌ای از مادران، مهد را محیط مناسبی برای اجتماعی شدن کودک خود می‌دانند که این موضوع خوب است اما باید نظارت و دقت کافی را بر مهد داشته باشند تا بتوانند کودک خود را به مهد بسپارند و باید نسبت به آموزه های مهد اشراف داشته تا بتوانند آموزه های غلط مهد را در زمینه تربیتی اصلاح کنند و دقت بر مهد باید به این شکل باشد.
وسائل ـ براساس آموزه های دینی والدین تا چه سنی اجازه دارند کودکان خود را به مهد بسپارند؟
همانطور که گفته شد چون در قواعد فقهی نیامده که والدین مباشرتا کودکان خود را بزرگ کنند بر همین اساس و از آن جایی که دایه گرفتن اختصاص به زیر دو سال دارد و اسلام اجازه داده که والدین برای فرزندان خود دایه بگیرند این امر حکایت از این دارد که والدین می‌توانند، مراقبت از کودکان زیر دو سال خود را به دیگری واگذار کنند اما از آنجایی که مساله دایه و شیر دادن مطرح بوده و دایه یا پرستار با شیر دادن کودک اثر مستقیمی بر تربیت کودک دارد باید در انتخاب دایه نهایت دقت صورت گیرد و بر این اساس پدر و مادر اجازه سپردن کودک به مهد یا پرستار را دارند ولی باید دقت کنند که فرزند خود را به چه شخصی می سپارند و به این ترتیب سپردن کودک به مهد به معنای سلب مسؤولیت نیست بلکه به معنای نظارت دقیق بر مهد و آموزه های آن و انتخاب بهترین مکان برای نگهداری از کودک است.
نتیجه گیری: براساس آنچه گفته شد والدین اجازه دارند در زمینه تربیت برای کودک خود از کمک دیگران استفاده کنند اما این موضوع به معنای سلب مسئولیت نیست و همانطور که در آموزه های دینی آمده است تربیت مستقیم کودک با والدین است و والدین به بهانه مهد، پرستار و یا حتی مدرسه در زمینه تربیت اسلامی کودک نمی‌توانند از خود سلب مسؤولیت کنند و اگر کودکی دارند که او را به مهد یا مدرسه می سپارند باید نظارت دقیقی داشته باشند تا کودکشان براساس معیارهای اسلامی تربیت شود و در زمینه نظارت نمی‌توانند شرعا از خود سلب مسؤولیت کرده و باید به دقت مراقب مهد، پرستار و مدرسه باشند که کودکشان را نابهنجار تربیت نکند./836/د102/ل