سیزده آبان و نفی استکبار

حوادث رخ داده در این روز؛ آن چنان تأثیری بر روند انقلاب و خروج ایران از زیر یوغ استکبار داشتند که از این روز با عنوان «روز مبارزه با استکبار» و «استکبار ستیزی» نام برده می شود؛ حوادثی که در کوتاه کردن دست استکبار از جغرافیای سیاسی و صحنه اداره ایران نقش اساسی ایفا کرده و شادد تاریخ معاصر ایران، روزی با این بزرگی و اهمیت را کم‌تر به یاد داشته باشد.

تبعید امام خمینی به ترکیه در سال 42، حمله وحشیانه به دانش آموزان اجتماع کننده در دانشگاه تهران و به شهادت رساندن خیل عظیمی از آن ها در سال 57 و از همه مهم‌تر؛ تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در سال 58 که از آن با عنوان« انقلاب دوم» یاد می شود، سیزده آبان را به روزی خاطره ساز تبدیل کرده است.

بررسی این رخدادها و یادآوری آن ها می تواند کتاب خاطرات تلخ و شیرین حافظه تاریخی مردم ایران اسلامی را ورق زند که در ادامه به گوشه ای از این رخدادها اشاره می شود.

13 آبان 43، تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه

دولت اسدالله علم، در 13مهرماه سال 1342، به دستور محمدرضا شاه، پیشنهادی را مطرح کردند که بر اساس آن، اعطای مصونیت قضایی به اتباع آمریکایی در ایران به صورت لایحه ای قانونی در دولت تصویب شده و از آن پس قانون مصونیت قضایی یا «کاپیتولاسیون» در مورد اتباع ایالات متحده در کشور اجرا شد.

بر اساس این قانون، به اتباع آمریکا حقی داده شد که آن ها را از شمول قوانین کشور ایران خارج کرده و مصونیت قضایی به آن ها می بخشید و اگر یکی از اتباع آمریکایی مرتکب جرمی در ایران می شد، سیستم قضایی ایران صلاحیت رسیدگی به آن را نداشت و او باید در محاکم قضایی کشور خود محاکمه می شد.

انتشار خبر تصویب این قانون ننگین و اطلاع امام خمینی(ره) از آن، باعث شد تا ایشان طی نطقی تاریخی، به رسوایی آن پرداخته و شاه و دولت ایران را مورد عتاب قرار دهد.

امام راحل در سخنرانی خود فرمود: «دولت با کمال وقاحت، از این امر ننگین طرفداری کرده و ملت ایران را از سگ های آمریکایی پست تر کرد. اگر چنان چه کسی یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد، بازخواست از او می کنند؛ اگر شاه ایران، یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد، بازخواست می کنند و اگر چنان چه یک آشپز آمریکایی، شاه ایران را زیر بگیرد، مرجع ایران را زیر بگیرد، بزرگ‌ترین مقام ایران را زیر بگیرد، هیچ کس حق تعرض ندارد».

سخنان آتشین و نطق های تاریخی امام خمینی(ره)را دستگاه استبدادی بر نتافته و در شب 13 آبان 1343، صدها کماندو به همراه مزدوران ساواک، به منزل امام در قم حمله ور شده و ایشان را دستگیر کردند و پس از انتقال به تهران، با یک هواپیمای نظامی، به ترکیه تبعید کردند؛ هجرتی که 14 سال بعد سبب به بار نشستن نهال انقلاب شد.

دانش آموزان در خط مقدم مبارزه با طاغوت

تقویم روز 13 آبان سال 57 را نشان می داد و در این روز، دانش آموزان با تعطیلی مدارس خود، به سمت دانشگاه تهران حرکت کرده و قصد داشتند تا با برپایی تجمعی، اعتراض خود نسبت به سیاست های حکومت طاغوتی محمدرضا شاه، به گوش همگان برسانند.

با اوج گیری اعتراضات و شعارهای انقلابی، در ساعت 11 از سوی مأموران، چندین گاز اشک آور در بین دانش آموزان ریخته شد و همین موضوع سبب شد تا دانش آموزان با فریاد رساتری شعار «مرگ بر شاه» و « الله اکبر» را سر دهند.

مأموران سرکوب گر، با بستن درهای دانشگاه و گشودن آتش بر روی اجتماع کنندگان، جنایتی هولناک را رقم زدند که بر اثر آن، هیچ کدام از دانش آموزان نتوانستند از مقابل آتش گلوله های آن ها بگریزند و بیش از 56 شهید و صدها زخمی، خون خود را نثار انقلاب اسلامی کردند.

این کشتار بزرگ که توسط دولت «آشتی ملی» شریف امامی انجام شد، بعد از فاجعه 17 شهریور، دومین خونریزی بزرگ دولت 70 روزه وی بود و هنگامی که صحنه های تیراندازی به دانش آموزان از برنامه اخبار شبانگاهی پخش شد، وزیر علوم استعفا داده و فردای آن روز، کابینه شریف امامی سقوط کرد.

حضرت امام خمینی (ره) که رهبری انقلاب را بر عهده داشتند با اظهار تأسف شدید از این کشتار هولناک، ضمن ارسال پیامی، فرمودند: «عزیزان من، صبور باشید که پیروزی نهایی نزدیک است و خدا با صابران است.. ایران امروز جایگاه آزادگان است.. من امروز از این راه دور، چشم امید به شما دوخته ام .. صدای آزادی خواهی و استقلال طلبی شما را به گوش جهانیان می رسانم»

این حماسه عظیم دانش آموزان و جنایت هولناک رژیم طاغوت، باعث شد تا از آن پس، روز 13 آبان در تاریخ ایران با نام دانش آموز عجین باشد.

تسخیر لانه جاسوسی و انقلاب دوم

با پیروزی انقلاب اسلامی، منافع سرشار اقتصادی، سیاسی و استراتژیک ایالات متحده که پس از جنگ جهانی دوم در ایران به وجود آمده بود، از بین رفت و دولت آمریکا که از سال های گذشته، نبض سیاسی حکومت ایران را برعهده داشته و با کودتا و یا تغییر دولت و کابینه ها، به اعمال سیاست های خود در ایران می پرداخت؛ دست خود را  از اعمال نفوذ،کوتاه می دید.

روز یکشنبه 13آبان سال 58 (4نوامبر 1979)، روز سرنوشت سازی برای انقلاب اسلامی و روز فراموش نشدنی برای کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا بود وتسخیر سفارت آمریکا که از آن پس «لانه جاسوسی» نامیده شد، شکست سختی را به دولت ایالات متحده وارد ساخت و این مسأله که در نزد آمریکاییان« بحران» نام گرفت، هم چنان خاطره تلخ شکست را در افکار عمومی مردم این کشور باقی گذاشته است.

تسخیر سفارت آمریکا، که با هدف جلوگیری از سیاست های مداخله جویانه این دولت انجام شد؛ تغییر بنیادین در روابط دوجانبه ایجاد کرد و از آن پس، قطع رابطه، اعمال تحریم، حمله نظامی، طرح کودتا، کمک به عراق برای حمله به ایران، اعمال فشار اقتصادی و ایجاد مانع برای سازندگی، در دستور کار ایالات متحده قرار گرفت.

اشغال «لانه جاسوسی آمریکا» که هم زمان با ملاقات نخست وزیر دولت موقت و وزیر امور خارجه او با مشاور امنیت ملی آمریکا در الجزایر رخ داده بود، افزون بر پیام استکبار ستیزی و مقابله با دخالت های شیطان بزرگ در مقدرات انقلاب اسلامی؛ حاوی نکته مهمی به سیاست مداران بود و بازرگان که به همراه ابراهیم یزدی، به دیدار برژینسکی رفته بود تا درباره« توسعه روابط اقتصادی، سیاسی، امنیتی و اطلاعات» مذاکرده کنند، با این عمل دانشجویان پیرو خط امام، پیام محکمی دریافت کرد که  می توان این اقدام را « تیر خلاص» به دولت موقت دانست.

پشتیبانی حوزه علمیه از این اقدام انقلابی و انتقاد از دیدار بازرگان با برژینسکی، از دیگر رخدادهای قابل توجه در این باره است.

امام خمینی(ره)، یک روز بعد از اشغال لانه جاسوسی آمریکا، ضمن تأیید این اقدام دانشجویان، آمریکا را « شیطان بزرگ» نامید که با فراخواندن شیاطین کوچک به دور خود، مشغول توطئه برای بازگرداندن منافع از دست رفته خود و رژیم هواخواه خود در ایران است و اشغال «مرکز توطئه» را انقلاب دوم، پس از انقلاب اسلامی نامید که از آن هم مهم‌تر بود.

همه این مسائل دست به دست هم داد تا قدرت متزلزل بازرگان و دولت موقت اش- که قبلاً در دیدار با بروس لنینکن و هنری پرشت، قول داده بود افکار عمومی را آرام و موجبات حفاظت از سفارت آمریکا در ایران را فراهم آورد- رو به افول نهاد و در 15 آبان ماه همان سال، بازرگان استعفا داد و به گفته کارتر،نخست وزیر بازرگان حداکثر تلاش خود را برای اجرای تعهدات خود به عمل آورد اما کاری از پیش نبرد.

این اتفاقات بزرگ و تاریخ ساز که هرکدام نقش مهمی در زمینه سازی انقلاب و تداوم حیات آن را داشتند، روز سیزده آبان را به عنوان روزی به یاد ماندنی در تاریخ ایران مبدل ساخته که استکبار ستیزی و نفی مظاهر استکباری نتیجه آن بوده است/872/ی703/ب1

منابع:

- ادوارد کلن، آمریکا، اسارت لحظات سرنوشت ساز در بحران گروگان گیری، مترجمان؛ پوران خاور، سرور طلیعه، انتشارات قلم، تهران، 1362

- جیمی کارتر، 444روز بحران گروگان های آمریکایی در ایران، ترجمه احمد باقری، انتشارات هفتم، تهران،1361

- زیبیگنیو برژینسکی، چگونه ایران را از دست دادیم؟، ترجمه محمود مشرق، چاپ دوم، تهران 1362

-عباس معین زاده، حقوق دیپلماتیک ایران، تهران، وزارت امورخارجه،1372