چرا مسلمین بعد از رحلت پیامبر با امام علی بیعت نکردند؟
حجت‌الاسلام مهدی متولی مدیر حوزه علمیه باقرالعلوم(ع) تهران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، به بیان اوضاع آشقته سیاسی مدینه بعد از رحلت پیامبر(ص) پرداخت و با اشاره به عدم بیعت مسلمانان با امام علی(ع)، اظهار داشت: قبل از پرداختن به علل و ریشه یابی عدم تمکین مسلمانان صدر اسلام نسبت به خلافت امام علی(ع) تذكر این نكته لازم است كه بر اساس شواهد قطعی تاریخی، آنچه مسلم است؛ كوتاهی و قصور مسلمانان صدر اسلام و حداقل مسلمانان ساكن مدینه، در رابطه با موضوع خلافت امیر المؤمنین(ع) از باب جهل و بی‌خبری نبوده است بلكه این بی تفاوتی، سكوت و عدم اطاعت از روی توجه و آگاهی بود.
وی ادامه داد: شخصیت ممتاز امام علی(ع) برای مسلمانان صدر اسلام، یك چهره‌ای شناخته شده و كاملاً آشنا بود. و برتری و درخشش حضرت در میان اصحاب پیامبر(ص)، و همچنین لیاقت و شایستگی حضرت برای امر خلافت و زعامت امت بعد از پیامبر، بر همگان آشكار بود.
استاد حوزه علمیه افزود: از سوی دیگر پیامبر اكرم(ص) مكرراً مسأله خلافت و جانشینی امام علی(ع) را در موارد متعددی مطرح و اعلام کرده بود كه مهم ترین آن، صحنه با شكوه غدیر است كه پیامبر(ص)، علی(ع) را در حضور جمعیت انبوه حاضر به خلافت بعد از خود معرفی نمود و از حاضران نیز بیعت گرفت. این جریان در منابع شیعه و سنی از طرق صحابه به طور متواتر منعكس شده است.
وی با بیان اینکه دنیا طلبی یکی از عوامل بی‌توجهی مسلمانان به امر پیامبر(ص) بود، گفت: عافیت خواهی اكثر مردم، به ویژه گروه خواص و نخبگان جامعه آن روز، یكی از مهم‌ترین علل بی‌تفاوتی و رویكرد محافظه كارانه آنان نسبت به این رخداد تلخ، محسوب می‌شود.
مدیر حوزه باقرالعلوم(ع) ادامه داد: این امر سبب شد كه مردمان آن روز كه حماسه‌های بی‌نظیر امیرالمؤمنین(ع) را در صحنه‌های جهاد به چشم سر مشاهده كرده و سخنان پیامبر(ص) را در مورد شخصیت بی‌همانند امام علی(ع) شنیده بودند ولی در عین حال ایشان را در مقابل توطئه گروه كودتاچیان تنها گذاشته و حمایت نکردند، و انحراف آشكار مسیر خلافت را نظاره گر باشند.
وی قبیله‌گرائی را از دیگر عوامل عدم تمکین از خلافت امام علی(ع) عنوان کرد، و یادآور شد: عمده مسلمانان و كسانی را كه در كنار پیامبر حضور داشتند، علی‌رغم گرویدن به اسلام، علقه‌های قومی و فرهنگ قبیله محوری هنوز در تصمیم‌گیری‌های آنان دخیل بود.
محقق حوزوی اظهار داشت: در چنین شرایطی كه رگه‌های جاهلیت قوم‌گرائی سر باز کرده بود، دو طایفه مهاجر و انصار بر سر خلافت پیامبر(ص) به جنگ و ستیز برخواسته بودند، و فقط عده اندكی از پیروان راستین پیامبر(ص) به علی(ع) وفادار ماندند كه این تعداد نیز بسیار كم و انگشت شمار بودند و در حدی نبودند كه بتوانند حركت جامعه را از وضعیت به وجود آمده تغییر دهند.
وی به جوان بودن دین اسلام در بین مسلمانان جامعه آن روز اشاره کرد و افزود: بسیاری از مسلمانان، به تازگی به اسلام گرویده بودند و آگاهی عمیق و ایمان راسخ نسبت به آموزه های دینی و قرآنی نداشتند، و طبیعی بود كه از سوی این عده نیز انتظار حركت اصلاحی و حمایت از حضرت در آن شرایط وجود نداشت بلكه حتی خطر تفرقه و ارتداد در میان آنان نیز وجود داشت.
استاد حوزه علیمه با اشاره به کینه‌های سران قبائل نسبت به امام علی(ع)، خاطرنشان کرد: آن حضرت بسیاری از مشرکین مکه را در جنگ‌های بین مسلمین و کفار به هلاکت رسانده بود و این سبب شد تا بعد از رحلت پیامبر(ص) انتقام آن جنگ‌ها را از امام علی(ع) انتقام بگیرند. همچنین اشراف مشرکین و منافقین عدالت آن حضرت را مانع مهمی بر سر راه ثروت اندوزی خود می‌دیدند.
حجت‌الاسلام متولی در پایان تصریح کرد: در زمينه مخالفت با خلافت اميرالمؤمنين(ع) عامل بسيار مهم ديگرى نيز مطرح است كه جنبه اجتماعى دارد و آن فقر فرهنگى و اعتقادی است. اين عامل امروزه به خصوص براى جامعه ما نیز بسيار مهم است و بايد كمال توجه را نسبت به آن داشته باشيم./9592/302/ب3