عمل‌زدگی و عمل‌گرایی در مدیریت

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، تفاوت میان «عمل‌زدگی» و «عمل‌گرایی» مرز میان انحراف و رشد، میان آشفتگی و طراحی راهبردی معطوف به عمل است.

عمل‌زدگی بیماری مزمن مدیریت سطحی میباشد و به این معنی است:

- تصمیم‌گیری بدون مبنا، بدون تحلیل، بدون حکمت.

- تولید انبوه برنامه‌ها، جشنواره‌ها، طرح‌ها و بیانیه‌ها بدون اثرگذاری واقعی.

- حرکت‌های نمایشی برای پاسخ به فشار رسانه‌ای یا افکار عمومی، بدون توجه به اولویت‌ها و اقتضائات.

- غفلت از ارزیابی، بازخورد، و اصلاح مستمر.

این بیماری، محصول فقدان تفکر راهبردی، ضعف در بصیرت مدیریتی، و ترس از سکون است. عمل‌زدگی گاهی در لباس جهاد، گاهی در پوشش تحول، و گاهی با شعارهای انقلابی ظاهر می‌شود؛ اما نتیجه‌اش اتلاف منابع، بی‌اعتمادی عمومی، و فرسایش سرمایه اجتماعی است.

عمل‌گرایی عقلانیت جهادی در خدمت آرمان وبا پشتوانه ایمان است و به این معنی است:

- اقدام مبتنی بر تحلیل دقیق، اولویت‌سنجی، و فهم زمینه‌ها.

- حرکت هدفمند در مسیر تحقق باورها و ارزش‌های مومنانه ، با سنجش اثربخشی و پایداری.

- شجاعت در تصمیم‌گیری، همراه با توکل و تدبیر.

- پیوند میان نگاه توحیدی ، عقلانیت راهبردی، و اقدام مؤثر.

عمل‌گرایی، تجلی «جهاد تبیین» و «جهاد خدمت» است؛ نه در شعار، بلکه در ساختار، در رفتار، و در نتایج ملموس.

راهکارهای عبور از عمل‌زدگی

1. بازگشت به جهان بینی و ایدئولوژی و حکمت دینی و عقلانیت تمدنی در طراحی برنامه‌ها.

2. نهادینه‌سازی ارزیابی و بازخورد در همه سطوح مدیریتی.

3. تقویت بصیرت و تربیت مدیران مؤمن، متخصص و شجاع.

4. جلوگیری از تصمیمات هیجانی، نمایشی و تقلیدی.

5. توجه به آثار بلندمدت و پایداری اقدامات.

عمل‌گرایی، نه فقط یک سبک مدیریت، بلکه یک سبک زندگی مؤمنانه است؛ و عمل‌زدگی، آفتی است که اگر درمان نشود، آرمان‌ها را به ابزار، و ارزش‌ها را به شعار تبدیل می‌کند.

آسیب‌های ناشی از عمل زدگی در مدیریت در ابعادفرهنگی، آموزشی، اقتصادی، سیاسی، اجرایی و رسانه‌ای خود را نشان می دهد.

این آسیب‌ها اغلب ناشی از ضعف بینشی وسطحی نگری در ارزیابی و فقدان نگاه وعمق راهبردی ودیده بانی و بی توجه به مبانی نظری در حل مسائل می باشد. در زیر با ذکر نمونه‌های عینی و راهکارهایی مدیریتی با پشنوانه ایمان وعمل صالح را یادآور می شوم.

۱. بُعد فرهنگی و اجتماعی

آسیب‌ها:

- تولید انبوه محصولات فرهنگی بدون تحلیل مخاطب: جشنواره‌ها، فیلم‌ها، و برنامه‌های تلویزیونی با هزینه‌های سنگین و بدون اثرگذاری مطلوب .

- ضعف در نهادسازی فرهنگی مردمی: تمرکز بر نهادهای دولتی و غفلت از ظرفیت‌های مردمی و مساجد.

نمونه عینی:

- برگزاری ده‌ها جشنواره فرهنگی در استان‌ها بدون ارزیابی اثربخشی یا بازخورد مخاطب.

راهکارها:

- طراحی محصولات فرهنگی بر اساس تحلیل مخاطب و نیازسنجی.

- تقویت نهادهای مردمی و شبکه‌های فرهنگی خودجوش.

- ارزیابی مستمر و اصلاح فرآیندهای فرهنگی.

۲. بُعد آموزشی و علم

آسیب‌ها:

- سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بدون تربیت نیروی انسانی متناسب.

- فقدان پیوند میان حوزه و دانشگاه و نیازهای جامعه در سطوح وابعاد گوناگون.

نمونه عینی:

- اجرای اسناد تحولی در آموزش و پرورش بدون آموزش معلمان و مدیران مدرسه.

راهکارها:

- تربیت معلمان و مدیران بر اساس اسناد تحولی.

- بازنگری در محتوای درسی با رویکرد تمدن‌سازی اسلامی.

- تقویت ارتباط دانشگاه با مسائل واقعی کشور.

۳. بُعد اقتصادی و معیشتی

آسیب‌ها:

- طرح‌های بزرگ اقتصادی بدون زیرساخت اجتماعی ومعماری سنتی : مانند مسکن ملی با سبک زندگی غربی واپارتمانی بدون برخورداری از خدمات شهری مناسب و محیط فرهنگی متناسب با سبک زندگی اسلامی

- تصمیمات اقتصادی هیجانی و بدون تحلیل بلندمدت.

نمونه عینی:

- مدیریت موقت بازار ارز از طریق فروش سکه و یا تشدید قوانین ومقررات قاچاق کالا سپس تساهل وتسامح بر اساس هیجانات بازار وبدون برنامه وطراحی منطقی

راهکارها:

- طراحی طرح‌های اقتصادی با پیوست عدالت وپیوست اجتماعی و فرهنگی.

- تقویت نهادهای نظارتی و ارزیابی اقتصادی.

- استفاده از ظرفیت نخبگان اقتصادی در تصمیم‌سازی.

۴. بُعد سیاسی و اجرایی

آسیب‌ها:

- بیانیه‌زدگی در بحران‌ها بدون اقدام مؤثر.

- مدیریت جزیره‌ای و فقدان هماهنگی بین دستگاه‌ها.

نمونه عینی:

- صدور بیانیه‌های متعدد در بحران‌های فرهنگی یا اجتماعی بدون اقدام عملی یا هماهنگ.

راهکارها:

- تقویت مدیریت یکپارچه و هماهنگی بین دستگاه‌ها.

- تبدیل بیانیه‌ها به برنامه‌های عملیاتی با زمان‌بندی و مسئولیت مشخص.

- تربیت مدیران جهادی، متخصص و پاسخگو.

۵. بُعد رسانه‌ای و ارتباطی

آسیب‌ها:

- رسانه‌های رسمی با جذابیت محدود و ارتباط کمتر با نسل جوان.

- واکنش‌های رسانه‌ای سطحی و دیرهنگام به بحران‌ها.

نمونه عینی:

- عدم حضور مؤثر رسانه‌های رسمی در بحران‌های اجتماعی مانند مطالبات یا شایعات تخریب کننده فضای مجازی.

راهکارها:

- بازطراحی رسانه‌ها با زبان نسل جدید و روایت‌گری جذاب مثل برخی برنامه های موثر رسانه ملی .

- تشکیل گروههای اندیشه ورز رسانه‌ای برای پاسخ سریع و مؤثر.

- تربیت نیروهای رسانه‌ای با سواد دینی، سیاسی و فنی.

برای عبور از آسیب‌ها، باید از «عمل‌زدگی» به «عمل‌گرایی راهبردی» گذر کرد. مدیریت مطلوب نیازمند عقلانیت دینی، حضور فعال مردمی، ارزیابی مستمر و تربیت مدیران تمدن‌ساز است.

حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام در اهمیت عمل گرایی ایمان مدار می فرماید : «الْعَمَلَ الْعَمَلَ، ثُمَّ النِّهَايَةَ النِّهَايَةَ، وَ الِاسْتِقَامَةَ الِاسْتِقَامَةَ، ثُمَّ الصَّبْرَ الصَّبْرَ، وَ الْوَرَعَ الْوَرَعَ» (خطبه ۱۷۶ صبحی صالح)

در این فراز مهم مولایمان علیه السلام به نکات مهمی اشاره می فرمایند ؛

۱_ هدف از نزول قران تنها تلاوت ان نیست بلکه عمل به ان است. عمل باید پشتوانه نظری وتئوریک داشته باشد اما بسندگی به طرح های راهبردی کافی نیست. العمل العمل

۲_ تداوم کار ضروری است طرح ها نباید نیمه کاره رها شود. عمل بدون پی گیری مستمر به نتیجه نمی رسد. النهاية النهاية

،٣_ در کارها وپروژه ها باید دقت کرد انحراف از مسیر طراحی راهبردی وصراط مستقیم صورت نگیرد. همواره رصد وپایش وارزیابی ضرورت دارد الاستقامة الاستقامة

٤_ عمل همواره با موانع وکارشکنی واذیت وازارها وناملایمتی ها همراه است بایدمدیر استانه صبر وتحمل وتاب اوری خود را تا حصول نتیجه بالا ببرد.

۵_ مدیر هرگز نباید از قوانین ومقررات وخطوط قرمز شرعی عبور کند تقوای قانونی؛ تقوای معیاری؛ تقوای شرعی را سرلوحه کار خود قرار دهد.الورع الورع . عمل نه از سر شتاب، بلکه باید از سرایمان ؛ حکمت، پشتکار وهمراه باعزم واراده وپی گیری مداوم و استقامت، و ورع باشد.

این پیام، نقشه راهی است برای عبور از «عمل‌زدگی» به «عمل‌گرایی راهبردی» است

بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی: 

کار را تا رسیدن به نتیجه پیگیری کند؛ یکی از مشکلات عمده‌ی ما در کشور پیگیری‌نکردن است؛ کار را خوب شروع میکنیم [امّا] پیگیری لازم همیشه وجود ندارد؛ در بعضی از موارد چرا

هرجا خوب پیگیری کردیم، به نتایج خیلی خوب رسیدیم، در بسیاری از جاها هم کار، وسط کار متوقّف میشود، پیگیری نمیشود؛ این یکی از مشکلات اساسی است. هرکدام از شماها در بخشهای مختلف، مدیریّتی دارید؛ مدیران کشور باید به این مسئله توجّه کنند که پیگیری بسیار مهم است.

۱۳۹۳/۱۲/۱۷

قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا (١٠٣)الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا (سوره کهف ١٠٤)

۲۱/ ۸ / ۱۴۰۴

عباس کعبی