نشست علمي ساخت نظريه عرفي شدن با رويکرد اسلامي
به گزارش خبرنگار خبرگزاري رسا، پیش از ظهر امروز (12 دی ماه) پژوهشگاه حوزه و دانشگاه جلسه بررسي و نقد پيش از چاپ کتاب «ساخت نظريه عرفي شدن با رويکرد اسلامي» را با ارائه حجت‌الاسلام حسین بستان نويسنده اثر و عليرضا شجاعي زند ناقد آن، برگزار کرد.
استاديار گروه جامعه شناسي پژوهشگاه حوزه و دانشگاه که اين اثر را با دو دغدغه روش شناختي و محتوايي تدوين کرده است، تلاش مي کند تا روش علم ديني را در قالب نمونه هاي مشخص علوم اجتماعي و مطالعات اجتماعي عرضه کند.
وي معتقد است که مي خواهد از بحث فلسفي و روش شناسي انتزاعي فاصله گرفته و در نمونه ملموس تر و عيني تر بحث روش علم ديني را پياده کند و عملا نشان دهد که مسأله علم ديني اگر بخواهد به مرحله اجرا در آيد چه سبک و سياقي پيدا خواهد کرد.
حجت‌الاسلام بستان به بيان مراحل و روش ساخت نظريه ديني در علوم اجتماعي پرداخت و گفت: نظريه سازي کانون اصلي فعاليت علمي است و ساير فعالت ها عمدتا در راستاي توليد نظريه و اعتبار سنجي و جرح و تعديل آن صورت مي گيرند و علم ديني هم از اين امر مستثنا نيست، بنابراين جهت گيري اصلي الگوي مورد نظر علم ديني (جامعه شناسي اسلامي) توليد نظريه است.
وي انسجام منطقي و خالي از تناقض بودن، تبيين علي به معناي وسيع کلمه شامل تبيين هاي علي و تفسيري و کارکردي، حاوي درجه از انتزاع بودن، ناظر بودن به واقعيت تجربي و آزمون پذيري، پيش بيني کنندگي هرچند به طور محدود و فراهم کردن مبنايي براي مداخله اجتماعي را ويژگي هاي نظريه مورد نظر عنوان کرد.
براساس اين گزارش، تدوين پرسش تحقيق، مروري بر ادبيات بحث، گزاره يابي در متون ديني، گزاره پردازي، ساخت مدل انتزاعي با رجوع به واقعيات و ساخت مدل تجربي انضمامي از مراحل بررسي اين تحقيق به شمار مي رود که پژوهشگر آن تلاش مي کند با نگاه تبييني به بررسي عوامل، زمينه ها و علل پديده نظريه ديني بپردازند.
حجت‌الاسلام بستان در ادامه فقر معرفت ديني، سنت ايماني، ضعف انگيزه هاي اخلاقي ايمان، موانع اخلاقي ايمان و رفتار غير دين دارانه را از عوامل فردي و اختلال در انتقال فرهنگي، عملکرد نامطلوب علما، گسترش مادي گرايي، نقش منفي حکومت ها و ضعف نظارت اجتماعي را از عوامل اجتماعي شاخص هاي عرفي شدن برشمرد.
عليرضا شجاعي زند عضو هيأت علمي دانشگاه تربيت مدرس پيش از نقد کتاب «ساخت نظريه عرفي شدن با رويکرد اسلامي»، تحقيق و تدوين اين اثر را به دليل رفتن از راه هاي نرفته و جسارت علمي در اين زمينه و نتايج آن ارزشمند و تحسن برانگيز خواند.
وي در بخشي از نقد خود با بيان اينکه علم ايدئولوژي نيست و نبايد هم ايدئولوژيک شود، اما براي رشد و کمال به شدت به انگيزه هاي ايدئولوژيک نياز دارد، اظهار داشت: بايد به درستي بررسي شود که اين انگيزه تا چه حد مي تواند با علم آميخته شود.
شجاعي زند افزود: در اثر اسمي از نظريه اسلامي عرفي شدن نيامده است که مي شد اين عنوان را بر آن قرار داد، احتياط محقق بيش از اينکه ناشي از عدم اعتقاد به علم ديني باشد نشان مي دهد که وي امتناع دارد تا يک استنباط را به اسلام نسبت دهد.
وي با بيان اينکه نويسنده در عنوان مي توانست کلمه ساخت را نياورد منتهي بر روي ساخت تأکيد مي کند تا بگويد ما مي توانيم بر اساس متون اسلامي نظريه بسازيم، عنوان نظريه عرفي شدن با تکيه بر متون اسلامي را براي اثر مناسب خواند./920/202/ب3