فلسفه زیارت اهل قبور در پنجشنبه آخر سال

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از شبستان، آیت الله نجم‌الدین مروجی طبسی، استاد خارج فقه و اصول حوزه و مولف دینی در رابطه با موضوع سنت زیارت قبور در پنج‌شنبه آخر سال در گفت و گویی اظهار کرد: فرهنگ زیارت قبور در روایات ما وجود دارد و فقط مختص به پیروان اهل بیت علیهم السلام نیست، بلکه در میان اهل تسنن نیز دیده می شود. البته ما وهابیون را جزء اهل سنت محسوب نمی کنیم چرا که آنها تفکر خاص خود را دارند.

وی افزود: اینکه اشاره شد موضوع زیارت قبور در روایات ما نقل شده، منظور از «ما» تنها شیعیان نیست، بلکه عموم مسلمین است که نسبت به زیارت اهل قبور اتفاق نظر دارند و آن را پیروی از آموزه های نبی مکرم اسلام (ص) می‌دانند. شیعیان نیز علاوه بر سنت رسول گرامی اسلام (ص) این مسئله را پیروی از اهل بیت علیهم السلام می شمارند.

آیت الله مروجی طبسی اظهار کرد: در کتاب «وسایل الشیعه: ج 3، در باب دفن میت» روایات فراوانی در این زمینه ذکر شده است؛ از جمله باب استحباب زیارت قبور و درخواست حاجات از صاحب قبر و یا (درخواست حاجت) نزد قبر اگر صاحب قبر پدر و مادر فرد باشند. به عنوان مثال راوی می گوید: به امام صادق(ع) عرض کردم: آیا شما نیز به زیارت اموات و درگذشتگان خود می روید؟ امام(ع) فرمودند: «بله» سوال کردم: وقتی به زیارت آنها می رویم آنها از آمدن ما اطلاع پیدا می کنند؟ حضرت(ع) فرمودند: «آری! به خدا سوگند، آنها مطلع شده، خوشحال می شوند و احساس اُنس می کنند.»

مومن از زیارت زائر مطلع می شود

مولف کتاب «الوهابیة؛ دعاوی و ردود» ادامه داد: در روایت دیگری نیز از امام کاظم(ع) نقل شده است که مومن از زیارت زائر مطلع می شود. این روایت را اسحاق بن عمار اینگونه نقل می کند که من از امام (ع) پرسیدم: آیا فرد مومن از آمدن بستگان خود بر قبر خویش مطلع می شود؟ امام(ع) فرمودند: «بله و بسیار خوشنود می شود، تا هنگامی که شما نزد مزار او هستید خرسند است و هنگامی که از کنارش می روید، دلگیر می گردد.» همچنین، روایتی از امیرالمومنین (ع) بیان شده است که فرمودند: «به زیارت اموات خود بروید که خوشحال می شوند و اگر حاجتی دارید آن را کنار قبر پدر و مادر عنوان کنید.»

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه ابراز کرد: روایات زیادی در رابطه با اصل زیارت قبور و ثواب این عمل وجود دارد. اما درباره زمان زیارت قبور و اینکه در چه وقتی باشد، باید تأمل کرد. امروزه مرسوم است که پنجشنبه آخر سال را به زیارت اهل قبور می روند، این کار شایسته و پسندیده است اما نه اینکه فقط در این روز از اموات یاد کنیم و در طی سال به آنها سر نزنیم چنین چیزی در فرهنگ اسلامی ما وجود ندارد.

وی تاکید کرد: آنچه که در روایات ما در رابطه با زیارت اموات وجود دارد، این است که تاکید شده شنبه، دوشنبه،  پنجشنبه و جمعه هر هفته به زیارت اموات خود بروید. روایات متعددی در این زمینه وجود دارد و سیره ائمه علیهم السلام نیز این گونه بوده است.

مولف کتاب «وهابیت فرقه­ای برای تفرقه» یادآور شد: امام صادق(ع) می فرمایند: «مادرم حضرت زهرا (س) در طول 75 روزی که پس از رسول خدا(ص) زنده بودند هر جمعه به زیارت قبور شهدا می رفتند؛ در طی هفته نیز روزهای دوشنبه و پنجشنبه شهدا را زیارت می کردند و به کنار مزار شهدای احد رفته و خاطرات جنگ احد را بازگو می کردند.» بنابراین، عملکرد و سیره معصومین علیهم السلام در این رابطه برای ما کاملا واضح و مشخص است.

زیارت قبور در سیره نبوی

کارشناس مسائل دینی در ادامه به روایت صفوان جمال از امام صادق علیه السلام اشاره کرده و فرمودند: صفوان می گوید از امام صادق (ع) شنیدم که: «رسول خدا(ص) شب های جمعه با جمع کثیری از اصحاب و یارانش به قبرستان بقیع می رفتند و ضمن زیارت اهل قبور می فرمودند: «السلام علیکم یا اهل الدیار» و سه بار این جمله را تکرار می کردند؛ سپس می فرمودند: «رحمکم الله؛ خداوند شما را مورد رحمت قرار دهد» و سه بار تکرار می کردند».

آیت­الله نجم­الدین مروجی طبسی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نحوه زیارت قبور در فرهنگ اسلامی گفت: در کتاب شریف «وسایل الشیعه» بابی وجود دارد به نام «استحباب التسلیم علی اهل القبور» و در آن آمده است: «هنگامی که وارد قبرستان می شوید سکوت نکنید و ساکت نباشید». من نمی دانم فرهنگ سکوت در مجالس عزا از کجا سر درآورده است؟ این که به احترام اموات مثلا شهدای آتش‌نشان یک دقیقه سکوت می کنیم. چنین رفتاری در فرهنگ ما وجود ندارد؛ این فرهنگ غرب و فرهنگ مسیحیان است. در فرهنگ ما سفارش شده وقتی به زیارت قبور می روید دعا کنید، سلام دهید.

وی تاکید کرد: عبدالله بن سنان در همین رابطه از امام صادق (ع) نقل می کند که به حضرت(ع) عرض کردم: وقتی به زیارت اهل قبور می رویم چه بگوییم؟ امام(ع) فرمودند: می گویی: «السلام علی اهل الدیار من المومنین و المسلمین، انتم لنا سابقون و نحن ان شاءالله بکم لاحقون؛ سلام بر شما که در این مکان مسکن گرفته اید از مومنین و مسلمین (مومن به معنای شیعیان و مسلم به معنای غیر شیعیان)» حضرت(ع) تصریح دارند که به مومن و مسلم، شیعه و غیرشیعه، سلام کنید؛ «سلام بر شما ای مومنین و مسلمین، شما بر ما سبقت گرفتید و ما نیز به شما ملحق خواهیم شد ان شاءالله».

دعای توصیه شده برای زیارت اهل قبور

کارشناس دینی ادامه داد: در حدیث دیگری از حضرت صادق آل محمد (ص) است که فرمودند: «هر گاه وارد قبرستان می شوی بگو: السلام علی اهل الجنة؛ سلام بر اهل بهشت» این عبارت در واقع یک نوع دعا و یک نوع امید و درخواست است یعنی ما دعا می کنیم که خداوند همه این افراد را بهشتی قرار دهد. وقتی می گوییم سلام بر بهشتیان کنایه از این است که همه شما اهل قبور مورد رحمت خداوند عزوجل قرار گرفته اید و ان شاءالله همگی بهشتی هستید.

استاد حوزه و دانشگاه و مولف بیش از 80 اثر دینی، در بیان برخی از آداب زیارت اهل قبور گفت: یکی از آموزه های دین ما این است که برای زیارت اهل قبور دست روی قبر بگذارید، رو به قبله بنشینید و سوره قدر را هفت مرتبه بخوانید. علی بن هلال با اشاره به مرقد مطهر امام رضا (ع) می­گوید: صاحب این مرقد شریف به من فرمودند: «کسی که به زیارت قبر برادر مسلمان خود برود و دست بر قبر بگذارد و سوره قدر را بخواند از عذاب روز وحشت در امان خواهد بود.» یعنی این عمل تضمین کننده امنیت برای شخص زیارت کننده در روز قیامت است.

آیت الله مروجی طبسی همچنین تصریح کرد: امام رضا (ع) در روایتی فرموده اند: «خواندن هفت مرتبه سوره قدر علاوه بر این که برای صاحب قبر موجب امان است و از آن بهره می برد، برای شخصی که به زیارت اهل قبور رفته و سوره را قرائت کرده نیز غفران و امنیت است.» در همین رابطه روایت صریحی از امام معصوم (ع) داریم که می فرمایند: «خداوند هم صاحب قبر و هم فردی را که به زیارت قبور آمده مورد رحمت قرار می­دهد.»

کارشناس مسایل اعتقادی ادامه داد: شیخ حر عاملی در باب «استحباب الدعاء بالمأثور» چنین آورده است: هنگام حاضر شدن بر قبور مومنین، دعاهای مأثور و نقل شده از ائمه علیهم السلام را بخوانید و چنین نقل کرده است که از امام معصوم(ع) سوال شد «آیا به زیارت قبور برویم؟» امام(ع) فرمودند: «بله» سپس سوال کردند: چه بگوییم؟ امام(ع) فرمودند: «بگو خدایا میان بدن های ایشان و دیوارهای قبر فاصله انداز؛ (کنایه از این که بارالها! اینان دچار فشار و عذاب قبر نشوند) و راحتی و دوری از عذاب برای آنها مقدر گردان؛ ارواح آنها را مورد عنایت و در سایه رضایت و رحمت خویش قرار ده و رحمت و عنایات خود را به قدری بر آنها نازل کن که از وحشت و نگرانی خارج شوند همانا تو بر هر چیزی قادر و توانایی».

دست گذاشتن روی قبر جواز دینی دارد

آیت­الله مروجی طبسی تاکید کرد: درباره دست گذاشتن روی قبر روایات متعددی وجود دارد که دال بر جواز این عمل است، اما درباره خط کشیدن روی قبور که گاهی برخی از مردم و در برخی مناطق انجام می دهند مطلب یا روایت خاصی پیدا نکردم. درباره پاشیدن آب روی قبور نیز روایاتی داریم که نشان می دهد این عمل بیشتر مربوط به هنگام دفن میت است اما بر اساس روایتی که از امام رضا(ع) نقل شده فقها استحباب آب پاشیدن بر روی قبر را تا چهل روز یا چهل ماه پس از مرگ هم ذکر کرده اند.

استاد سطح عالی حوزه در پایان خاطرنشان کرد: هر چقدر انسان بیشتر به یاد مرگ باشد کمتر به دنیا و شهوات می پردازد. با یاد مرگ بسیاری از طغیان ها و جنایت ها خود به خود کم شده و جامعه مهار می شود. به همین دلیل یاد مرگ و یاد اموات و درگذشتگان در آموزه های اسلامی ما موردتاکید است. ولی اینکه فقط در پنجشنبه یا جمعه آخر سال به زیارت اهل قبور برویم یک نوع جفا به درگذشتگان است چرا که آنها در طول سال منتظر کوچک ترین هدیه و احسان از جانب ما هستند پس آن را به هفته آخر سال محدود نکنیم./1325//102/خ