قیام ۱۵ خرداد؛ مبدأ تاریخ انقلاب اسلامی

در کشاکش مبارزات اجتماعی و تلاش و کوشش ­هایی که برای حیات و زندگی صورت می‌گیرد، همواره پیروزی در انتظار کسانی است که در کوران حوادث روزگار ورزیدگی کامل پیدا کرده و همچون پولادی آبدیده از کوره مبارزات سربر آورده‌اند. نازپروردگان، گوشه‌نشینان، تماشاگران صحنه‌های بزم و خلاصه کسانی که در نعمت و ناز و راحتی و خوشی و لذت بزرگ شده‌اند محکوم به شکست می‌باشند.[1]

در این میان قیام تاریخی 15خرداد از جمله مهم‌ترین حوادث در تاریخ معاصر به شمار می آید به نحوی که می توان گفت  انقلاب اسلامی به صورت رسمی از این روز آغاز شد.[2]

لذا مرور ابعاد و زوایای مناسبت‌ بزرگی هم چون قیام 15 خرداد  ازاهمیت خاصی برخوردار است، و باید در این راستا آرمان های انقلاب اسلامی هرچه بیشتر تبیین گردد.[3]

قیام 15 خرداد؛ مبدأ تاریخ انقلاب اسلامی   

گفتنی است هر کاری که تلاش بیشتری در راستای تحقق آن صورت گیرد ارزش افزون‌تری هم خواهد داشت؛ قیام 15 خرداد، از این دست کارهاست به همین دلیل همه دلسوزان انقلاب بر جایگاه رفیع آن تاکید می‌کنند.[4]

برنامه ­ای که در 15خرداد، توسط امام راحل برای برای به ثمر رساندن نهضت اسلامی و پیروزی انقلاب اسلامی طرح‌ریزی و تدوین شد، نه تنها ملت ایران  را از زیر سلطه استکبار و استبداد نجات داد بلکه امواج آن سراسر جهان را در بر گرفت و برای همه مظلومان عالم ،نویدبخش پیروزی و سعادت بود که این امر نشان­ دهنده اخلاص و اهمیت کار امام(رحمت الله علیه) است.[5]

امام خمینی(ره)؛سلسله جنبان قیام 15خردادو نهضت های انقلابی معاصر

بعد از وفات آیت‌الله بروجردی(رحمت الله علیه) در ده فروردین 1340 یک تفاوت بسیار اساسی در وضعیت امام خمینی(رحمت الله علیه) دیده می‌شود. شخصیتی که ساکت و خاموش بود و شاید عده‌ای خیال می‌کردند که ایشان در حاشیه مسایل اجتماعی قرار دارد، ناگهان به طوفانی عظیم و سلسله جنبان یک حرکت فوق العاده مردمی و اسلامی مبدل شد،اما به راستی این دوگانگی در حرکت امام خمینی و این تفاوت در خط‌‌‌مشی اجتماعی ایشان از کجا پیدا شد؟[6]

کسانی که امام خمینی(رحمت الله علیه) را شناخته و آثار ایشان را خوانده باشند، حتی آثاری که در دوران پیش از نهضت نوشتند، به خوبی می دانند که روحیه امام خمینی(رحمت الله علیه) همواره روحیه یکسانی بوده است، منتها در طول این مدت شرایط و موقعیت اجتماعی عوض شد.[7]

در دوران مرجعیت آیت الله بروجردی، حکومت شاه به اندازه‌ای از ایشان ترس داشت که جرئت نداشت پرده‌ها را زیاده از حد کنار بزند و آشکارا دست به اعمال ضد مذهبی و ضد اسلامی بزند. در آن زمان، هم‌چنین توده‌های مردم در حداقل آگاهی و بیداری به سر می‌بردند و قادر نبودند به هیچ عنوان دست به حرکت‌های پرشور و انقلابی بزنند. طبعاً امام خمینی(رحمت الله علیه) در انتظار فرصتی بودند تا آنچه را در کتاب کشف اسرار و برخی دیگر از آثارشان نوشته بودند، تحقق بخشند. بعد از رحلت آیت‌الله بروجردی، حکومت پهلوی احساس کرد موانعی که سر راهش بوده، از بین رفته است. به این ترتیب شروع کرد به کنار زدن پرده‌ها و به تدریج برنامه‌های ضد مذهبی و ضد مردمی را آشکار کرد و شدت بخشید. هنگامی که رژیم شاه این اقدامات را شدت بخشید، بر آگاهی مردم نیز افزوده شد و در این هنگام امام خمینی که زمینه را مهیا دیدند با اعلامیه خود درباره لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، اولین جرقه انفجار را زدند. ایشان اعلام کردند: «شاه‌پرستی، یعنی غارتگری». گفتن این حرف در آن زمان بسیار مهم و وحشتناک بود. امام خمینی با اعلامیه‌ها و سخنرانی‌ها به مردم آگاهی و شجاعت دادند و جو رعب و وحشت را که رژیم پهلوی ایجاد کرده بود شکستند. این دو عنصر، یعنی ریختن ترس مردم از رژیم و جانشینی شهامت در دل مردم و آگاهی آنان، دست به دست هم دادند و زمینه قیام 15خرداد1342 را فراهم آوردند. [8]

قیام  مردمی15 خرداد؛ سرآغازی بر فروپاشی رژیم ستمشاهی

اینجانب اولین بار در قم و قبل از قیام 15خرداد 42 و به اتهام تحریک مردم علیه رژیم شاه دستگیر و زندانی شدم.[9] دومین دستگیری و  زندان در شب 15خرداد اتفاق افتاد،[10] که بنده به اتفاق جمعی از علما و فضلا همچون شهید مطهری، مرحوم فلسفی و شهید هاشمی نژاد در شب 15 خرداد 42 دستگیر و یک سال را در زندان شهربانی سپری کردیم.[11]

اینجانب در ایامی که در زندان بودم دریافتم که حتی مأمورین و عمال رژیم از دست طاغوت ناراحتند؛ یک روز در ایام 15خرداد 42  که مقارن با ماه محرم و ایام تاسوعا و عاشورای حسینی بود ، مأمورین زندان به هم می گفتند ایام محرم و عزاداری است و ما طرفداران امام حسین(علیه السلام) را به زندان افکندیم، عاقبت ما هم مثل شمر خواهد بود.[12]

گفتگوی این این مأموران نشان ‌داد که رژیم چگونه از درون پاشیده و دوام و بقایی نخواهد یافت و در نهایت نیز دیدیم که چگونه فرو ریخت و انقلاب اسلامی با خون شهدا و رهبری داهیانۀ امام راحل به ثمر نشست. [13]

جریان شناسی سیاسی قیام پانزده خرداد

همه احزاب و تشكل هاي سياسي مي‌دانند كه اگر ادعا كنند سهم زيادي در نهضت 15 خرداد داشته‌اند دروغ گفته‌اند. تشكل عمده‌اي كه در آن نهضت مؤثر بود هيئت مؤتلفه بازار بود و نيروهاي مردمي در مناطق مختلف و همچنين جوانان دانشگاهي. گروه هاي ديگر بيشتر سعي مي‌كردند خودشان را با جريان شتاب‌آلود نهضت هماهنگ كنند تا از آن عقب نمانند،‌ والا آن چنان نقش حساس و فوق‌العاده‌‌اي در جريان نهضت 15 خرداد نداشتند.[14]

خاطره ای از قساوت رژیم پهلوی در 15 خرداد

به خاطر دارم زمانی که در زندان شهربانی بودیم  برخی افسران و دژخیمان رژیم در اتاق کناری بازداشتگاه ، با خود زمزمه و عنوان می کردند که حتی یک تیر هم نباید هدر برود و هر یک گلوله باید سینۀ یک انقلابی را بشکافد که این امر گویای ظلم و ستم بالای رژیم بود؛[15]البه رژیم پهلوی و حامیانش در 15 خرداد 42 به دست خود، گور خویش را کندند. [16]

لزوم انتقال  دستاوردهای قیام تاریخی 15 خرداد به نسل جوان

انقلاب اسلامی مانند شجره طیبه ­ای است که همواره میوه و ثمره آن آشکار و نمایان است؛ در حالی که نظام اسلامی به رایگان به دست نیامده است؛ لذا ضرورت گرامیداشت و زنده نگه داشتن ایام تاریخی و سرنوشت ساز انقلاب اسلامی هم چون قیام 15خرداد سال 42، غیر قابل انکار است به ویژه آنکه گاهی گرد و غبار فراموشی بر روزهای سرنوشت ساز می نشیند و لازم است که ما این روزها را زنده نگاه داریم.[17]

نباید فراموش نمود جوانان و نوجوانان امروز، حوادث 50 سال پیش را به چشم خود ندیده و از آن سال‌ها و مظالمی که بر مبارزان و مردم رفته است بی اطلاع هستند؛ حال آنکه  نسل‌های پس از انقلاب، باید  بدانند این انقلاب، آسان به دست نیامده و باید در حفظ و پاسداری از آن، اهتمام ورزید.[18]با این تفاسیر باید تاریخ پرافتخار انقلاب اسلامی را به صورت زنده به جوانان منتقل کرد؛ تا آنها با زحماتی که برای انقلاب کشیده شده بیشتر آشنا شوند.[19]

لذا باید تاریخ انقلاب و حوادثی را که ملت ایران تجربه کرده اند به ویژه دستاوردهای قیام تاریخی 15 خرداد 42، از طریق رسانه ها و مولفان کتابهای درسی در مدارس و دانشگاه ها  برای نسل جوان تبیین گردد.[20]

سخن آخر

در خاتمه باید گفت لازم است این روزهای سرنوشت ساز را به طرق مختلف زنده نگه داریم، لذا گرامیداشت سالروز قیام 15 خرداد، نباید تنها به این روز خلاصه شود، بلکه باید در سایر ایام نیز به دستاوردهای این روز مهم پرداخته شود.[21]

[1] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛1342/04/12؛ «از تبعید تا پیروزی (زندگی‌نامه و مجموعه مقالات و مصاحبه‌های آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی)؛ج1، تهران، سوره مهر،1392».

[2] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت سالروز قیام 15 خرداد؛1392/03/11.

[3] همان.

[4] همان.

[5] همان.

[6]بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛« خاطرات پانزده خرداد؛ ج 5 ؛ تهران ؛سوره مهر؛ 1376؛ ص127».

[7] همان.

[8] همان.

[9] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛« ماهنامۀ شاهد یاران؛ بهمن 1384؛ شماره3».

[10] همان.

[11] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت سالروز قیام 15 خرداد؛1392/03/11.

[12] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛« ماهنامۀ شاهد یاران؛ بهمن 1384؛ شماره3».

[13] همان.

[14] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛1389/03/15.

[15] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت سالروز قیام 15 خرداد؛1392/03/11.

[16] همان.

[17] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت سالروز قیام 15 خرداد؛1392/03/11.

[18] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی؛« ماهنامۀ شاهد یاران؛ بهمن 1384؛ شماره3».

[19] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد بزرگداشت سالروز قیام 15 خرداد؛1392/03/11.

[20] همان.

[21] همان.

/۱۳۲۳/د۱۰۲/ج۱