راه رونق گردشگری دینی در قم

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شهر مقدس قم به عنوان یکی از مهم‌ترین قطب های زیارتی؛ از کانون های گردشگری مذهبی در کشورمان محسوب می شود و حضور صدها هزار زائر از استانهای مختلف و هزاران زائر از دیگر کشورها، عامل مهمی در رونق گردشگری مذهبی این شهر است.

از سوی دیگر با توجه به اهمیت گردشگری مذهبی در کشور ما، فضای موجود می تواند به عنوان یک فرصت مهم در فعالیت های فرهنگی و دینی و از سویی نیز به عنوان یکی از ستون های مستحکم اقتصاد مقاومتی مورد توجه قرار گیرد.

ناگفته پیداست که مسائلی از جمله کیفیت و شرایط رفاهی و امکانات موجود در این شهر می تواند در جذب و ماندگاری زائران مؤثر باشد و نقش مهمی در تعمیق و بهبود زیارت داشته و شرایط مناسبی را برای تجربه معنوی زائر فراهم کند.

شهر قم به عنوان جامعه میزبان و شهروندان آن به عنوان مجاوران، باید هم در بعد سخت افزاری و هم در بعد نرم افزاری تمهیدات لازم را در جهت ارتقای کشش زیارتی زائران و گردشگران مذهبی بیندیشند.

موضوع زیارت با توجه به اینکه مرتبط با مسائل اعتقادی و باورهای دینی است، فراتر از وابستگی به زمان و اوقات فراغت، وابستگی بسیار مهمی به عامل مهم جغرافیای انسانی در شکل گیری مسافرت با توجه به چشم اندازی فرهنگی و معرفتی دارد.

شهر مقدس قم به عنوان مرکز فقه و علوم اسلامی علاوه بر جایگاه زیارتی، از جایگاه علمی نیز برخوردار است و این عامل در کنار سلسله عوامل مؤثر بر رونق گردشگری مذهبی می تواند در نقش کنش مؤثر در جذب گردشگر مذهبی و علمی تأثیر گذار باشد.

در این مسیر آنچه حائز اهمیت است، شناخت ظرفیت های موجود و طراحی سیاست ها و برنامه های درازمدت، میان مدت و کوتاه مدت این شهر با هدف تعمیق تجربه زیارتی زائران است؛ موضوعی که از طریق اعمال مدیریت صحیح و جهادی در عرصه فراهم نمودن زیرساخت های لازم و تمهید شرایط و بستر متناسب با اهداف گردشگری مذهبی قابل اجرا است.

شناخت ظرفیت های بالقوه شهر قم؛ گامی مؤثر در رونق گردشگری مذهبی

شهر مقدس قم به دلیل ویژگی های تاریخی خود به عنوان پایگاه اصلی تجمع شیعیان ایران، مکان بسیار مناسبی برای نضج و گسترش معارف شیعی در طول تاریخ بوده است و هجرت حضرت معصومه(س) از مدینه به این شهر که با هدف ترویج معارف اهل بیت(ع) در قالب یک نهضت عظیم تبلیغی رقم خورده است، سبب جلب توجه جهان اسلام به شهر قم در طول تاریخ بوده است.

از سوی دیگر رحلت آن بانوی بزرگوار در این شهر و قرار گرفت حرم مطهر ایشان در قلب شهر قم از دیگر علل توجه عاشقان اهل بیت(ع) به این شهر مقدس است.

شکل گیری انقلاب اسلامی از درون حوزه های علمیه قم و نقش هدایت جریان های مردمی در سالهای پیش از انقلاب از سوی حوزه های علمیه و همچنین تمرکز مرجعیت علمی و فقاهتی جهان تشیع در قم از دیگر عواملی است که این شهر را به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای زیارتی، علمی و فقاهتی جهان اسلام مطرح می کند.

از این رو توجه به این ظرفیت ها می تواند در اتخاذ سیاست های مناسب و طراحی نقشه راه صحیح در تحقق اهداف گردشگری مذهبی این شهر مؤثر باشد و شرایط را برای استفاده از این موضوع در ترویج معارف شیعی از یکسو و جامه عمل پوشاندن به موضوع اقتصاد مقاومتی با محوریت گردشگری مذهبی از سوی دیگر فراهم نماید.

بقاع متبرکه و امامزادگان؛ ظرفیت فراموش شده

وجود بیش از 100 بقعه متبرکه در استان قم که صدها امامزاده واجب التعظیم در آنها مدفون هستند؛ شرایط مناسبی را پیش روی برنامه ریزان و سیاست گذاران عرصه فرهنگ و اقتصاد این استان قرار داده است تا با استفاده از این ظرفیت فوق العاده، به تحقق برنامه های توسعه ای در حوزه گردشگری مذهبی کمک کنند.

موضوع بسیار حیاتی و مهم در این موضوع، فراهم نمودن زیرساخت های رفاهی و در نظر گرفتن امکانات مناسب زائران و مجاوران است به گونه ای که احساس آرامش و رفاه در کنار تعمیق تجربه زیارتی مناسب؛ شرایط ماندگاری زائران را در شهر قم فراهم کند.

توجه به تأکید رهبر انقلاب مبنی بر تبدیل بقاع متبرکه و امامزادگان به قطب فرهنگی کشور؛ می تواند اهمیت این موضوع را دوچندان کند چرا که از یکسو می توان از این ظرفیت بالقوه در ترویج فرهنگ و مبانی دینی و تعمیق مبانی معرفتی زائران بهره برد و از سوی دیگر با فراهم کردن شرایط جذب زائر و ترغیب آنها به ماندگاری در شهر قم، به رونق گردشگری مذهبی همت گماشت.

البته نباید از نظر دور داشت که طی سالهای اخیر برنامه های خوبی در دست اجراست و مثلث زیارتی شهر قم که یک رأس آن حرم حضرت معصومه(س) و دو ضلع دیگر آن مسجد جمکران و حرم موسی مبرقع(ع) هستند از مصوبات سفر رهبری به قم به شمار می روند که البته هنوز در مراحل ابتدایی طرح قرار دارند و ممکن است سالها طول بکشد تا این طرح به سرانجام مطلوب برسد.

به هر روی استفاده از ظرفیت فوق العاده حضور امامزادگان متعدد در شهر قم می تواند فضایی را فراهم کند تا ضمن معرفی آنها به مردم و کمک به تبلیغ و ترویج معارف دینی و مسائل فرهنگی، با تبدیل آنها به قطب فرهنگی، زمینه استفاده به عنوان هدف گردشگری مذهبی را فراهم کرد.

بهره برداری از حضور خودجوش مردمی؛ ظرفیتی مغفول

مردم ایران اسلامی به ویژه شهر قم؛ شهر خون و قیام، همواره دلبستگی و تعلق خاطر خود به فرهنگ و معارف دینی و نمادهای این فرهنگ را اثبات کرده اند.

مدیریت مردمی در بقاع متبرکه موضوع بسیار مهمی است که می توان از آن برای گسترش فعالیت های این بقاع و معرفی هرچه بهتر آنها به عنوان اهداف زیارتی برای زائران و گردشگران؛ استفاده کرد.

ناگفته پیداست که این ظرفیت فوق العاده خودجوش می تواند نقش مهمی در اجرای طرح های توسعه ای زیارتی داشته باشد و این حضور انسانی و همچنین استفاده از ظرفیت وقف مردمی در توسعه اماکن مقدس می تواند سیاست های در نظر گرفته را به سمت و سوی مطلوب رهنمون گردد.

البته نباید از این نکته غفلت کرد که مردم به عنوان حلقه اصلی این چرخه گردشگری چه در بحث مدیریت فضای توسعه ای و فرهنگی و  چه در مقام زائر و مصرف کننده نهایی محصولات فرهنگی و معرفتی، نقش بی بدیلی ایفا می کنند و استفاده از این ظرفیت عظیم با درک الزامات و روش های صحیح تعاملی و دادن نقش فعالانه به آنها می تواند فضا را به سمت بهبود ارائه خدمات و توسعه امکانات پیش ببرد.

حرم حضرت معصومه (س) قلب فرهنگی ایران

ورود حضرت فاطمه معصومه (ع) به شهر قم و دفن پیکر مطهر بانوی کرامت در این شهر، آثار و برکات فراوانی را به همراه داشته و از لحظه ورود آن حضرت به قم، پیوسته این شهر از نظر فرهنگی، علمی، معرفتی، سیاسی، اجتماعی، عمرانی و اقتصادی رو به رشد و پیشرفت نهاده است.

مرکزیت فقه و علوم اسلامی بر گرد آستان آن بانوی بزرگوار و هدایت و رهبری بزرگترین انقلاب قرن از این شهر را می توان از برکات این حضور کریمانه دانست.

 توجه به برکات حضور این بانوی بزرگوار از منظر تحولات عظیم تاریخی، فرهنگی، مذهبی، اجتماعی نه تنها در محدوده یک شهر بلکه در کل کشور ایران می تواند ما را در بهره گیری از این ظرفیت ویژه یاری دهد.

حرم این بانوی با کرامت سالهاست مرجع و ملجأ عاشقان خاندان عصمت و طهارت از سراسر ایران و اقصی نقاط عالم شده است و این موضوع علاوه بر ایجاد تعاملات و تبادلات فرهنگی و معرفتی و فراهم آوردن زمینه مناسب برای گسترش معارف تشیع و صدور انقلاب اسلامی؛ زمینه را برای برنامه ریزی در جهت توسعه گردشگری مذهبی فراهم کند.

آستان حضرت معصومه(س) به عنوان یک مجموعه بی نظیر فرهنگی، زیارتی می تواند نقش محوری در این زمینه ایفا کند و تعامل و همکاری مجموعه های مختلف از مدیریت شهری گرفته تا مجموعه های مردمی و ظرفیت های خودجوش موجود باید همراه با یکدیگر زمینه را برای بهره برداری از این فرصت فوق العاده فراهم کند.

تبدیل قم به پایتخت فرهنگی جهان اسلام؛ آرزویی دست یافتنی!

شهر قم به عنوان پایتخت علم و فقاهت، با وجود مرقد مطهر حضرت معصومه(س) و با حضور صدها امامزاده در قالب صد بقعه متبرکه، ظرفیت ویژه ای برای تبدیل شدن به قطب فرهنگی جهان اسلام دارد.

متأسفانه غفلت از ظرفیت های موجود و نبود نقشه جامع گردشگری مذهبی و عدم توجه به نقش و جایگاه تعیین کننده این شهر به عنوان ام القرای جهان اسلام در جریان سازی فکری و فرهنگی جهان اسلام از مهم‌ترین علل عدم تحقق این موضوع بوده است.

تا زمانی که زیرساخت های متناسب با این ظرفیت های ویژه به وجود نیاید و مسافرخانه ها در صف اول امکانات رفاهی این شهر باشند نمی توان به ماندگاری گردشگران و زائران در این شهر امید بست و به آورده اقتصادی و فرهنگی حاصل از این ماندگاری چشم دوخت.

اگر مقایسه ای ساده میان قم و مشهد به عنوان دو شهر مهم و محوری در موضوع گردشگری مذهبی انجام شود؛ تفاوت میان این دو شهر در میزان و نوع و کیفیت امکانات رفاهی برای زائران و گردشگران به خوبی قابل مشاهده است.

هرچند که در افق آینده قم پیش بینی شده که این شهر در سال 2027 یعنی در چشم انداز 10 سال آینده باید به جایگاهی برسد که لقب پایتخت جهان اسلام به آن اطلاق شود؛ اما نکته مهم این است که تا عزم جدی برای رسیدن به این موضوع و در نظر گرفتن زیرساخت های مورد نیاز و متناسب با این هدف بزرگ وجود نداشته باشد، این مسأله محقق نخواهد شد.

در پایان باید اشاره کرد که تجمع ظرفیت های فراوان در موضوع گردشگری مذهبی در شهر قم، موضوعی بی نظیر است و اگر با برنامه ای جامعه و سیاست گذاری دقیق و اصولی در جهت ایجاد زیرساخت های رفاهی و فراهم آوردن امکانات متناسب با این ظرفیت ها برای زائران تلاش شود، می توان امید داشت که شهر قم در آینده ای نزدیک به عنوان یک شهر نمونه در موضوع گردشگری مذهبی مطرح شود و قطعاً آورده فرهنگی، اجتماعی، علمی و اقتصادی آن بسیار زیاد خواهد بود و می توان از این موضوع به عنوان یکی از ستون های اصلی اقتصاد مقاومتی در این شهر و استان یاد کرد./872/ی۷۰۲/س