انسان امروز اسیر «تنوع طلبی»/ مصرف‌گرایی محصول مدگرایی
حجت‌الاسلام علی سرلک، عضو هیات علمی دانشگاه هنر و مدرس حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا، درباره عوامل جامعه‌شناختی مدگرایی گفت: مدگرایی ریشه در روحیه تنوع‌طلبی انسان دارد، البته تنوع‌طلبی به‌خودی‌خود بد نیست تنوع‌طلبی و راکد نبودن فی‌نفسه امر مطلوبی است.
وی افزود: خداوند متعال در قرآن می‌فرماید «کل یوم هو فی شان» خداوند جلوه‌هایی دارد و هرروز شأنی از شئون خداوند است رنگ‌آمیزی آفرینش، تنوع خلقت و زیبایی‌های هستی نشان می‌دهد که طبیعت انسان تمایل به تنوع و تغییر دارد.
تمایل انسان به تنوع و تغییر یک فرصت است
حجت‌الاسلام سرلک با بیان اینکه تمایل ذاتی انسان به تنوع و تغییر یک فرصت است، عنوان کرد: اگر این فرصت با روحیه تفاخر، مصرف‌گرایی، تبرج و خودنمایی همراه شود این فرصت تبدیل به موضع توقف انسان در جلوه‌ها و ظواهر و انسان متعالی تبدیل به انسان خودپسند، خودبین، خودشیفته و خودبزرگ‌بین می‌شود.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه مبنای دنیای امروز مبنای مصرف‌گرایی است، اضافه کرد: دنیای مصرف‌گرای امروز این ویژگی جبلی انسان را کشف کرده است و بر اساس این ویژگی صنعت‌های پیچیده‌ای را در بخش‌های مختلف طراحی کرده و تجارت بسیار پرسودی را بر اساس این نیاز و تمایل درونی انسان‌ها در تمامی موضوعات بنا نهاده است.
هویت انسان امروز در خطر «تنوع طلبی»
وی افزود: امروز انسان در خدمت ویژگی «تنوع‌طلبی» خود قرار گرفته است، مانند آبکشی که تا وقتی در آب است مملو از آب است اما به محض خروج از آب، چیزی در خود ندارد؛ انسان‌ها نیز در این دوران هویت خود را از دست داده‌اند.
حجت‌الاسلام سرلک بیان داشت: اساساً احساس تنوع‌طلبی برای این بود که انسان از کثرت به وحدت برسد و از تنوعات گوناگون در خلقت به حقیقت خلقت هستی پی ببرد اگر هدف از تنوع در خلقت فراموش شود تنوع اصالت پیدا کند انسان به‌جای آرامش دچار سرگشتگی، تشویش و حیرت می‌شود.
مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به بیت شعری در خصوص مصرف‌گرایی و دنیاطلبی اظهار داشت: چشم‌تنگ دنیادوست را یا قناعت پر کند یا خاک گور، اگر احساس تنوع‌طلبی اصالت پیدا کند به دنبال آن طمع، حرص و احساس نارضایتی از شرایط موجود نیز به وجود می‌آید.
«تنوع طلبی» محدودیت بردار نیست
وی با بیان اینکه دامنه تنوع‌طلبی به هیچ حد و مرزی متوقف نمی‌شود و انسان تنوع‌طلب این حس تنوع‌طلبی را در همه ابعاد زندگی خود حتی در چهره خود جاری می‌کند، اظهار داشت: عمل‌های زیبایی نابجا و غیرضروری، استفاده از لنزهای رنگارنگ و متنوع و انواع خرج‌های غیرضروری نشاءت گرفته از دامن زدن به حس تنوع‌طلبی و اصالت دادن به آن است.
حجت‌الاسلام سرلک ادامه داد: اسلام تأکید فراوانی بر زیبایی و شیک‌پوشی خصوصاً در دوره جوانی دارد اما این به معنای زیاده‌روی کردن در این امور نیست به‌گونه‌ای که انسان نتواند شرایط خود را مدیریت کند و در اختیار حس زیباپسندی و تنوع‌طلبی خود قرار بگیرد.
مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به ارتباط بین مدگرایی و مصرف‌گرایی عنوان کرد: الزاماً مدگرایی با مصرف‌گرایی مترادف نیستند؛ اما از یک خانواده هستند و بین آنها دادوستد برقرار است مدگرایی در زمینهٔ مصرف‌گرایی هر دو باهم انسان را به سرگشتگی، حیرت و افسردگی دچار می‌کنند.
وی افزود: مصرف‌گرایی جنبه عینی مدگرایی و تنوع‌طلبی است، مصرف‌گرایی و مدگرایی در کنار هم انسان بی‌هدف را دچار روحیه نارضایتی از وضع موجود می‌کنند و چنین شخصی بالاجبار برای بهبود وضعیت خود به مسکّن‌های موقتی و سریع الجواب روی می‌آورد، در فضای تنوع‌طلبی افراطی میل به مواد مخدر، مشروبات الکی و روابط نامشروع شکل می‌گیرد.
حجت‌الاسلام سرلک اظهار داشت: به عبارت دیگر تنوع‌طلبی که یک موهبت الهی و یک فرصت مغتنم در عالم هستی است اگر با چارچوب‌ها و هنجارهای مطلوب همراه نشود تبدیل به یک تهدید بزرگ می‌شود تهدیدی که انسانیت را به مسلخ می‌برد، سرمایه‌داران را با برنامه‌ریزی بر این میل درونی صاحب ثروت‌های کلان نامشروع می‌کند و درنهایت فقر یکی از نتایج طبیعی این هرم وارونه خواهد بود.
مدرس حوزه و دانشگاه ادامه داد: هرم وارونه مدگرایی و مصرف‌گرایی در درون خود حفره‌ها و آسیب‌هایی تولید می‌کنند که از جمله آنها داستان فقرها، آسیب‌های اجتماعی، احساس حقارت‌ها، افسردگی و بیماری‌های روانی است که در جامعه جهانی قابل‌مشاهده است و هرروز که می‌گذرد پرده جدیدی از این مصائب نمایان می‌شود.
وی افزود: به‌بیان‌دیگر مدگرایی زاییده انسان خودمحور است، انسانی که مقصدی برای خود تعریف نکرده، چارچوبی را نمی‌پذیرد و برای هوس‌های خود اصالت قائل است بدون تردید چنین انسانی فضای زیستی برای خود فراهم می‌کند که آثار تخریبی فراوانی دارد.
«مدگرایی» به مبانی شناختی انسان برمی گردد
حجت‌الاسلام سرلک بیان داشت: نیاز درونی تنوع‌طلبی و علاقه به تغییر و تحول باید از دو جهت مورد توجه قرار بگیرد؛ یک‌جهت از بعد معرفتی و شناختی است به این معنا که انسان با فلسفه تنوع‌طلبی به‌درستی آشنا شود، جهت دیگر از لحاظ سخت‌افزاری و امکانی است به این معنا که اگر جوان امروزی بخواهد به احساس تنوع‌طلبی خود پاسخ درستی بدهد چه امکاناتی برای او وجود دارد متأسفانه فضاهایی که باید بخش سخت‌افزاری را تولید کنند بیشتر به سود و منفعت کار می‌اندیشند؛ بنابراین بسیاری از نیازها و طلب‌های درست و مشروع روی زمین می‌ماند.
مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به رابطه مدگرایی و جنسیت، ادامه داد: به اعتقاد من مدگرایی ارتباط چندانی با جنسیت ندارد بلکه بیشتر به مبانی شناختی انسان‌ها برمی‌گردد، ممکن است زنان و مردانی که نسبت به اصالت و رسالت خود کم‌اطلاع هستند و شناخت کافی ندارند به مدگرایی روی بیاورند، بیشتر کسانی که شان انسانی و ویژگی مهم تعالی و رشد را در خود تربیت نکردند به مدگرایی منفی و نامطلوب روی می‌آورند.
وی افزود: پدیده مدگرایی منفی و نامطلوب قطعاً یک پدیده وارداتی است، انسان این زمانه به دلایل فراوان نسبت به مدگرایی روی خوش‌نشان داده است اما ریشه گرایش به مدگرایی نه وارداتی است و نه صادراتی بلکه یک ریشه انسانی دارد و در حقیقت ریشه در تنوع‌طلبی ذاتی انسان‌ها دارد، در تعابیر بزرگان آمده است که در جلوه‌ها هیچ تکراری نیست و همه چیز جدید است.
مدرس حوزه و دانشگاه ابراز داشت: در پدیده مدگرایی مبنای طبیعی و ذاتی تنوع‌طلبی انسان اسیر نگاه‌های غلط فرهنگی شده است فرهنگ‌هایی که انسان را بدون هیچ‌گونه چارچوبی محور می‌داند و این نگاه غلط فرهنگی نشات گرفته از برنامه‌ریزی سودجویانه و تاجرانه سرمایه‌دارانی است که از پدیده مدگرایی ثروت‌اندوزی می‌کنند.
حجت‌الاسلام سرلک در پایان خاطرنشان کرد: رسانه‌ها باید به این نکته توجه داشته باشند که همواره تفکیک تنوع‌طلبی مطلوب و تنوع‌طلبی بیمار نادیده گرفته نشود باید در نظر داشت تمام تنوع‌طلبی‌ها از نوع بیمار آن نیستند و گاهی تنوع‌طلبی مطلوب و بجا است در روایات آمده است امیرمومنان(ع) به بازار رفتند و یک لباس نو و زیبا و یک لباس معمولی خریدند لباس نو را به جناب قنبر دادند و فرمودند چون تو جوان هستی باید لباس زیبا بپوشی، همچنین در روایات آمده است که پیامبر(ص) بسیار عطر می‌خریدند، آراستگی در اسلام بسیار ستایش‌شده است نباید راجع به مدگرایی به‌گونه‌ای صحبت شود که برداشت شود هر آنچه وجود دارد منفی است و هیچ جنبه مثبتی در کار نیست./۸۰۷/ت۳۰۱/س