انقلاب شاه و مردم؛ نسخه ۲۰۱۷

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از قدس آنلاین، از زمان پایه گذاری پادشاهی عربستان سعودی در سال ۱۹۳۲، این رژیم در برابر تمام نمادهای مدرنیته ایستاد و با آن به مخالفت برخاست و هربار تحت فشار افکار عمومی و فشارهای بین المللی مجبور به مقداری عقب نشینی شده است.

در واقع تشکیل پادشاهی عبدالعزیزبن سعود با پشتیبانی محمد بن عبدالوهاب باعث پیوند آل سعود و وهابیت شد. این امر موجب گردیده است که آموزه‌های وهابیت در طول قریب به ۹ دهه در زندگی مردم جاری و ساری باشد و مردم چاره‌ای جز تبعیت از این امر نداشته‌اند. به همین دلیل این کشور در طول دهه‌های مختلف روی خوش به مظاهر مدرنیته نشان نداده است.

در واقع یکی از خطرات ناشی از تفکر خشک و منجمد وهابیت، جلوگیری از پیشرفت مسلمین در عرصه‌های مختلف زندگی است، زیرا این گروه متحجر هرگونه مظاهر زندگی جدید و مشارکت زنان در عرصه اجتماعی و لو برای تحصیل دانش، و خدمت به نیازمندان را، بدعت و خلاف شرع می‌دانند. اما گویا ضرورت‌های زندگی در قرن ۲۱ باعث شده است تا عربستان برای ادامه بقا و اقناع بخش‌هایی از جماعت معترض خود روی به اصلاحاتی بیاورد که به نوعی برخی کارشناسان از آن به عنوان «اصلاحات انقلابی» یاد کرده‌اند.

اصلاحات اخیر در عربستان سعودی مراحل مختلفی را طی کرده است. در اولین مرحله در ماه ژوئیه ۲۰۱۷ وزارت آموزش و پرورش عربستان اجازه داد دختران دانش‌آموز در کلاس ورزش مدارس دولتی شرکت کنند. دختران عربستانی در مدارس تا پیش از این حق نداشتند که از وسایل ورزشی در مدرسه استفاده کنند و وهابیت حاکم بر عربستان بشدت مخالف این مسئله بود. همچنین عربستان در چارچوب تصمیمات اخیر در قبال زنان، از این پس به دانشجویان دختر اجازه می‌دهد با تلفن همراه وارد دانشگاه‌ها شوند.

گام بعدی در سپتامبر ۲۰۱۷ زنان سعودی برای اولین بار در تاریخ این کشور و در مراسم جشن سالگرد تشکیل این کشور به استادیوم رفتند. صدها نفر از آنان که برخی کلاه‌های ورزشی سبز رنگ به همراه البسه سیاه و پرچم‌های برافراشته داشتند با خانواده‌شان و به دور از مکان تعبیه شده برای مردان مجرد در مراسمی که با موزیک همراه بود شرکت کردند.

اما پر صداترین اتفاق اخیر این بود که پادشاه عربستان با صدور فرمانی به زنان این کشور اجازه داد که رانندگی کنند. بلافاصله پس از صدور این فرمان کمیته‌ای از اعضای دولت در وزارت‌خانه‌های مختلف تشکیل شد تا جزئیات اجرای این فرمان را در ۳۰ روز آینده مشخص کند. فرمان پادشاه عربستان از تابستان سال آینده، ماه ژوئن سال ۲۰۱۸ میلادی اجرا خواهد شد. این خبر بسیار مهم و در نگاه اول غیر قابل باور بود. چرا که عربستان به عنوان تنها کشوری که مخالف رانندگی زنان بود هیچ گاه در این مورد کوتاه نیامده بود و زنان تنها با راننده می‌توانستند در خیابان‌های ریاض، جده و سایر شهرها تردد داشته باشند.

از نظر اقتصادی برآورد می‌شود که در سال گذشته میلادی بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون راننده خارجی در عربستان سعودی مشغول به کار بوده‌اند. هزینه استخدام یک راننده خارجی در کشور عربستان سعودی حدود ۱۵ هزار ریال سعودی معادل ۴۰۰۰ دلار در سال تخمین زده می‌شود. علاوه بر این، خانواده‌های سعودی علاوه بر هزینه‌های اسکان، حقوقی معادل ماهیانه ۲ هزار ریال سعودی معادل ۵۳۴ دلار به این رانندگان پرداخت می‌کردند. بطور میانگین هزینه داشتن یک راننده شخصی حدود هزار دلار در ماه است.

از دیگر اقدامات عربستان وارد کردن زنان به عرصه سیاست بود. وزارت خارجه عربستان فاطمه سالم باعشن را به عنوان سخنگوی سفارت عربستان در واشنگتن منصوب کرد و وی اولین زن سعودی است که در این مقام تعیین شده است. همچنین برای اولین بار در عربستان یک زن به عنوان معاون شهرداری انتخاب شد. فرمانداری منطقه الشرقیه عربستان در توییتی اعلام کرد که فهد بن محمد الجبیر فرماندار این منطقه، خانم «ایمان عبد الله الغامدی» را به عنوان معاوی شهردار استان الخبر تعیین کرد.

این اصلاحات صرفاً در زمینه اجتماعی نبوده، بلکه به ساحت مذهب نیز کشیده شد. اعضای مجلس شورای عربستان صدور حکم فتوا از سوی مفتی‌های زن را در این کشور آزاد اعلام کردند. این حکم ۱۰۷ رأی موافق (از جمع ۱۵۰ رأی) کسب کرده و به ۴۵ سال حق انحصاری مردان در عربستان برای صادر کردن حکم فتوا خاتمه داد. مفتی‌های زن در عربستان با حکم پادشاهی انتخاب می‌شوند.

در شیب تند تغییرات در عربستان، پادشاه این کشور از وزیر داخلی خواست قانون مبارزه با آزار و اذیت زنان را تدوین کند. آزار و اذیت شامل هر گونه تعدی کلامی یا بدنی به زنان می‌شود.

در زمینه موسیقی نیز کانال فرهنگ عربستان، در صفحه توئیتر خود نوشت که پخش کنسرت‌های غنایی را آغاز خواهد کرد و برای شروع «ام کلثوم» را انتخاب کرده است. ژنرال انور عشقی، مدیر مرکز مطالعات استراتژیک شرق الاوسط در اینباره می‌گوید: وقتی ملک فیصل (۱۹۰۶- ۱۹۷۵) تلویزیون عربستان را افتتاح کرد، یک ناظر دینی داشت اما با این حال آهنگ‌های ام کلثوم را هم پخش می‌کرد. عشقی می‌افزاید: پخش ترانه‌های عربی برای چندین دهه متوقف شد تا امروز بار دیگر با صدای ام کلثوم (۱۹۷۵- ۱۸۹۸) به کانال فرهنگ برگردد. آثار ام کلثوم محجوب و با حیا هستند.

این تحولات در مناطقی از عربستان مانند ریاض و جده با استقبال مواجه شده اما در بخش‌های مرکزی تبعات و واکنش‌های بسیاری به همراه داشته است. همچنین اعطای حق رانندگی به زنان، صدها هزار راننده شخصی غیر سعودی و بسیاری از شرکت‌های داخلی و خارجی که تا کنون خدمات رساندن زنان و خانواده‌ها به مناطق مختلف را بر عهده داشتند را از مزایای حقوقی و منفعت خارج می‌کند، این وضعیت گرچه آثار اقتصادی مثبتی برای عربستان خواهد داشت اما با عکس العمل شرکت‌ها و افراد ذینفع روبه رو شده است. بر همین اساس، پادشاه سعودی به منظور جلوگیری از تعرض و آزار زنان، بلافاصله در پیامی به وزیر کشور عربستان دستور داد تا قانونی را برای حمایت از زنان در برابر تعرض جنسی تدوین کند.

این تحولات، غیر از تلاش خاندان آل سعود برای تغییر وجهه عربستان و افزایش پرستیژ این کشور در سازمان‌های بین المللی معنای دیگری به همراه ندارد و تحولی است که عربستان به ناگزیر پا در این مسیر گذاشته تا از فشارهای گوناگون سیاسی آمریکا و کشورهای غربی بر عربستان بکاهد و اگر به دنبال آن، سایر تحولات فکری، اجتماعی و آزادی نباشد بطور قطع می‌توان گفت نمایش شبه فمینیستی بیشتر نخواهد بود و تنها سرپوشی بر پنهان کردن سایر آزادی‌ها است.

اصلاحیه‌های مدنی اخیر، بی ارتباط با سفر «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا به عربستان نیست چرا که عربستان قصد دارد به سند چشم انداز ۲۰۳۰ که توسط مؤسسه معروف «مک کنزی» تدوین شده برسد و یکی از راه‌های رسیدن به آن و از شروط آمریکا و غرب اعطای آزادی‌های اجتماعی به زنان است. سفر ترامپ هم این دیدگاه را تقویت کرد گرچه برای او هرگز مساله آزادی‌های فکری و اندیشه‌ای و آزادی‌های بیان مدنظر نبوده و نخواهد بود./۹۶۹//۱۰۳/خ