نقد و تحلیل مستندات قرآنی و حدیثی گروه های تکفیری نوپدید

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی نقد و تحلیل مستندات قرآنی و حدیثی گروه های تکفیری نو پدید با تأکید بر داعش از سوی انجمن علمی حدیث حوزه در سالن نشست های ساختمان انجمن های علمی حوزه برگزار شد.

سخنران این نشست حجت الاسلام والمسلمین محمدحسن زمانی مسؤول دفتر اجتماعی و سیاسی حوزه های علمیه بود و دبیری علمی نشست را نیز حجت الاسلام عباس محمودی عضو هیأت مدیره انجمن حدیث حوزه برعهده داشت.

معنا و ریشه تکفیر در اسلام

حجت الاسلام محمودی در ابتدای این نشست با بیان این که این نشست علمی به منظور بررسی و نقد مستندات وحیانی گروه های تکفیری نوپدید برگزار شده است، عنوان کرد: تکفیر به معنای نسبت کفر دادن به دیگری است که از نظر تکفیر کننده شامل انکار ضروریات دین و خروج فرد تکفیر شده از تحت لوای دین می گردد.

وی افزود: سابقه تکفیر به زمان بعد از رحلت پیامبر گرامی اسلام(ص) برمی گردد که برخی از صحابه به صورت فردی برخی دیگر را تکفیر می کردند و بعد از آن در گروه قائله خوارج به صورت گروهی و یک فرقه ادامه پیدا کردند.

عضو هیأت مدیره انجمن حدیث حوزه با تأکید بر این که این روحیه تکفیری در گروه های مختلف با سرکردگی افرادی تجلی پیدا کرد، ابراز داشت: افرادی همچون ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب فرقه وهابیت را به راه انداختند که تکفیر جزو برنامه های اصلی آنها بود.

وی یادآور شد: امروزه هم با این گروه های تکفیری رو در رو هستیم که برخی از آنها علاوه بر تکفیر گرایی، مبارزه و جهاد با حاکمان سرزمین های اسلامی را شعار خود قرار می دهند.

بیش از 10 گروه تکفیری جهادی در دنیا فعالیت می کنند

حجت الاسلام محمودی خاطرنشان کرد: گروه هایی مثل جبهه النصره، القاعده، جندالعدل، حزب التحریر و داعش در آسیا و گروه هایی مانند بوکوحرام، الشباب، انصار السنه، انصارالشریعه در آفریقا وجود دارند که ویژگی ها و فعالیت های آنها خود پژوهش هایی مجزا می طلبد ولی نکته مهم در مورد آنها این است که همه این گروه ها روحیه سلفی جهادی و تکفیری دارند.

وی با اشاره به خطرناک ترین گروه تکفیری فعلی یعنی داعش خاطرنشان کرد: گروه داعش یکی از جریان های فعال نظامی در جهان امروز است که به نام دولت اسلامی در عراق و شام دست به جنایات متعددی زده است و هر روز در جهت بدنام کردن اسلام و دین گام های زیادی برمی دارد.

استدلال گروه های تکفیری به قرآن و روایات

عضو هیأت مدیره انجمن حدیث حوزه با بیان این که این گروه ها برای شرعی نمایاندن حاکمیت خود و اقدامات نظامی علیه مسلمانان به تعدادی از آیات قرآن و احادیث نبوی استناد کرده اند، ابراز کرد: همین استناد به آیات و روایات یکی از عواملی است که سبب شده طرفداران زیادی به این گروه ها به ویژه داعش سوق پیدا کنند.

وی خاطرنشان کرد: تعدادی زیای از جوانان مسلمان با شنیدن این استدلال ها و استناد قرآنی و حدیثی و بویژه جوانان تازه مسلمان شده با شنیدن این دلایل به داعش پیوسته اند، بنابراین گرایش به داعش به علت عدم شناخت کافی از مبانی و اعتقادات این گروه و برداشت و فهم نادرست از قرآن کریم و روایات است.

در ادامه این نشست حجت الاسلام والمسلمین زمانی با اشاره به آیات و روایاتی که گروه های تکفیری به آنها برای فعالیت های خود استناد می کنند، اظهارداشت: تکفیر تلخ ترین و خطرناک ترین پدیده موجود جهان اسلام در عصر حاضر است و بلکه فراتر از جهان اسلام امروز کشتاری وحشیانه تر در زمین از این گروه ها نداریم.

هدف داعش تخریب وجهه قرآن و حدیث است

وی افزود: متأسفانه این پدیده تلخ به دین اسلام انتساب پیدا کرده و به دنیای غیر اسلام معرفی می شود که این جریان برگرفته از قرآن و احادیث نبوی است و به همین جهت می خواهند با این کار جهانیان قرآن و روایات را مولد اندیشه تکفیری بدانند، در حالی که ما قرآن و پیامبر را رحمت برای همه جهانیان می دانیم.

مسؤول دفتر اجتماعی و سیاسی حوزه های علمیه با اشاره به این که در هیچ دینی در دنیای کنونی برادر کشی به این شدت وجود ندارد، عنوان داشت: خشن ترین دین در دنیا، دین اسلام معرفی شده است به همین جهت بر حوزه های علمیه و مراکز پژوهشی و رسانه ای حوزوی لازم است که با  تمام توان اسلام را از این اندیشه تکفیر مبرا کنند و روشن کنند که این اندیشه هیچ ربطی به اسلام و قرآن و روایات ندارد.

وی عنوان کرد: می خواهیم در این نشست اثبات کنیم آیات و احادیثی که تکفیری ها استدلال کرده اند برداشت هایی غلط و قابل خدشه است و امیدواریم انجمن های دیگر نیز با ماهیت های خودشان به این بحث بپردازند.

چهار قسم اندیشه ای گروه های تکفیری

حجت الاسلام والمسلمین زمانی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر این که گروه های تکفیری که امروز در جهان اسلام وجود دارند به چهار جریان قابل تقسیم هستند، ابراز داشت: نخست تکفیر عقیدتی، دوم تکفیر سیاسی، سوم تکفیر فقهی و چهارم تکفیر اجتماعی است که با یکدیگر کاملا فرق دارند ولی در زیر یک چتر به نام داعش و مانند آن در حال ستیز با دین هستند.

وی یادآور شد: تکفیر عقیدتی که از بین این چهار گروه قوی تر شمرده می شود، مختص به جریان وهابیت است و سه گروه دیگر حتی گاهی ضد وهابیت هستند؛ وهابیت در مسائل عقیدتی و کلامی با شیعه و پیروان دیگر مذاهب اهل سنت اختلاف نظر دارند که از جمله آنها اختلاف نظر در توحید و شرک، اسلام و ایمان، توسل، شفاعت، تبرک، زیارت، ساختن بارگاه برمزار پیامبران و اولیاء الهی، برگزاری مراسم سالگرد ها موالید و وفیات پیامبران و اولیاء الهی، نذر و قربانی است.

معاون سابق بین الملل حوزه های علمیه با بیان این که وهابیت بسیاری از این موارد را شرک می دانند، خاطرنشان ساخت: در بخش تکفیری عقیدتی باید گفت که حدود 200 سال است که این تفکر جان گرفته هرچند ریشه های اندیشه عقیدتی به گذشته های دورتر از جمله ابن تیمیه و حتی احمد بن حنبل و خوارج نهروان برمی گردد.

سلفیه در معنای بسیط و مشروح

وی ابراز داشت: باید بین واژه وهابیت و سلفیه فرق گذاشت، سلفیه معنای بسیطی دارد یعنی احترام به اندیشه ها، گفتار و رفتار صحابه بیش از بقیه نسل ها به عنوان سلف صالح؛ سلفی گاهی این سه گروه را دارای کرامت فوق العاده می دانند که صحابه، تابعین و تابعین تابعین را شامل می شود و گاهی اعمال و گفتار آنها را حجت شرعی می دانند.

حجت الاسلام والمسلمین زمانی عنوان کرد: در معنای مشروحی سلفیه نیز باید گفت جریان های سلفی که در دنیای اسلام معروف شدند وقتی مورد دقت قرار می گیرند یک تعریف امتدادی مفهومی پیدا می کنند که شامل بسیاری از شخصیت های جهان اسلام می شود و با یک تعریف وسیع جریان های گوناگون تحت پوشش سلفی قرار می گیرند از این رو برخی حتی اندیشه های سید جمال الدین اسد آبادی را نیز سلفی می دانند.

وی با اشاره به این که سلفی ها شامل 10 گروه معنایی می شود، ابراز کرد: از نرم ترین تا سخت ترین گروه های سلفی وجود دارند، بنابراین باید اشکالاتی که به وهابیت وارد می شود به صورت مطلق به سلفی ها وارد نشود و یا حداقل برای مساوی قرار دادن وهابیت با سلفیت از عنوان سلفیت تکفیری استفاده شود.

عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه خاطرنشان کرد: اخیرا حدود 300 کتاب از تألیفات علمای اهل سنت در نقد وهابیت پیدا کرده ایم که تعدادی را هم چاپ کرده ایم و توسط دبیرخانه دائمی کنگره مقابله با جریان های تکفیری و افراطی آماده شده است.

وهابیت جریانی مطرود نزد اهل سنت

وی با بیان این که وهابیت جریان مطرود اهل سنت است، گفت: وهابیت نیز نه تنها شیعه بلکه اکثریت اهل سنت را مشرک می دانند چراکه آنها نیز همچون شیعیان معتقد به زیارت قبور از جمله قبر پیامبر گرامی اسلام(ص)، توسل و تبرک هستند.

وی با تأکید بر این که به همراه علمای حوزوه دیدار های متعددی با علمای وهابی در کشورهای مختلف داشته ایم، ابراز کرد: دیدارهایی با مفتی سابق عربستان آقای بن باز و مفتی فعلی عربستان آقای آل الشیخ داشته ام، چراکه دوست داشتم دیدگاه های آنها را به صورت مستقیم بشنوم که آیا واقعا آنها بیش از یک میلیارد مسلمان از نظر آنها واجب القتل هستند؟

حجت الاسلام والمسلمین زمانی ابراز کرد: جمع وهابیت تعداد کمی هستند و بیش از یک و نیم میلیاد غیر وهابی وجود دارند، از این رو گاهی تردید می کردم ولی وقتی با آنها صحبت می کردیم آنها تأکید می کردند که شما کافر هستید و باید کشته شوید.

وی افزود: پژوهشگران حوزوی برای این که بدانند وهابیان به کدام یک از آیات و روایات استدلال می کنند می توانند از کتب پژوهشکده حج، مؤسسه امام صادق(ع) و پژوهشگاه تقریب مذاهب اسلامی استفاده کنند که کتب اینها را جمع آوری کرده اند.

برگزاری جلسات حضوری با مفتی های عربستان

مسؤول دفتر اجتماعی و سیاسی حوزه های علمیه با اشاره به برگزاری جلسات با بن باز مفتی سابق عربستان در سال های گذشته ابراز داشت: در بین محورهایی که اختلافات چالشی کلامی بین شیعه و مذاهب اهل سنت است مهمترین بحث توسل است، مهمترین استدلال آنها آیاتی از قرآن است که دلالت دارد که باید تنها از خدا کمک گرفت.

وی عنوان کرد: بن باز به آیه «ایاک نعبد و ایاک نستعین» استدلال می کرد و می گفت: مفعول مقدم بر فعل دلالت بر حصر دارد و شما در توسل، عبادت غیر خدا کرده و استعانت از غیر خدا می کنید، بنابراین آنها دو اتهام به شیعه می زنند اول شرک عبادی و دوم شرک ربوبی و می گفتند توسل هر دو را می شکند و همچنین آیه «ولا تدعو مع الله احدا» را بیان کرده ومی گفتند شما غیر خدا را می خوانید در حالی که قرآن می گوید غیر از خدا هیچ چیز یا فرد دیگری را نخوانید.

حجت الاسلام والمسلمین زمانی در بخش دیگری اظهار داشت: بن به آیه «وَ يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَضُرُّهُمْ وَ لا يَنْفَعُهُمْ وَ يَقُولُونَ هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِنْدَ اللَّهِ» نیز اشاره کرد و گفت: خداوند در قرآن می فرماید وقتی از مشرکان پرسیده می شد که چرا در برابر بت ها تعظیم می کنید می گفتند این ها شفیع ما نزد خدا هستند و باعث تقرب به خدا می شوند، بنابراین شیعه با این بت پرستان فرق ندارد.

وی در پاسخ به این ادعاهای علمای وهابی یادآور شد: پاسخی که وجود دارد و ما هم خدمت این علمای وهابی ارائه دادیم این است که دعایی نسبت به غیر خدا شرک است که همراه با اعتقاد به الوهیت او باشد نه مطلق دعا و استمداد طلبیدن.

چرا توسل شرک نیست؟

عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه تأکید کرد: آنها حفظ آیات و روایات را دستور کار دارند ولی درایت و درک آیات را ندارند؛ در آن دیدار به بن باز می گفت چرا شما از پیامبر گرامی اسلام(ص) و از اولیاء الهی حاجات خود را می طلبید؟ این شرک است و فقط خدا رازق و شافی است.

وی با بیان این که طبق نظر درست شافی، رازق و دهنده حاجات فقط خدا است، ابراز داشت: شیعه به نظر وهابیت غیر خدا را به جای خدا قرار داده است؛ پاسخ ما این بود که ما از پیامبر گرامی اسلام(ص) می خواهیم که دعا کند و شفیع و واسطه بین ما و خدا شود.

حجت الاسلام والمسلمین زمانی تأکید کرد: ما آن چه برای پیامبر و ائمه قائل هستیم وجاهت و آبرومندی نزد خدا است که اتفاقا اوج مقام بندگی است، بنابراین توسل تنها شرک نیست بلکه نشان موحد بودن است.

وی ابراز داشت: آنها در آن جلسه این مسأله را قبول کردند ولی گفتند آیا واقعا شما از خود ائمه تان درخواستی ندارید، گفتیم: بله؛ بن باز بلافاصله اعلام کرد بفرمایید همین مشکل ما با شما و نشانه شرک شما است، من گفتم: اگر این طور است قرآن به ما شرک را آموزش داده است.

حجت الاسلام والمسلمین زمانی با بیان این که خداوند در سوره مائده آیه 110 حضرت عیسی(ع) را اولا خالق، دوم شفا دهنده مریض و سوم احیا کننده مردگان معرفی کرده است، ادامه داد: در قرآن می خوانیم حضرت عیسی(ع) نیز در میان قومش آمد و گفت من خلق می کنم، من شفا می دهم و من احیاء کننده اموات به اذن خدا هستم و ادعای چهارمی هم کرد و آن علم غیب بود.

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: از این آیه فهیمده می شود که خلقت و دیگر صفات به خود عیسی نسبت داده شده در حالی که خدا می توانست بگوید من احیا می کنم به دست عیسی یا خلق می کنم به دست حضرت عیسی(ع).

صفات خدایی در بندگان شایسته اذنی است نه استقلالی

وی با اشاره به این که تمام صفاتی که به بندگان داده می شود اذنی است، ابراز داشت: همه صفات از جمله خلقت، احیاء مردگان، شفای مریضان استقلالی بودنش ویژه خداست ولی به صورت اذنی می تواند به انبیاء و اولیاء الهی اعطا شود؛ جالب است بن باز بعد از یک عمر هشتاد ساله کمی در فکر فرو رفت و به عقاید باطلش پی برده بود.

عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه خاطرنشان کرد: در مورد احادیث که وهابیت و تکفیری ها به آنها استناد می کنند نیز باید به صورت دقت مورد بررسی قرار بگیرد، صحت و جعلی بودن آنها نیز مورد دقت قرار بگیرد و با عرضه بر قرآن صحت و سقم آنها مشخص شود همچنانکه رجالیون بزرگ اهل سنت داریم که خودشان هزاران حدیث را مقید به ضعف سند کرده اند و یا اثبات کرده اند جعلی است.

وی با تأکید بر این که اخیرا کتابی چاپ شده که خود اهل سنت وهابیت را رد کرده اند، خاطرنشان کرد: امسال کار دیگری صورت گرفت و آن هم این بود که دانشگاه الازهر نیز وارد میدان شد و رسما عدم انتساب جریان داعش و تکفیر به اسلام و اهل سنت را اعلام کرد و دارالافتای مصر نیز کتابی با عنوان «تنظیم داعش» در رد داعش نوشته است.

جریان های تکفیری سیاسی، فقهی و اجتماعی

حجت الاسلام والمسلمین زمانی در بخش دیگری از سخنان خود به اقسام دیگر تکفیر نیز اشاره و  ابراز کرد: جریان دوم تکفیر که تکفیر سیاسی است ربطی به وهابیت ندارد و مولد آن مصر است که معتقد است حاکمان کشورهای اسلامی می بایست تمامی قوانین اسلام را تصویب و فرمان اجرا صادر کنند و اگر احیانا حاکمی مسلمان ولو نمازگزار یک یا چند قانون غیر اسلامی را تصویب و فرمان اجرا صادر کند کافر بوده و قتل او و تمامی همکاران آن حاکم واجب است.

وی افزود: استدلال این جریان انقلابی افراطی از سوی عبدالسلام فرج مطرح شد که در پناه اندیشه انقلابی اخوان المسلمین جمعی از جوانان را جذب کرد و افرادی از دانشگاهیان را نیز با خود همراه کرد که به تکفیر رییس جمهور مصر انور سادات و ترور او منجر شد؛ این اندیشه امروز نیز گسترش پیدا کرده و به آیات و روایاتی استدلال می کنند.

مسؤول دفتر اجتماعی و سیاسی حوزه های علمیه در پایان با اشاره به تکفیر فقهی ابراز داشت: این افراد معتقدند که شیعیان چون برخی سب و لعن می کنند کافر هستند و گروه چهارم تکفیر اجتماعی است و به تعبیر دیگر ناراضیانی هستند که به دلیل شرارت یا عوامل بیرون روی به اندیشه تکفیر آورده اند.

یادآور می شود، در این نشست که به عنوان نشست ویژه اولین کنگره بین المللی قرآن و علوم انسانی برگزار شد، جمعی از پژوهشگران، اساتید، طلاب و اصحاب رسانه حضور داشتند.

گفتنی است، انجمن حدیث حوزه در سال چندین نشست و کرسی علمی با موضوعات مختلف برگزار می کند که نشست علمی نقد و تحلیل مستندات وحیانی گروه های تکفیری به عنوان چهارمین نشست علمی در سال جاری برگزار شد./1330/ز۵۰۳/ج

گزارش از داود جعفری