تحلیلی بر دلایل انصراف سعد حریری از استعفا

به گزارش خبرگزاری رسا، شاید این سؤال مطرح شود که چرا سعد حریری استعفایش را پس گرفت و قبول کرد همچنان نخست وزیر لبنان باشد. نگاهی به تحولات سیاسی یک ماه اخیر و تحلیل آن، شاید بتواند ما را در یافتن پاسخ این سوال کمک کند.

سعودی ها از سال ها قبل حملاتی را علیه حزب الله و ایران در رسانه های خود شروع کرده اند. در ماه های اخیر عادل الحبیر وزیر خارجه عربستان حملات خود را علیه حزب الله افزایش داد و از این گروه مقاومت به عنوان یک سازمان تروریستی و نقش آفرین در جنگ یمن یاد کرد. سعودی ها در این حملات از حمایت آمریکا بهره مند بودند لذا برایشان این توهم بوجود آمد که شرایط لبنان و منطقه برای اجرای سناریوی شان علیه حزب الله فراهم است. به همین دلیل، سعد حریری را به ریاض فراخواندند و او را مجبور ساختند تا از سمت نخست وزیر لبنان کناره گیری کند.

اشتباه راهبردی ریاض

این درحالی بود که شرایط منطقه و افکار عمومی آن برای اجرای سناریوی سعودی ها اصلا آماده نبود. مردم لبنان و کشورهای غرب آسیا و جهان می دیدند حزب الله در کنار ارتش های سوریه و متحدانش علیه داعش به نبرد برخاسته و پیکر شهدای این جنبش در لبنان تشییع می شوند اما همین مردم ندیده و نشیده بودند حتی یک سرباز سعودی یا اماراتی در نبرد علیه داعش کشته شود ولی سعودی های زیادی بودند که در جبهه داعش جنگیده و به هلاکت رسیده اند. مقامات ریاض تصور می کردند که با فضاسازی سیاسی رسانه ای علیه حزب الله می توانند مردم را فریب دهند ولی واقعیت های میدانی چیز دیگری به آنان نشان داد. این اولین اشتباه راهبردی عربستان در اجرای سناریوی خود بود.

دومین اشتباه راهبردی عربستان محبور ساختن حریری به استعفا در ریاض و بخش آن از شبکه العربیه سعودی بود. این چنین استعفایی برخلاف قانون اساسی لبنان و عرف دیپلماتیک در جهان بود. به همین دلیل، استعفای حریری از سوی رییس جمهور لبنان پذیرفته نشد و مردم و تمام گروه های سیاسی این کشور از اقدام میشل عون حمایت کردند و خواهان بازگشت حریری به لبنان و استعفای رسمی اش در بیروت شدند. در این حال، یکی از نمایندگان پارلمان لبنان از بازداشت حریری در عربستان خبر داد. این موضوع جوّ داخلی این کشور علیه ریاض را تقویت کرد. عادل الخبیر در واکنش به این خبر از آزادی حریری در عربستان سخن به میان آورد و سعد حریری نیز با او همصدا شد اما سخنان آنان هرگز مورد پذیریش لبنانی ها واقع نشد و آنها همچنان بر بازگشت حریری به بیروت تاکید کردند.

خنثی سازی توطئه

در اینجا باید از سخنرانی دبیرکل حزب الله پس از استعفای حریری یاد کرد. این سخنرانی تاثیر زیادی در خنثی سازی توطئه ریاض علیه لبنان داشت. سید حسن نصرالله متن استعفانامه حریری را نوشته سعودی ها دانست که او مجبور به خواندنش شده بود. این سخنرانی واقعیت های جاری در سوریه ، لبنان و منطقه را ترسیم کرد و خط فکری به لبنانی ها داد تا توطئه ریاض علیه کشورشان را خنثی کنند. در اینجا باید گفت نفوذ کلام سید حسن نصرالله نه تنها در میان لبنانی ها بسیار زیاد است بلکه بر روی ساکنان فلسطین اشعالی تاثیر گذار است. آنان سید حسن نصرالله را بسیار راستگوتر از مقامات تل آویو می دانند. به همین دلیل، به سخنان او اعتماد دارند.

پس از استعفای حریری از ریاض لبنان در آستانه بحران سیاسی فرار گرفت. مقامات بیروت برای غوطه ور نشدن لبنان در اختلافات داخلی فورا دست به کار شدند و گفت وگو های سیاسی میشل عون با گروه ها و احزاب مختلف لبنانی از حمله حریان 14 مارس شروع شد. با توجه به تجربه لبنانی ها در خصوص خلا قدرت و عبور آنان از اختلافات سیاسی، این گفت‌وگوها با موفقیت همراه شد و به سرعت یک توافق بین گروه ها ایجاد کرد که بر دو محور عمده استوار بود. اول حفظ ثبات و آرامش در لبنان و دوم حل بحران نخست وزیری از طریق سیاسی.

شکاف در حزب المستقبل

در اینجا باید به این نکته اشاره شود اقدام ریاض در مجبور ساختن سعد حریری به استعفا آنقدر ناپخته و نسجیده بود که در حزب المستقبل (وابسته به حریری) شکاف ایجاد کرد لذا گروهی از اعضای این حزب با برنامه های ریاض همراه نشدند. با توجه به بروز چنین شکافی در حزب المستقبل و جو عمومی لبنان، این حزب به روند سیاسی حاکم بر لبنان پیوست و برنامه های خاصی را برای استقبال از حریری چید.

به هرحال، توافق گروه های لبنانی بر حفظ ثبات و آرامش در این کشور و تاکید بر بازگشت حریری و حل بحران نخست وزیری از طریق سیاسی سبب شد تا رایزنی های بیروت با کشورهای تاثیرگذار در لبنان و سفر وزیرخارجه این کشور به اروپا بویژه فرانسه با موفقت همراه شود. در این رایزنی ها مقامات بیروت پیامدهای ناگوار استعفای حریری را تشریح کردند. به گونه ای که هیچ کشوری حاضر نشد از برنامه های ریاض درخصوص نخست وزیری لبنان حمایت کند. سرانجام فرانسه در زمینه حل و فصل بحران نخست وزیری لبنان فعال شد و ریاض را به ضرورت بازگشت حریری به لبنان و استعفای او در بیروت متقاعد ساخت. دکتر محمود حیدر از تحلیلگران لبنانی در مصاحبه ای که با او انجام دادم گفت یک توافق پنهانی بین پاریس و ریاض در خصوص ضرورت باقی ماندن حریری در سمت نخست وزیری لبنان انجام شده است.

نتها ماندن سعودی ها

براین باروم ریاض چاره ای جز پذیریش بارگشت حریری به لبنان و باقی مانده او در سمتش نداشت چراکه در داخل لبنان جریان قوی نبود که با سیاست های عربستان همراهی کند و در سطح منطقه و جهان نیز کشوری نبود که با ریاض همسو باشد. به هرحال، مقامات لبنانی با باقی ماندن حریری در سمتش مخالفتی نداشتند و این درست همان چیزی است که لبنانی ها خواهان آن بودند یعنی عبور از بحران نخست وزیری از طریق سیاسی و درهم شکستن توطئه سعودی ها البته این بدان معنا نیست که ریاض از توطئه علیه لبنان و حزب الله دست برداشته است. شاید توطئه عربستان رنگ دیگری بخود یافته پس باید مراقب بود./۸۴۷/ب۱۰۱/ف

عباس سیدمیر جمکرانی