عدم انجام کار فقهی در زمینه حقوق بشر/ پرداختن به مباحث جدید حساسیت‌برانگیز است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام و المسلمین محمد جواد ارسطا، استادیار گروه حقوق بشر پردیس فارابی دانشگاه تهران، امروز در نشست علمی «فقه حقوق بشر، بایسته‌ها و چالش‌های فرا روی» که در سالن جلسات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد، بیان داشت: پرداختن به مباحث در زمینه‌ها و حوزه‌های جدید حساسیت‌های بسیاری را بر می‌انگیزد.
حجت الاسلام و المسلمین ارسطا اظهار داشت: کار فقهی در عرصه حقوق بشر انجام نشده و یا کمتر انجام شده است، از این رو پیشینه‌ای در این مبحث وجود ندارد و بنابر فرموده شهید مطهری؛ پیمودن راه نا‌هموار هراس دارد.
وی با بیان این که کتابی تدوین شده است که در آن دستاورد‌های علمی مشخصی در این سلسله مباحث تقدیم اساتید حوزه و دانشگاه شده است، ابراز داشت: حقوقی که از دیدگاه اسلام بر بشر تعلق می‌گیرد، مبتنی بر یک اصل محوری به نام اصل کرامت انسانی است.
استاد حوزه علمیه افزود: پس از حق حیات، مبنایی‌ترین حقی که انسان از دیدگاه اسلام از آن برخوردار است، کرامت انسانی است.
وی با قرائت آیه «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَني آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلي کَثيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضيلاً»، تصریح کرد: خداوند متعال در این آیه بار‌ها تأکید می‌فرماید که کرامت را بر بنی‌آدم اعطا کرده است.
استادیار گروه حقوق بشر پردیس فارانی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: در آیه مذکور به صراحت بیان شده است که کرامت نه تنها به مؤمنان و مسلمانان، بلکه بر تمام نوع بشر اعطا شده است.
وی اضافه کرد: در نخستین کلمات این آیه، در واژه «وَ لَقَدْ»، حرف لام قسم بوده و حرف قد نیز به منزله تأکید است و واژه «کَرَّمْنا» که با صیغه متکلم مع‌الغیر آمده است، دلالت بر قدرت می‌کند که نشانه‌ای دیگر برای تأکید به شمار می‌آید.
مدیر حلقه علمی ولایت فقیه موسسه مطالعاتی صراط مبین، با بیان این که خداوند متعال با این لسان مؤکد و قدرتمندانه منشاء کرامت انسان‌ها را بنی‌آدم بودن مشخص می‌فرماید، عنوان کرد: دیدگاه حقوق بشر غربی علت شایستگی انسان از برخورداری به کرامت را تمایز در قدرت تعقل و قدرت اختیار آگاهانه وی نسبت به دیگر موجودات معرفی می‌کند اما هیچ گاه به درستی نمی‌تواند رابطه میان تعقل و کرامت وسیعی که در حقوق بشر غربی تحت عنوان(DIGNITY) دیگنیتی یا حیثیت انسانی وجود دارد، تبیین کند.
وی گفت: باری‌تعالی در ادامه آیه شریفه می‌فرماید؛ «آنان را در دریا بر کشتى‌ها و در خشکى بر مرکب‌ها سوار نموده و از خوراکى‌هاى مطبوع به آنان روزى داده و آنان را بر بسیارى از کسانى که آفریده‌ایم چنان که باید برترى بخشیده‌ایم».
حجت الاسلام و المسلمین ارسطا ادامه داد: همانطور که بسیاری از مفسران هم اذعان دارند، این آیه شریفه از باب عطف مصادیق بر یک عنوان عام و کلی است، بدین صورت که خداوند پس از بیان اعطای کرامت به انسان، مصادیق این کرامت را در قالب سه امری که بر کرامت عطف کرده است، بیان می‌فرماید.
وی اظهار داشت: بر اساس آنچه بیان شد، نخستین دستاورد ما در فقه حقوق بشر آن است که خداوند متعال پس از حق حیات، کرامت انسانی را دومین مبنای حقوق بشر معرفی می‌کند.
استاد حوزه علمیه ابراز داشت: دومین دستاورد ما در سلسله مباحث مطرح شده این است که کرامت انسانی را پس از حق حیات به عنوان یک اصل راهنما در نظر گرفته‌ایم.
وی با بیان این که اصطلاح مقاصد شریعت در فقه ما بکار نرفته است، خاطرنشان کرد: اگرچه اسم این مطلب در فقه ما نیامده است، لکن رسمش در کلام فقها دیده می‌شود و در موارد متعددی به محتوای مقاصد شریعت استناد کرده‌اند.
استادیار گروه حقوق بشر پردیس فارانی دانشگاه تهران تصریح کرد: اصل کرامت انسانی، یکی از مقاصد شریعت بوده و به صورت مشخص جزء اصول راهنما است که در بحث حقوق بشر به ما کمک بسیاری می‌کند.
وی با طرح سوالی مبنی بر این که چگونه می‌توان از اصل کرامت انسانی به عنوان مقاصد شریعت تمسک کرد، گفت: این اصول محکی برای سنجش صحت استنباط به کار می‌روند.
مدیر حلقه علمی ولایت فقیه موسسه مطالعاتی صراط مبین افزود: هر گاه استنباطی از منابع دینی انجام می‌دهیم، درصورتی که آن استنباط با دین مغایرتی نداشته باشد، به صحت استنباط خود پی می‌بریم ولی در صورت وجود مغایرت، متوجه می‌شویم که در مراحل استنباط دچار خطایی شده‌ایم. بنابراین اصول می‌توانند نافی حکم باشند لکن نمی‌توانند مثبت حکم باشند.
وی با اشاره به دستاورد سوم، عنوان کرد: افعال تکوینی خداوند متعال معیار مناسبی برای افعال مسلمانان و افعال دولت اسلامی به شمار می‌آیند.
حجت الاسلام و المسلمین ارسطا اظهار داشت: از ابتدای آیه شریفه که خداوند متعال می‌فرماید ما به انسان کرامت بخشیده‌ایم تا آخِر آیه، یعنی إی انسان‌ها، شما نیز باید نسبت به یکدیگر این حق کرامت را ادا کنید و دولت اسلامی نیز باید در برنامه‌ریزی‌ها، سیاست‌ها و اختصاص امکانات و بودجه، کرامت انسانی را سر لوحه امور خود قرار دهد./878/پ۲۰۲/ی