معامله با پول دیجیتال «بیت کوین» جایز نیست+ متن کامل فتوا

خبرگزاری رسا ـ گروه بین‌الملل: مدت زمانی است که پرسش‌های فراوانی از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی پیرامون حکم شرعی استفاده از پول دیجیتال «بیت کوین» و رویکرد شرع به آن و حکم معاملات و خرید و فروش‌هایی که با آن صورت می‌گیرد، مطرح شده است. این سوالات سبب شد تا شوقی علام مفتی مصر با بررسی ابعاد کامل ماهیت شرعی «بیت کوین» فتوای خود پیرامون استفاده از پول دیجیتال را اعلام کنند.

معامله با بیت‌کوین جایز نیست
شوقی علام در این فتوا گفت: معامله با پول‌ بیت‌کوین و استفاده از آن در خرید و فروش و اجاره و مانند آن نه تنها جایز نیست بلکه ممنوع است زیرا این پول ضمن آنکه به عنوان یک واسطه مورد پذیرش برای تبادل مالی در میان نهادهای اقتصادی شناخته شده نیست بلکه مشتمل بر ضرر ناشی از جهالت و غشّ در مصرف و قیمت آن نیز است. همچنین استفاده از آن آسیب‌های جدی را برای افراد و کشورها دارد.

وی با بیان آنکه بیت‌کوین یک پول فرضی است که دارای وجود فیزیکی در عرصه واقع نیست و به وسیله پول‌های رایج مانند دلار یا یورو معادل‌گذاری می‌شود، افزود: واحدهای فرضی شمارشی در این پول با اصول ملموس مالی همخوانی ندارد مضافا آنکه برای تولید آن به هیچ شرط و ضابطه‌ای نیاز نیست. همچنین بیت کوین قابل اعتماد مالی در نزد نظام‌های اقتصادی مرکزی نبوده و مسؤولان و هیأت‌های مالی آن را به رسمیت نشاختند بلکه این پول از طریق شبکه اینترنت و بدون هیچ رقابت و تسلطی و دخالت نهادهای مالی ترویج پیدا می‌کند. با این بیان مشخص می‌شود که بیت‌کوین تنها واحد پولی نیست که در بازارهای معاملاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد بلکه نظایر آن که با نام «پول‌های دیجیتال» شناخته می‌شوند نیز همین حکم را دارند.

خطر و ریسک در معاملات مبتنی بر پول دیجیتال بسیار بالاست
مفتی مصر با اشاره به نشست‌های طولانی مدت خود با کارشناسان، نخبگان و اساتید اقتصاد اظهار داشت: با بررسی‌های متمادی و تحقیق پیرامون چیستی و میزان تاثیر این پول بر اقتصاد کشور چند نکته حائز اهمیت است: اول آنکه بیت‌کوین نیازمند تحقیقات عمیق و دقیق برای فهم تمام ابعاد و ضوابط آن به عنوان یک پول دیجیتال در بازار معاملات است به ویژه آنکه باید شروط این مامله نیز به طور صحیح بررسی شود. دوم انکه از مهمترین ویژگی‌های بازار پول‌های الکرونیکی نسبت به بازار عادی آن است که به صورت کلی خطر و ریسک در آن نسبت به معاملات عادی بسیار است به گونه‌ای که دستیابی به قیمت‌ها سخت و بلکه محال است زیرا عرصه قیمت به عوامل غیر منضبط مانند مذاق مصرف کنندگان واگذار شده که این امر سبب تغییرات ناگهانی در بازار مصرف می‌شود.

علام در ادامه با بیان برخی از آسیب‌های این نظام پولی ادامه داد: تغییرها و نوسانات نامتوازن و غیرقابل پیش بینی در قیمت‌های پول‌های الکترونیکی سبب می‌شود که این نظام مالی با وجود آنکه خطرناکترین نظام مالی است اما برای برخی افراد بیشترین سود را نیز به همراه داشته باشد. همین ویژگی سبب شده تا افراد سودجو با جذب افراد و تشویق آنان به استفاده از این نظام مالی، در دراز مدت نظام مالی کشورهای را تضعیف، قدرت نظارتی آنان بر بازار مالی را سلب، بستر فرار ارزی و مالیاتی را مهیا کرده و سیاست مالی دولت‌ها را به شدت تحت الشعاع قرار خواهد داد.

رییس دارالافتای مصر خاطر نشان کرد: انجام معاملات مالی و خرید و فروش با بیت‌کوین و نیز مالکیت این پول نیازمند پروتوکل‌های امنیتی است. از سویی باید نسخه‌های پشتیبان نیز برای جلوگیری از نفوذ رخنه‌گران و حمله‌های الکترونیکی با هدف رمزگشایی دارایی‌های افراد و دسترسی به حساب آنها و سرقت مبالغ الکترونیکی آنان تعبیه شود به ویژه آنکه این نظام مالی از سوی ویروس‌های اینترنتی بسیار آسیب پذیر است و همین امر به عدم شیوع این نظام مالی در میان مردم می‌شود.

نظام پولی دیجیتال ضمانت شرعی و قانونی ندارد
وی مبنای این نظام پولی را مضاربه دانسته و تاکید کرد: بیت کوین شیوه امنی برای سرمایه‌گذاری و کسب درآمد و معاملات نیست زیرا مبنای آن بر اساس مضاربه و کسب سودهای غیر عادی از طریق خرید و فروش است که این مساله به بی‌ثباتی و نوسانات شدید مالی منجر می‌شود خصوصا همانطور که گذشت به دلیل احتمال بالای نفوذ هکرها امکان وارد آمدن خسارت‌های مالی فراوان وجود دارد. از آنجا که مسؤولیت این آسیب‌ها متوجه هر فرد به صورت جداگانه است چه بسا یک اشتباه منجر به از دست رفتن تمام سرمایه و حتی عدم امکان بازپس‌گیری سایر مبالغ شود.

مفتی مصر فقدان ضمانت شرعی و حمایت قانونی از معامله‌کنندگان در برابر نیرنگ‌های سودجویان از دیگر آفت‌های نظام مالی مبتنی بر پول‌های الکترونیکی برشمرده و تصریح کرد: پولشویی از طریق واسطه‌ها، تعدّی به دارایی‌های مالی و صعوبت در تحت پیگرد قرار دادن اختلاس‌گران از دیگر مشکلات استفاده از بیت کوین است. همچنین انجام معاملات از طریق پول‌های الکترونیکی در بسیاری از کشورها ممنوع و جرم به حساب می‌آید.

بیت‌کوین آسیبی برای نظام بانکی و عامل تضییع فرصت‌های شغلی است
علام با اشاره به وجود غرر در معاملات مبتنی بر نظام بیت‌کوین گفت: همانگونه که علامه بجریمی شافعی در اشیه خود بر اقناع بیان کرده‌اند «غرر عبارت است از چیزی که عاقبت و سرانجامش برای ما پنهان مانده یا آنکه بین دو امر ترس و تردید وجود داشته باشد.» اقتصاد دانان که معاملات مبتنی بر پول‌های دیجیتال بیشترین غرر را شامل می‌شوند به ویژه ترویج چنین نظام‌های مالی به سایر نظام پولی واسطه‌ای مانند بانک‌ها آسیب جدی وارد می‌سازد و از آنجا که نظام پولی دیجیتال نظامی منضبط و مستقر نیست فرصت‌های شغلی را نیز تضییع می‌کند.

وی به ضررهای نظام پولی دیجیتال برای اقتصاد کشورها نیز اشاره و تاکید کرد: با ترویج این نظام پولی، قیمت‌ها در بازار بین‌المللی به شدت کاهش می‌یابد. کاهش قیمت تاثیر سلبی بر تولید، اشتغال، صادرات و واردات برجای می‌گذارد. موسسه‌های مالی و شرکت‌های تولیدی و خدماتی بسیاری متضرر می‌شوند. جهالت طرفین معامله به مقدار ثمن و مثمن، عجز دولت‌ها در برابر رسیدگی به ضررهای مالی معامله‌کنندگان، ایجاد بستر مناسب برای گروهک‌های تروریستی با هدف تامین منابع مالی، سهولت در معاملات ممنوعه مانند خرید و فروش سلاح و مواد مخدر و همچنین ضرر شدید سازمان‌های دولتی و خصوصی همگی دست به دست هم داده تا از باب قاعده لاضرر معامله با این پول‌ها را جایز ندانیم.

ضرب سکه و توزیع اسکناس وابسته به اذن ولی‌امر است
مفتی مصر در بخش پایانی سخنان خود اذن چاپ اسکناس را حق خالص ولی امر یا جانشینان وی در موسسه‌های مالی دانسته و افزود: این حق حکومت است که تنها مجاز به ضرب سکه، چاپ و توزیع اسکناس در میان مردم باشد تا از این رهگذر بتواند نسبت به چگونگی مصرف این پول‌ها نظارت کافی را اعمال کند. مردم نیز اینگونه نسبت به سلامت نظام مالی و پولی کشور اطمینان حاصل می‌کنند. آنچه که امروزه تحت عنوان وظایف بانک مرکزی شناخته می‌شود فقهای عظام مدت‌ها قبل آن را بیان کرده‌اند./981/ب920/ر