واکنش روحانیون و مردم شیراز به کشف حجاب
به گزارش خبرگزاری رسا، رضاشاه در راستای سیاست‌های تجددگرایانه و غربگرایانه خود درصدد برآمد تا با هدف کنار گذاشتن لباس‌های سنتی، پوشش غیراسلامی را در ایران رواج دهد. بدین منظور علاوه بر اعلام فرمان متحدالشکل شدن لباس مردان، دستور تغییر لباس زنان را هم صادر کرد. این امر که از سوی رژیم پهلوی تحت عنوان «پرده‌گشایی زنان» یا «نهضت بانوان» خوانده می‌شد، در 17 دی ماه 1314 به فرمان رضاشاه به اجرا درآمد.
رضاشاه مدت‌ها قبل از اعلان کشف حجاب زنان تلاش کرد با اقداماتی زمینه را برای آماده ساختن مردم برای پذیرش این مسئله مهیا سازد. از این رو به منظور دگرگون ساختن فرهنگ جامعه لزوم تأسیس مراکز دانشسرای مقدماتی احساس شد؛ در نتیجه در سال 1312 در تهران و شهرهای دیگر از جمله شیراز، دستور تأسیس 25 باب دانشسرای مقدماتی به وزارت معارف داده شد.
علاوه بر این تلاش شد تا در مدارس کشف حجاب و تغییر لباس زنان را به عنوان یک فرهنگ به دانش‌آموزان بیاموزند. آموزش آنان موجب به وجود آمدن زمینه‌ای برای اعلام رسمی کشف حجاب بود. این برنامه‌ها که از سوی وزارت معارف تشکیل می‌شد، شامل برگزاری مجالس جشن و خطابه بود که در آن دختران بدون حجاب به خطابه و خواندن سرود پرداخته و پس از آن نیز به انجام حرکات آکروباتیک و نمایش‌های موزون ورزشی مشغول می‌شدند. به این مجالس رؤسای ادارات و اشخاص متنفذ محلی دعوت می‌شدند.
چنانکه اشاره شد، شیراز یکی از شهرهایی بود که برنامه‌های ضددینی رضاخان در آنجا به اجرا درآمد اما با واکنش شدید مردم مواجه شد.
در کتاب «انقلاب اسلامی در شیراز» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده درباره واکنش مردم و علمای شیراز به کشف حجاب آمده است: «مردم شیراز قبل از اعلام رسمی کشف حجاب از سوی رضاخان، علیه اقدامات دین ستیزانه او موضع گرفتند. نخستین اقدام از این دست فعالیت‌ها در فروردین 1314 در شیراز به اجرا درآمد. جریان از این قرار بود که مجلس جشنی در فروردین 1314 در مدرسه شاپور (شعاعیه‌‌سابق) به اجرا درآمد. دختران دبستان مهرآیین پس از خواندن دکلمه و سرود به ورزش و ژیمناستیک مشغول شدند. در این هنگام عده‌ای به عنوان اعتراض مجلس را ترک کردند. روز بعد، این خبر در شهر به سرعت پیچید و اعتراض مردم شیراز را موجب شد. آنان بازار و کسب و کار را تعطیل کرده در مسجد وکیل تجمع کردند.»
در مجالسی که در شب‌های ماه محرم در مسجد وکیل برپا می‌شد، سیدحسام‌الدین فال‌اسیری از علمای متنفذ شیراز به منبر رفته ضمن تقبیح اعمال جشن مزبور، مقامات حکومت دولتی را مورد انتقاد قرار داد.
علی‌اصغر حکمت وزیر معارف وقت که خود در مجلس جشن مزبور حضور داشت در ارتباط با اعتراض‌های علما به این مسئله می‌نویسد: «از این معنی محافل ارتجاعی شهر برآشفته، از جمله یکی از علما روحانی که مرد فعال و دانشمندی بود، تلگرافی به شاه عرض و از وزیر معارف شکایت نمود که این وزیر «علیه ما علیه» دختران را در ملأ علام حاضر کرده و به ترقص واداشته است. البته رضاشاه به این تلگراف اعتنا نکرده و عین آن را برای وزیر معارف فرستادند.»
با ادامه اجتماعات مردم شیراز در مسجد وکیل و انعکاس این وقایع در مرکز، حکم تعقیب و دستگیری سیدحسام‌الدین فال‌اسیری صادر شد. لذا وی دستگیر و به مشهد تبعید شد.
از دیگر علمایی که در قضیه کشف حجاب از خود واکنش نشان دادند آیت‌الله شیخ جعفر محلاتی و سیدعبدالله شیرازی بودند. پس از واقعه مدرسه شاهپور طی جلساتی که با حضور علما و روحانیون تشکیل شد، تصمیم گرفته شد به منظور هماهنگی و مشاوره با علمای قم، نماینده‌ای از سوی آنان به قم اعزام شود. بدین‌سان آیت‌الله شیرازی به نمایندگی از علمای شیراز روانه قم شد و با آیت‌الله حائری مؤسس حوزه علمیه قم دیدار کرد. وی سپس در اواسط اردیبهشت 1314 عازم مشهد شده و در دیدار با آیت‌الله قمی از ایشان درخواست کرد تا با مسافرت به تهران و ملاقات با شاه او را از ادامه‌ی اقدامات مزبور برحذر دارد.
چندی پس از وقایع مزبور در شیراز، جشن بزرگی در میدان جلالیه برگزار شد. در این جشن که ذکاءالملک فروغی نخست‌وزیر وقت و علی‌اصغر حکمت وزیر معارف حضور داشتند، اکثریت دختران شرکت‌کننده در این جشن، که از طبقات مرفه و کارمندان دستگاه‌های اداری بودند، بی‌حجاب حاضر شدند. در این مراسم علی‌اصغر حکمت طی نطق مفصلی در ارتباط با کشف حجاب تأکید کرد، اجرای سیاست مزبور به فرمان رضاشاه صادر شده و ضروری است.
همچنین به منظور اجرای فرامین رضاشاه در جشن‌های متعدد دیگری که تشکیل می‌شد، همسران رؤسا و کارمندان ادارات و سازمان‌ها بدون حجاب حاضر می‌شدند. در همین زمینه سرتیپ زندیه ـ فرمانده لشکر فارس ـ طی گزارشی در 30 دی 1314 به ستاد ارتش می‌نویسد: «قبل از وصول امر مبارک در تشویق و پیشرفت رفع حجاب اقدام، مجالس مهمانی از طرف فرماندهان و رؤسا برای این منظور تشکیل و عملی گردید و کلیه[ی] افسرانی که متأهل هستند، خانم‌هایشان بدون حجاب می‌باشند».
اما با وجود اقدامات مذکور اجرای سیاست کشف حجاب در فارس پیشرفت چندانی نداشت. از این رو در تاریخ 27 بهمن 1314 از سوی ریاست دفتر مخصوص شاهنشاهی به وزارت داخله نسبت به عدم پیشرفت «نهضت نسوان در آذربایجان، کرمان و فارس» هشدار داده و درخواست می‌شود که ضمن تحقیق در مورد علت این امر تأکیدات لازمه در این راستا به مقامات ایالات مزبور داده شود./۹۶۹//۱۰۲/خ
منبع: فارس