نقش فیلم مستند در آشکارسازی حقیقت
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، رهبر معظم انقلاب در پیامی به مستندسازان چند نکته را بیان کردند که گویای اهمیت مستندسازی است. نکات مطرح شده که ایشان بیان کردند به این شرح است:
۱.جهت انقلابی را با دقّت تمام حفظ کنید. بازی‌های تکنیکی و شهرت حرفه‌ای، بر صفا و درستکاریِ انقلابیِ کار، غلبه نکند. با سرِ افراشته، زبان و عمل، نشان دهید که مؤمن انقلابی‌اید.
2.جنگ نرم دشمن، برپایه دروغ و تحریف و شایعه و سانسور و بایکوت بنا شده است؛ هنر شما می‌تواند با سند، کار دشمن را بی‌اثر کند. تاریخ چهل‌ساله، لبریز از سندها بر حقانیت جمهوری اسلامی و کج‌روی و گمراهی دشمنان است.
3. یک هدف اساسی دشمن، ترویج بدبینی و نومیدی است؛ دستمایه‌های امید در کشور بی‌شمار است. هنر شما قادر است با استناد به واقعیّات، سرچشمه امید و شوق و حرکت باشد.
4. مستند انتقادی، مفید و لازم است. لحن اثر باید ناصحانه و چاره‌جویانه باشد. در انتقاد، لحن خصمانه و یأس‌آلود و هرج‌ومرج‌طلبانه، فایده آن را تبدیل به زیان می کند. زبان طنز به رسایی و سودمندی اثر کمک می کند.
5. رضای خدای را در کارها در نظر بگیرید و از او کمک بخواهید.
حفظ جهت انقلابی، حقیقت گرایی، ایجاد امید، انتقادی بودن مستند و برای رضای خدا کار کردن، شاخصه‌هایی است که رهبر معظم انقلاب بر آن تأکید کردند.
اصولا فیلم مستند ویژگی‌ها‌یی دارد و آن را از فیلم داستانی متمایز می‌کند. همچنان که از اسم مستند مشخص است، مبتنی بر واقعیت بودن و قابل استناد بودن، شاکله اصلی مستند است و باید بر این پایه استوار باشد و اگر فاقد این خصوصیت باشد دیگر نمی‌توان به آن مستند گفت.
یکی از مزیت‌های مستند این است که می‌تواند حقایقی را نمایان کند و با بررسی زوایای مختلف یک واقعه، خیلی از شبهات را برطرف کند و پاسخگوی سوالاتی باشد که در اذهان مردم است.
نقد ناصحانه در مستند
اگر انتقاد چاشنی مستند شود، هم می‌تواند تلنگری برای کسانی باشد که نقد شده‌اند که در نتیجه قدمی در جهت اصلاح بردارند و هم اثرگذاری بهتری روی مخاطب دارد.
البته همچنانکه رهبر معظم انقلاب فرمودند انتقاد باید مفید و ناصحانه باشد و صرفا اشکال تراشی و وارد کردن ایرادات نابجا نباشد؛ چرا که مخاطبِ انتقاد، اگر منصف باشد و احساس کند که حقیقتا نقد ناصحانه است، در صدد اصلاح بر می‌آید، در غیر این صورت ممکن است که نتیجه عکس دهد.
در ادامه جا دارد که به مناسبت بحث به نمونه‌هایی از مستند موفق اشاره شود.
مستند "قائم مقام"
مستند «قائم مقام» که مدتی است منتشر شده و درباره بخشی از تاریخ انقلاب و شخص آیت الله منتظری است، از آن نمونه مستنداتی است که روشنگری می‌کند و گویای حقایقی پنهان است که راز و رمز برخی از اتفاقات و ابهامات آن دوران را برای مخاطب نمایان می‌سازد.
مخاطب- خصوصا مخاطبی که آن دوران را درک کرده- با مشاهده این مستند پاسخ بسیاری از ابهامات و سؤالات را می‌گیرد؛ از آن جمله اینکه مثلا چرا کسی که به عنوان قائم مقام رهبری مطرح بود و با عزت و احترام از او یاد می‌شد و در همه جا عکسش در کنار عکس امام راحل بود، ناگهان عکسش جمع می‌شود و دیگر از آن عزت و احترام خبری نیست!
مستند "خارج از دید"
نمونه دیگر، مستند «خارج از دید» است که به فتنه سال 88 می‌پردازد و زوایای مختلفی از وقایع آن سال را به تصویر می‌کشد و حقایقی ناگفته و ناشنیده را بازگو می‌کند و روشنگری می‌کند که چه توطئه‌ای در این کشور در جریان بوده است./999/پ۲۰۰/س
بابک شکورزاده، پژوهشگر حوزوی