سوره توبه نماد برائت اسلام از مشرکان و منافقان است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت الله جعفر سبحانی ظهر امروز در جلسه تفسیر سوره توبه که در مدرسه علمیه حجتیه قم برگزار شد، با ارائه توضیحاتی درباره این سوره مبارکه، اظهار داشت: سوره توبه سوره نهم قرآن بوده و 129 یا 130 آیه بنابر دو قول دارد.
وی افزود: هدف از نزول این سوره دو مسأله است؛ هدف نخست برداشتن امان از مشرکان است، هرچند پیامبر و اسلام هر دو مظهر رحمت هستند، ولی مشرکان با اصل اول قانون اساسی اسلام یعنی لا اله الا الله مخالف هستند و هدف دوم مربوط به رسوایی منافقان است که ظاهرا لا اله الا الله می گویند ولی در واقع مشرک هستند.
استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم با بیان این که نام این سوره گاهی برائت و گاهی توبه است، ابراز کرد: مرحوم طبرسی در مجمع البیان نام های زیادی برای این سوره برشمرده است که به نظر می رسد این ها صفات سوره توبه هستند نه اسامی آن، البته مسأله ای وجود دارد که نام سوره ها توقیفی است یا خیر؟ یعنی می توانیم برای سوره ها اسم بگذاریم یا این کار فقط مخصوص پیامبر گرامی اسلام(ص) است؛ به نظر می رسد نام سوره ها توقیفی نیست ولی نام باید با سوره تناسب داشته باشد.
وی با بیان این که تمام سوره های قرآن با اسم خدا شروع می شود، خاطرنشان کرد: تنها سوره ای که بسم الله الرحمن الر حیم ندارد، همین سوره است و البته باید بدانیم که نبودن بسم الله در این جا ربطی به دو بسم الله داشتن سوره نمل ندارد که برخی عوام این گونه پنداشته اند.
حضرت آیت الله سبحانی اضافه کرد: برخی می گویند علتی که در این سوره بسم الله نیامده است به این دلیل است که مطالب این سوره با سوره قبل یعنی انفال مناسب است و در حقیقت در ادامه همان سوره است، چون سوره انفال در مورد عهد بوده و سوره توبه رفع امان است، این نظر درست نیست چراکه فاصله نزول سوره انفال با توبه هفت سال است به علاوه این که اگر این طور بود سوره قریش دقیقا در ادامه سوره فیل است ولی در وسط بسم الله آمده است.
وی با بیان این که ثمرات دو سوره توبه و انفال متفاوت است، ابراز داشت: وجه دوم برای نداشتن بسم الله در سوره توبه این است که می گویند هر بار قرآن بر پیامبر نازل می شد، حضرت مکان آیات در سوره ها را مشخص می کرد، اما وقتی سوره انفال و برائت نازل شد از پیامبر برای سوره توبه بسم الله نیامد و به همین جهت از سوی عثمان ثبت نشد.
استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم ادامه داد: در جواب این وجه باید بگوییم اولا قرآن کریم در عصر پیامبر گرامی اسلام(ص) جمع شده نه عثمان و هرکس به این مسأله ایمان نداشته باشد پیامبر را نشناخته است البته در صحیح بخاری آمده که وقتی پیامبر رحلت کرد قرآن متفرق بود در حالی که به هیچ عنوان درست نیست چون در سوره قیامت هم آمده است که خداوند خود قرآن را جمع کرده است به علاوه این که برخی اهل سنت در زمان ابوبکر جمع شده ولی در عصر عثمان هرگز جمعی وجود ندارد.
وی با بیان این که عثمان قرائت قرآن را واحد کرد، خاطرنشان کرد: او در واقع توحید القرائت کرد نه جمع القرآن، بنابراین به هیچ عنوان نمی توانیم قائل بشویم که عثمان جامع قرآن باشد چون تاریخ این مسأله را تصدیق نمی کند.
حضرت آیت الله سبحانی ادامه داد: از امیرمؤمنان نقل است که بسم الله مظهر رحمت الهی است ولی این سوره مظهر خشم و غضب خداوند نسبت به کفار است و می خواهد نسبت به کفار رفع امان کند و از این جهت با بسمله مناسب نیست و در حقیقت تناسب ایجاب می کند که در این سوره بسم الله نباشد.
وی با اشاره به شأن نزول سوره توبه یادآور شد: مشرکان تا سال نهم هجرت در شبه جزیره عرب آزاد بودند و مادامی که با پیامبر گرامی اسلام(ص) سر ستیز نداشتند پیامبر نیز با آنها کاری نداشت، اما در عین حال در سال نهم هجرت آیات برائت نازل شد و ذمه خود را از مشرکان بری شد؛ سؤال می شود چرا که تصمیم خداوند نسبت به مشرکان عوض شد؟
مفسر برجسته قرآن کریم عنوان کرد: در سال نهم هجرت پیامبر مأمور شد که 16 آیه از سوره توبه را در روز عید قربان برای مردم مکه قرائت کنند، پیامبر گرامی اسلام(ص) ابتدا ابوبکر را برای این کار مأمور کرد ولی جبرئیل مأمور شد که به پیامبر ابلاغ کند، این آیات را یا خودت یا فردی از نزدیکان تو باید ابلاغ کند.
وی ادامه داد: برخی مفسران اهل سنت بر این عقیده اند که چون ابوبکر مظهر رحمت و حضرت علی(ع) مظهر شجاعت بود، این مأموریت تغییر پیدا کرد ولی این مطلب به نظر درست نمی رسد، ما کاری به رحمت و شجاعت این دو نفر نداریم بلکه غرض تغییر مأموریت از ابوبکر به امیرمؤمنان در حدیث بیان شده و آن مأموریت پیامبر یا یکی از نزدیکان ایشان برای ابلاغ سوره توبه است نه چیز دیگر./1330/پ۲۰۲/ق