نگاهی به کتاب مبانی فقهی قیام امام حسین (پژوهشی در فقه سیاسی مقارن)
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا مؤسسه انتشارات زمزم هدایت وابسته به پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (علیه‌السلام) کتاب مبانی فقهی قیام امام حسین (پژوهشی در فقه سیاسی مقارن) نوشته عبدالإله نعمه الشبیب را با ترجمه علی کارشناس منتشر کرده است.
نویسنده کتاب را در سه فصل با عناوین: جهاد نهضت حسینی و مبانی فقهی آن نزد شیعه و سنی، مبانی فقهی جهاد با طاغوتیان و باغیان و بررسی فقهی قیام امام حسین از دیدگاه علمای مسلمان (تفسیر و مبانی) نگاشته است.
مؤلف در مقدمه کتاب درباره ضرورت پرداخت به جنبه فقهی قیام امام حسین چنین می‌نویسد:
آنچه که در زمینه مباحث فقهی قیام امام حسین به عنوان مانع رخ می‌نمایاند، سایه انداختن مباحث تاریخی بر مباحث فقهی است، چراکه مباحث تاریخی در ادله و ضوابط فقهی و استدلالی کار آیی ندارد، از همین رو، در این بحث جز به عنوان تأیید از مباحث تاریخی بهره نمی‌بریم، مگر بخشی از مباحث تاریخی که استدلال پذیر باشند.
موضوع بحث عبارت است از بررسی تحلیلی و استدلالی فقه قیام حسینی نزد شیعه و سنی از خلال مبانی آن، گه نمایانگر روح کتاب و سنت مطهر است و به اختصار مبانی شرعی و مبادی عامه‌ای که قیام حسینی در پی تحقق آن در زندگی بشر بوده؛ از جمله انگیزه‌های ما برای انتخاب این موضوع و ضرورت بررسی آن، موارد زیر است:
1- هم خواننده کتاب و هم پژوهشگر مسائل اسلامی، درکی آگاهانه از شخصیت امام حسین با توجه به دیدگاه فقهی از قیام آن حضرت به دست آورند؛
2- پیراستن قیام از این اندیشه که برخی شیوه‌ها، ابزارها و مبانی فقهی قیام را محدود و مختص به زمان و مکانی خاص (زمان امام) می‌دانند؛
3- متمرکز شدن بر مرجعیت قیام حسینی برای تمام شیوه‌های جهادی که قیام بر ضد ستمگران را پیشه ساخته‌اند؛
4- تبیین معیار بودن قیام حسینی در تشخیص راه حق از باطل در پرتو اصالت و استحکام شرعی مطلق با کتاب و عترت.
نگارنده در فصل اول به جهاد نهضت حسینی و مبانی فقهی آن نزد شیعه و سنی پرداخته و در بخش دوم از این فصل مبانی فقهی هدف از جهاد نزد شیعه و اهل سنت را بررسی کرده و در این باره چنین گفته است:
مبانی فقهی جهاد با گروه‌های پیشین، همان هدفی است که قرآن کریم بیان فرموده است از قبیل «وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ...»(بقره 193)؛ و با آن‌ها پیکار کنید! تا فتنه (و بت‌پرستی و سلب آزادی از مردم) باقی نماند. همچنین کلام الهی که فرمود: «فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ» (حجرات 9)؛ با آن طایفه ستمگر کارزار کنید تا تسلیم امر خدا شود. نیز روایاتی که نقل شده، مانند سخن رسول خدا که فرمود: «من مأمورم با مردم بجنگم تا گواهی دهند، خدایی جز خدای یگانه نیست...».
همچنین هدف اساسی از آن در آرای فقها، مانند این حمزه طوسی در الوسیله، ابن زهره حلبی در غنیه، قاضی ابن براج در مهذب، ابن ادریس در سرائر-[که همه] از قدما [هستند]- و علامه حلی در المنتهی و صاحب ریاض و صاحب مجمع الفائده و البرهان و صاحب جواهر از متأخران و برخی از علمای معاصر، مانند آیت‌الله مکارم شیرازی در الفتاوی الجدیده و تفسیر نمونه بیان شده است؛ هدف از جهاد، برپایی عدالت اجتماعی و حفظ انسان ها از فتنه و گمراهی است.
آیت‌الله جوادی آملی هم می‌گوید:
هدف از جهاد، اجبار دیگران به پذیرش اسلام نیست، بلکه تنها هدف آن دفع حکومت‌های ستمگر، که مانع گرایش مردم به دین حنیف اسلامی می‌شوند، می‌باشد.
این، همان چیزی است که بیشتر فقهای اهل سنت، مانند ابوالقاسم خرقی، ابن حزم و ابن قدامه از آن سخن گفته‌اند و در بیان اهداف جهاد به منظور تبیین مشروعیت آن، وجوب اقدام به تبلیغ اسلامی و اعتلای نام خداوند را از جمله اهداف جهاد برشمرده‌اند.
امام خمینی(ره) نیز معتقد است که قیام امام حسین برای تحقق اهداف مهم و عمومی که برتر از ضرر یا حرج شخصی است، واجبی شرعی به شمار می‌آید؛ بلکه بالاتر از اهمیت وجود مبارک امام و فقدان شخصیت بزرگ ایشان برای امت است. بر این اساس؛ حرکت امام ابعاد شرعی و عقلی دارد که اهمیت و برتری آن از هر مسئله مهم دیگری حتی وجود مقدس امام بیشتر است. در نتیجه،نویسنده در صفحه 250 کتاب در توضیح نظر امام خمینی درباره تفسیر قیام امام حسین علیه السلام چنین می‌نویسد:
علاوه بر آن، امام خمینی حرکت امام حسین را بر اساس تفسیر حرکت پیامبران، که همانا هدفشان برپای حکومت عدل اسلامی است، تفسیر نموده است؛ خدای متعال می‌فرماید: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ)حدید»(25)؛ ما رسولان خود را با دلیل‌های روشن فرستادیم، و با آن‌ها کتاب (آسمانی) و میزان (شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند» و این هدف به‌خودی‌خود، تکلیفی الهی شرعی است که همه پیامبران و اولیای صالح و امام حسین و اهل‌بیت و یارانش که از اولیای الهی بودند، برای برپایی آن قیام کردند و آگاهی امام از شهادتش در ادامه این راه خللی ایجاد نکرد. بنابراین صلح و درخواست آتش‌بس با یزید جایگاهی ندارد؛ به‌ویژه که پای کیان اسلامی و مصلحت اسلام در میان باشد که راهی جز جهاد در راه خدا برای حفظ آن وجود نداشت و ضرر و حرج شخصی تأثیری در وجوب انجام آن نداشت و خسارت جانی و مالی و آگاهی از شهادت، تکلیف را ساقط نمی‌کرد.
همچنین در پشت کتاب در معرفی کتاب چنین می‌خوانیم:
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالإله نعمه الشبیب از پژوهشگران برجسته پژوهشگاه مطالعات تقریبی مجمع جهانی اهل‌بیت علیهم‌السلام است که صاحب آثار نوشتاری فراوانی از جمله دیوان اشعار، الجهاد (تقریرات درس خارج فقه جهاد آیت‌الله محمدمهدی آصفی) و کتاب المبانی الفقهیه لثوره الامام الحسین بن علی علیه‌السلام می‌باشد.
کتاب پیش رو درباره مبانی فقهی شیعه و اهل سنت در زمینه ابعاد فقهی قیام امام حسین علیه‌السلام است. نویسنده به دیدگاه دو مکتب فقهی شیعه و اهل سنت در مورد علل و آثار قیام امام حسین و مشروعیت آن پرداخته است. وی ابتدا از منظر فقه سیاسی شیعه به مقوله قیام عاشورا نگریسته و این قیام را حرکتی در جهت احیای فریضه امربه‌معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی و تلاش برای اصلاح امت اسلامی ارزیابی نموده و با توجه به غیر مشروع بودن حکومت یزید بن معاویه و ظالم بودن این نظام، ادله مشروعیت جهاد علیه چنین حکومت فاسدی را بیان کرده و محوریت امام معصوم علیه‌السلام در زمینه مقوله جهاد را تبیین نموده است. سپس، از منظر اهل سنت به این موضوع نگریسته و ادله مشروعیت قیام علیه باغیان و طاغوتیان را از منظر آن‌ها بررسی کرده و وجوب مقاتله و جهاد با باغیان و طاغوتیان را بر اساس ادله کتاب، سنت، اجماع، عقل و سیره بیان کرده است.
مؤسسه انتشارات زمزم هدایت وابسته به پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق (علیه‌السلام) کتاب مبانی فقهی قیام امام حسین (پژوهشی در فقه سیاسی مقارن) را در 304 صفحه و شمارگان 500 به قیمت 18000 تومان روانه بازار نشر کرده است.
علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه این کتاب به آدرس قم خیابان دور شهر نبش کوچه سوم پلاک هشتاد و یک، مراجعه و یا با شماره تلفن: 37730735- 09102042071 تماس بگیرند./۹۹۸//ن ۶۰۱/ش