آیت الله اردبیلی حق بزرگی بر حوزه و انقلاب دارد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) امروز در دومین سالگرد نکوداشت مرحوم حضرت آیت الله موسوی اردبیلی در دانشگاه مفید قم اظهار داشت: دومین سالگرد فقیه انقلابی و برجسته، مرجع بزرگوار حضرت آیت الله اردبیلی را گرامی می‌داریم.

وی با طرح این سؤال که آیا فقه موجود برای حل مشکلات امروز جامعه کافی است یا باید در  فقه تحولی ایجاد بشود، گفت: هر کسی که به مشی حضرت آیت الله اردبیلی و کتب و افکار ایشان مراجعه کند، روشن است یکی از داعیه‌داران تحول در حوزه‌های علمیه در دوران معاصر بود.

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) خاطرنشان کرد: بنده این توفیق را داشتم که در همان اوایل مسؤولیت حضرت آیت الله موسوی اردبیلی در قوه قضائیه، ایشان پنجشنبه به قم تشریف می‌آوردند و یک بحث اقتصادی را به عنوان «اقتصاد اسلامی» مطرح می‌کردند، فکر باز و روشنی داشتند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که می‌شود مرحوم موسوی اردبیلی را در ردیف یکی از داعیه‌داران تحول در حوزه معرفی کرد و قرار داد، افزود: اما سخن فراتر از این است، در باب تحول یک بحث این است که آیا همین فقه موجود را باید بستر برای تحول قرار بدهیم یا اینکه یک فقه دیگری موجود است که فقیه باید آن فقه دیگر را استخراج کند و از منابع دینی به میدان بیاورد.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم ادامه داد: ما وقتی در کلمات مرحوم شهید صدر مراجعه می‌کنیم ایشان تقریباً یک چنین فکری داشته که ما یک فقه خُرد و جزئی و موضوع‌نگر و محدود و فردی داریم و این همین فقه رایجی است که امروز در همین رساله‌های عملیه تجلی دارد، در کتب فقهی بزرگان موجود است اما در ورای این فقه فردی یک نظام وجود دارد.

آیت الله فاضل لنکرانی افزود: مرحوم آقای صدر در همان مسأله اقتصادنا  با وجود به وجود نظام‌های سرمایه‌داری، نظام های اقتصادی سرمایه داری یا نظام‌های اقتصادی کمونیستی ایشان این اندیشه در ذهنش جرقه زد که باید خود اقتصاد در اسلام یک نظام داشته باشد، دنبال کشف نظام اقتصادی اسلام بود.

وی با بیان این که نمی‌خواهم وارد این بحث شوم که این نظام اقتصادی چیست، تعریفش چیست، فقیه از چه طریقی باید به این نظام اقتصادی برسد و فرق جوهری این نظام اقتصادی با خود احکام اقتصادی چیست، ابراز کرد: اینها چیزهایی بوده که ایشان در صدد حل آن بوده، در کتب دیگر هم یک مقداری متعرض شده است.

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) افزود: حالا سؤال این است که واقعاً آیا مثل مرحوم آیت الله اردبیلی در خود قضا، با توجه به مسؤولیتی که ایشان داشت، به یک چنین ضرورتی رسید که قضای اسلامی یک نظام قضایی دارد. ورای این قواعدی که ما در باب قضا داریم احکامی که در باب قضا داریم که ما از قدیم الایام یکی از بخش‌هایی که به رخ دیگران می‌کشیدیم بر اینکه اسلام خیلی قوی هست مسأله قضای اسلامی است، آیا این قضای اسلامی نظام قضایی دارد؟ یا اینکه ایشان معتقد به نظام قضایی نبوده است.

استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان این که این سوال باید تتبع شود، و الان نمی‌توان گفت که ایشان به ضرس قاطع این نظام قضایی را قبول داشته یا نه،‌ گفت: مجموعاً از کتب ایشان استفاده می‌شود که  فقه نیاز به تحول دارد، در عین اینکه این اجتهاد رایج موجود در حوزه‌ها کافی برای پاسخ به نیاز زمانه نیست، در عین اینکه در باب قضاوت همین متون قضایی موجود در فقه کافی نیست.

وی بیان کرد: امروز باید ماهیت قضایی بین المللی، ارتباط بین دُوَل، قراردادهای بین المللی، قوانین بین المللی، دادگاه های بین المللی، اینها یک ماهیت‌های خاص دیگری دارد در عین اینکه اینها را باید یک فقیه بداند و اظهار نظر کند، باید یک اطلاعات بیشتری نسبت به آن در متون فقهی دارد داشته باشد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود:‌ در عین اینکه ایشان معتقد بود به اینکه باید یک نوآوری هایی بشود، این البیّنة للمدعی و الیمین علی من أنکر یکی از مطالبی که ایشان می‌فرمایند من ندیدم در کتب دیگران که مطرح شده باشد این است که آیا این موضوعیت دارد یا طریقیت دارد؟ و اساساً این بحث که در قضای اسلامی ما حتماً باید به عدالت برسیم یعنی اصلاً قاضی باید همه‌ همّ و غمّش بر این باشد که حتماً به عدالت برسد یا اینکه أن تحکموا بالعدل غیر از این مسئله است، باید قاضی روی ضوابط عادلانه پیش برود، روی موازین صحیح پیش برود، حالا خواه به عدل برسد یا نه.

وی بیان کرد: باید حتماً در این میدان تحول قواعد فقهی جدیدی را از دل دین استخراج کنیم، به میدان بیاوریم، نوآوریها باید بشود، اطلاعات مخصوصاً نسبت به قضای روز در محاکم امروز دنیا باید برای ما روشن باشد ولی آیا سؤال این است همان طوری که مرحوم شهید صدر در باب اقتصاد ورای احکام اقتصادی یک تزی را به نام نظام اقتصادی قائل بود و می‌گفت این نظام خودش یک موضوع جدا دارد، محمول جدا دارد، اهداف جدا دارد، مسائل جدا دارد، آیا در باب قضا هم همین است؟ و می‌توانیم بگوئیم مرحوم آقای اردبیلی رضوان الله علیه به این رسیده بوده یا نه؟ عرض کردم این باید روی کتب ایشان، تلامذه ایشان و مجموعه ایشان، باید روشن بشود.

استاد درس خارج حوزه علمیه اظهار داشت: ما این مقدار که در فقه کار کردیم چیزی به نام نظام نداریم، نظام اقتصادی، نظام سیاسی، نظام قضایی، نباید این عنوان چشم و گوش ما را پر کند که بگوئیم اسلام نظام دارد، نه، اسلام در هر زمینه‌ای احکام جزئی دارد، قواعد دارد، اما بگوئیم حالا نظام آقایانی که قائل هستند که ما نظام اقتصادی داریم، می‌گویم هر موضوعی در نظام اقتصادی با هم ارتباط تنگاتنگ دارد.

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان این که در نظام اقتصادی موضوعات را منفرداً و مستقلاً نمی‌شود دید، گفت: در فقه فردی هر موضوع مستقلی را فقیه استنباط می‌کند ولی در اقتصاد باید همه موضوعات را با هم و در کنار هم و چیزهای عجیبی آدم در این مقالات می‌بیند. من نمی‌خواهم از زحماتی که فقیهی مثل شهید صدر کشیده نادیده بگیرم ولی اینکه ما بیائیم امروز بگوئیم برای پاسخ به نیازهای روز کنار فقه موجود که آقایان اسمش را فقه موضوعی می‌گذارند، فقه فردی، فقه فردنگر، یک عناوین این چنینی را بار فقه بیچاره ما می‌کنند بعد می‌گویند یک فقهی داریم به نام فقه نظامات، بعد می‌ایند کنار این می‌گویند اگر بخواهیم امروز بر همه شئون بشر تسلط پیدا کنیم تا این فقه نظام را استخراج نکنیم نمی‌توانیم.

وی افزود: وقتی در اقتصاد می‌گوئید ما نظام اقتصادی داریم، در سیاست می‌گوئیم نظام سیاسی داریم، در قضاوت باید بگوئید نظام قضایی داریم؟ باز یک سؤال دیگر پیش می‌آید که خود این نظام‌ها چه نظامی دارد؟ بالاخره اینها زیرمجموعه های دین هستند اگر زیرمجموعه‌های دین هست چطور می‌توانیم بگوئیم اگر شما می‌گوئید در خود اقتصاد نظام است باید در مرحله کلان هم یک نظامی باشد که اینها قابل التزام نیست.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان کرد: از تتبع در کتب مرحوم آیت الله اردبیلی از روش ایشان این مقدار که برداشت من هست، ایشان بدون اینکه این نظام قضائی را ملتزم شود به میدان آمده نوآوری‌هایی کرده پاسخ به سؤالات داده، مثلاً یکی از قسمت‌های جالبی که من می‌دیدم در فرمایشات ایشان این قضاوت جمعی است، راجع به فتوای جمعی، فتوای شورایی، بحث زیاد شده، راجع به قضاوت جمعی که امروز دنیا مرسومش این است که قضاوت جمعی باید بشود، دادگاه‌ها مثل ایران نیست که یک قاضی باشد، جمع قضاوت می‌کنند.

آیت الله فاضل لنکرانی تأکید کرد: اگر ما ورای این فقه فردی یک فقهی به نام فقه نظامات داشتیم، آن کسی که باید به آن می‌رسید در درجه اول امام رضوان الله علیه است، امام با همین فقه فرمود که ما حکومت را اداره می‌کنیم با همین فقه، نه با همین اجتهاد، یک خلطی گاهی اوقات در کلمات بعضی‌ها می‌بینم که می‌گویند امام فقه موجود را کافی نمی‌دانست، امام اجتهاد موجود را کافی نمی‌دانست ولی فقه را کافی می‌داند منتهی فقهی که باید در آن فکر و نوآوری بشود.

وی با بیان این که مرحوم حضرت آیت الله اردبیلی از شخصیت‌هایی بود که حق بزرگی بر نظام و انقلاب دارد، گفت: آیت الله موسوی اردبیلی نه تنها حق بزرگی بر حوزه علمیه بلکه حق بزرگی بر مردم نیز دارد./927/پ۲۰۲/ق