مدیریت اوقات فراغت
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، با فرا رسیدن تعطیلات تابستانی محصلان، یکی از دغدغههای افراد بهرهگیری از این ایام است. هر چند متولیان فرهنگی و نهادهای مختلف در این زمینه نقش مهمی را بر عهده دارند، اما این خود فرد است که باید در این زمینه برنامهریزی صحیح داشته باشد.
پس از گذراندن چند ماه تحصیل، تابستان، اوقات فراغتی را برای محصلان پدید میآورد. این زمان، فرصتی است برای کسب مقدمات پیروزیهای آینده. افراد بسیاری، موفقیتهای خود را مدیون بهرهگیری از اوقات فراغت خود میدانند. در مقابل اگر برای این اوقات برنامهریزی درستی صورت نگیرد میتواند تبدیل به یک تهدید برای خود فرد و جامعه شود.
بدون شک، نقش متولیان فرهنگی، بسیار اهمیت دارد. نهادهای مختلفی مانند صدا و سیما، ارشاد، مساجد، کانونهای فرهنگی، و مهمتر از همه خانواده در این باره نقش دارند. این نهادها باید تمام تلاش خود را در زمینه پرورش استعدادها، فراهم آوردن امکانات و زمینههای مهارت آموزی و ایجاد بستری برای به کارگیری مهارتها انجام دهند.
اصل کار، به عهدهی خود فرد است
آیا خودمان به فکر عمری هستیم که به سرعت در حال گذر است؟ آیا تا به حال اتفاق افتاده است که قبل از رسیدن تعطیلات، در زمینه یادگیری و مهارت آموزی و پیاده کردن مهارتها در این فرصت، برنامهریزی کنیم؟ آیا برای رسیدن به برنامهای مناسب، مشورت کردهایم؟ آیا برای ساعات عمرمان طرح خاصی داریم؟
مشکل اینجا است که برخی افراد خودشان به فکر استفاده کردن از فرصتهایشان نیستند و از دست رفتن لحظات عمرشان، هیچ احساس خسارتی را در آنان ایجاد نمیکند. حتما کسانی را دیدهاید که در زندگی خود چنان مشتاق اوقات فراغتند که پس از شروع تعطیلات، تا ظهر خواب و بعد از آن خود را به بازیهای کامپیوتری و مانند آن، مشغول کنند و صبح را به شب برسانند. هدف آنان گذر ایام است. عمر، فرصتها و استعدادهای این دسته، در حال کاسته شدن است در حالی که در غفلت به سر میبرند. این افراد باید به ارزشمندی فرصتها و اوقاتشان توجه پیدا کنند و از خواب غفلت بیدار شوند.
در کتاب مکارم الاخلاق می خوانیم، رسول اکرم (ص) به ابوذر غفارى فرمود: پنج چیز را پیش از پنج چیز غنیمت بشمار: جوانیت را قبل از پیرى، سلامتیات را قبل از بیمارى، تمکّن و غنایت را قبل از تهیدستى و فقر، فراغتت را قبل از گرفتارى، زندگانیت را قبل از مرگ.
پیری، بیماریها، مشغولیتها و در آخر مرگ در انتظار ما است. چه بسیار افراد که از دارایی اکنون خود برای تنگدستی آینده خود بهره نمیگیرد. غنیمت شمردن این فرازهای زندگی قبل از نشیبها، کامیابی را در پی خواهد داشت.
برخی دیگر در انتظار تعطیلات هستند تا کارهای ناتمام خود را در ایام درسی، به اتمام برسانند، ولی با رسیدن تعطیلات بدون برنامه ریزی صحیح، تعطیلات به پایان میرسد و به کارهای مد نظر خود نمیرسند. اینها باید اصول برنامهریزی را آموزش ببینند. باید برای زمانهای مختلف شبانه روز بر اساس انرژی، نشاط و خستگیای که داریم تقسیم کار کنیم.
امام کاظم (ع) میفرماید: تلاش کنید که وقت شما چهار ساعت باشد: ساعتى براى مناجات با خدا، ساعتى براى کار زندگى، ساعتى براى معاشرت با برادران و اشخاص مورد اعتماد که شما را از عیبهایتان آگاه نمایند و از دل و باطن با شما خالص و یک رو باشند، و ساعتى که در آن براى لذتهاى غیر حرام خویش خلوت کنید و با این ساعت، براى سه ساعت دیگر نیرو مىیابید.
برخی نمیدانند چه برنامههایی برایشان مفید است. اینها قبل از برنامهریزی باید نیازهای آینده، علاقه و استعدادهای موجود در خود را بشناسند و بر اساس آن، برنامهریزی لازم را داشته باشند. هر کاری، مناسب عمر و وقت کم ما نیست. امام علی (ع) میفرماید: «همّت خود را پیرامون آنچه برای تو لازم است محدود کن، و در آنچه برایت مهم نیست فرو نرو، [و به آن مشغول نشو].
علوم بسیار است، ولی کدام علم، ارزش آموختن دارد؟ از حضرت امیرالمؤمنین (ع) نقل شده: «از هر علمى نیکوتر آن را فراگیرید، پس به درستى که زنبور عسل از هر شکوفه، زیباتر آن را مىخورد، در نتیجه پدید مىآید از آن دو جوهر نفیس، یکى از آنها [= عسل]در آن، شفای برای مردم است و دیگرى [= موم]به آن، روشنى جسته مىشود.»
آفات برنامهریزی
توجه به آفات وقت در کنار برنامهریزی صحیح لازم است؛ به عنوان مثال امروزه فضای مجازی با جذابیت و کششی که دارد به عنوان یکی از آفات جدی وقت، قلمداد میشود. پرسه زدنهای بیهدف برای گذران عمر، عدم اولویت بندی در سرکشی به سایتها، پیامرسانها و ... نظم کارهای روزانه انسانها را به هم ریخته است. نداشتن انضباط فردی در این زمینه، عدم توجه به خانواده را در پی دارد؛ در حالی که یکی از ضرورتها در برنامهریزی شبانه روز، توجه به خانواده است.
از خواب زیاد و بیکاری باید پرهیز کرد. از امام کاظم (ع) روایت شده: «خداى عزوجل از بنده پرخواب، بیزار است. خدا از بنده بیکار، متنفّر میباشد.»
نباید کار امروز را به فردا سپرد؛ چه بسیار اتفاق میافتد که تأخیر و تسویف در کارهایی که وقتشان رسیده میاندازیم و به خود مىگوییم: امروز نشود فردا انجامش خواهم داد. حضرت امیرالمؤمنین (ع) به بعضى از یاران موعظهای چنین نوشت: «آنچه را که از عمرت باقى مانده دریاب، و نگو: فردا و پس فردا. چه بسیار افرادی که پیش از تو، سرگرم آرزوها و امروز و فردا کردنها گشتند، و گرفتار اجل شدند، در حالی که در غفلت به سر میبرند .»
ارزیابی برنامهها
کسی که برای کارهای روزانهاش برنامهریزی کرده، نیازمند به ارزیابی عملکرد خود است. باید سنجید که در اجرای برنامه روزانه خود چقدر موفق بودهایم. ببینم آیا روز را به گونهای تقسیم کرده بودیم که به کارهای برنامهریزی شده خود برسیم؟ آیا وظایف خود را به خوبی و سر وقت، به پایان رسانیدم؟ آفات و اتفاقات پیشبینی نشده در برنامهریزیمان چه بود؟ بهترین اوقات و ساعات کاریمان کی بود؟ چه کارهایی را به درستی انجام دادیم و چه کارهایی ناقص یا با عجله انجام گرفت؟ چه ایدههای جدیدی برای فردا میتوان داشت؟
حضرت موسى کاظم (ع) فرمود: «از ما نیست کسى که هر روز خود را مورد محاسبه قرار ندهد؛ پس اگر کار نیکى کرده است از خدا زیادى آن را بخواهد، و اگر گناه و کار بدى کرده در آن گناه از خدا آمرزش خواهد و به سوى او توبه نماید./918/ی702/س
مجتبی صداقت
روز خوب كه از جعبه
شانس در نمی آيد
روز خوب را بايد ساخت
به رويَش خنديد
روز خوب را بايد خلق كرد
(اخلاق - نشاط- معنویت-) از اول تابستان در کلیه مساجد شهرستان
برای تابستان خود برنامه ریزی داشته باشید
بله احتمالا این یک حرف تکراری برای شما به حساب میآید ولی لازم است که برنامهریزی کنید، تابستان خود را چگونه میخواهید سپری کنید. در برنامه خود اهداف خود را قید کنید؛ رسیدن به مهارتهای جدید، رفتن به باشگاه، مطالعه و سفر. این برنامه ریزی را در طول تابستان دنبال کنید و در پایان این فصل ببینید که تا چه اندازه توانستهاید به آن برسید.
یادگیری یک مهارت جدید را در اولویت خود قرار دهید
به مهارت و کارهایی که دوست دارید تجربهاش کنید، فکر کنید. اگر بتوانید در کنار یادگیری این مهارت پول توجیبیتان را هم در بیاورید که بسیار عالی است. مهارتهایی مثل نجاری، خیاطی، تعمیرات ماشین، کار در یک کارگاه سفالگری و کارهایی از این دست میتواند بسیار جذاب و آموزنده باشد. به این ترتیب علاوه بر یادگیری یک مهارت جدید، به ارزش پولی که برایش زحمت کشیده شده نیز پی میبرید.
در کلاسهای جذاب شرکت کنید
کلاس رفتن، یک راهکار کاملا تکراری است. اما یادتان باشد که تابستان نباید برای شما تبدیل به مهرماه و روزهای مدرسه شود. یک یا دو کلاس آن هم برای یادگیری مهارتهای جدید یا معاشرت با دوستان تازه میتواند بسیار برای شما مفید و روحیه بخش باشد. اگر میخواهید به کلاس درسی بروید و اشکلات خود را رفع کنید، پیشنهاد ما به شما شرکت در کلاسهای آنلاین است. به این ترتیب هم گرفتار گرمی هوا نمیشوید و هم اینکه لازم نیست از خانه خارج شوید.
در یک باشگاه ورزشی ثبت نام کنید
در آغاز فصل تابستان باشگاههای ورزشی برای انواع ورزشها ثبت نام میکنند. ببینید استعدادتان در کدام یک از ورزشهاست و دوست دارید چه ورزشی را تجربه کنید. لازم نیست حتما در آن ورزش تبدیل به یک قهرمان ملی شوید، همین که لحظات شادی را با هم سن و سالان خود بگذارید و سلامت جسمیتان تامین شود، کافی است.
در کارهای خیریه شرکت کنید
وقت گذاشتن برای کارهای خیریه علاوه بر اینکه به شما حس مفید بودن میدهد، باعث میشود که شخصیت شما در این مسیر شکل گرفته و تجربههای جدیدی بیاموزید. شرکت در اردوهای جهادی، فروشندگی در بازارچه خیریه، کمک به برگزاری یک رویداد خیریه میتواند روحیه شما را تغییر دهد. معمولا دوستیهایی که از شرکت در این کارها شکل میگیرد، بسیار پایدار است.
طبیعت گردی کنید
لازم نیست در این وضعیت نابه سامان اقتصادی به سفرهای چندین روزه و پر هزینه فکر کنید، میتوانید در گروههای مطمئن برای تهران گردی، کوهنوردی یا طبیعت گردی ثبت نام کنید و سفرهای کوتاه یک یا دو روزه را تجربه کنید. بازدید از موزهها را نیز میتوانید در برنامه تابستانی خود قرار دهید، به تمام موزههای شهر خود سر بزنید و درباره آنها مطالعه کنید.
ساعت مطالعه غیردرسیتان را افزایش دهید
معمولا دانشآموزان در طول سال تحصیلی فقط کتاب درسی میخوانند. میتوانید در طول روزهای بلند تابستان ساعات مطالعهتان را افزایش دهید. اگر اصلا اهل مطالعه نیستید، ابتدا از روزی یک صفحه کتاب شروع کنید و بعد به مرور تعداد صفحات را افزایش دهید. استمرار داشتن در مطالعه از خواندن نصف یک کتاب در یک روز اهمیت بیشتری دارد. برای ادامه دادن این مسیر حتما عضو کتابخانه محلتان شوید و از افراد کتابخوان سراغ کتابهای مناسب سن خودتان را بگیرید.
کارهای هنری انجام دهید
انجام کارهای سادهای مثل آشپزی، باغبانی، ساخت کاردستی، عکاسی، نقاشی و کارهای هنری دیگر میتواند شما را سر ذوق بیاورد. برای یادگیری آشپزی نیاز نیست که به کلاس خاصی بروید، از مادر یا سایر افراد خانواده که دست پخت خوبی دارند میتوانند کمک بگیرید. اگر در منزلتان دوربین دارید هنر عکاسی را یاد بگیرید؛ با یک سرچ ساده در اینترنت میتوانید اطلاعات زیادی برای این کار به دست بیاورید. یادتان باشد هنری را انتخاب کنید که به آن علاقه مند هستید، نه کاری که دیگران میگویند.
به سینما بروید یا در خانه فیلم ببینید
یکی از تفریحات سالم و در دسترس رفتن به سینما و فیلم دیدن است. سعی کنید فیلمهایی را انتخاب کنید که برای سن شما مناسب باشد و باعث ناراحتی شما نشود. میتوانید فیلمهایی را هم از سوپرمارکتها خریده و همراه خانواده خود به تماشای آنها بنشینید. یک نوع از فیلمهای جذابی که میتوانید به تماشای آن بنشینید، فیلمهایی است که بر اساس کتابهایی که خواندهاید ساخته شدهاند، گرچه هرگز فیلمها به خوبی کتابها نمیشوند.
بازی کنید
این توصیه آخر ما به شماست، هنوز برای بازی کردن و لذت چشیدن آن فرصت زیادی دارید. پس از آن استفاده کنید. بادبادک بازی یکی از بهترین و شیرینترین تفریحات برای شماست. بازیای که خودتان میتوانید با ابزار ساده سازنده آن باشید. هفت سنگ، طناب کشی، فوتبال دستی، پانتومیم، وسطی، بیست سوالی و اسم فامیل از دیگر بازیهای سنتی هستند که برای انجام آنها به وسیله خاصی هم نیاز ندارید. تابستان خوبی داشته باشید
1- نوشتن خاطرات تابستانی
بهتر است با شروع تعطیلات یک دفتر 100 یا 200 برگ برای فرزندتان تهیه کنید و از او بخواهید کارهایی که هر روز انجام می دهد را در آن بنویسید. به او جایزه می دهید. او کم کم به این فکر می افتد که کارهای مثبتی انجام دهد تا چیزی برای نوشتن دردفتر و دریافت جایزه داشته باشد. شما با یک تیر دو هدف زده اید، اول اینکه او اوقاتی را صرف نوشتن خواهد کرد که این کار مهارت نوشتن و دقت و تمرکز او را بالا می برد و دوم اینکه او برای سایر اوقاتش نقشه هایی خواهد کشید.
2- عضویت در یک باشگاه ورزشی
در فصل تابستان باشگاه های زیادی برای انواع ورزش ها ثبت نام می کنند. با شناسایی یکی از این باشگاه های معتبر می توانید از مزایای آن برای فرزندتان بهره مند شوید. این کار موجب بالا بردن سلامت جسمی و روانی، افزایش مهارت های اجتماعی مانند مهارت های ارتباطی و پرکردن اوقات فراغت می شود.
3- در صورت امکان یک کار نیمه وقت
هیچ چیز بدتر از بزرگ کردن یک فرزند راحت طلب که همه چیزش را والدینش باید در اختیارش بگذارند، نیست. کودک باید یاد بگیرد که برای موفقیت تلاش لازم است و همچنین قدر و ارزش پولی که پدر و مادرش به دست می آورند را بداند. یک کار نیمه وقت حتی اگر هفته ای یک یا دو روز باشد، برای او در نظر بگیرید. بهتر است بابت این کار دستمزد هم دریافت کند تا احساس بی حوصلگی و بی انگیزگی به او دست ندهد.
4- هنرعکاسی
عکاسی هنرخوبی است و امروزه در اغلب خانه ها دوربین عکاسی پیدا می شود. اگر در منزل دوربین عکاسی دارید، به فرزندتان طرز کار با آن را بیاموزید و او را تشویق به عکاسی از سوژه های مختلف کنید. عکاسی کردن می تواند به افزایش دقت و تمرکز و نیز گسترش دایره تفکر و دید او نسبت به محیط اطراف کمک زیادی کند و با کودکتان این کار لحظه های شاد و به یادماندنی تعطیلات تابستانی را برای همیشه ثبت می کند.
5- تمرین آشپزی
فرزند شما چه پسر باشد و چه دختر، لازم است آشپزی را یاد بگیرد. پس از او بخواهید حداقل هفته ای یک بار یک وعده غذایی را تهیه کند. به او آموزش دهید و یا از او بخواهید که از کتاب آموزش آشپزی بیاموزد. آشپزی سالم را به او بیاموزید و به او یاد بدهید با سالم ترین روش طبخ و با استفاده از سبزی ها وحبوبات غذای مقوی و خوش مزه درست کند.
6- کتاب، یار مهربان
برای فرزندتان کتاب های مورد علاقه اش را تهیه کنید و یا او را عضو کتابخانه عمومی محل کنید. با کتاب خواندن اطلاعات و آگاهی او افزایش خواهد یافت و دامنه لغاتش بیشتر می شود.
7- ثبت نام در کلاس های هنری
اگر فرزندتان علاقه مند به هنر خاصی است و یا استعدادی در زمینه نقاشی، طراحی، خوش نویسی و دیگر هنرها دارد، حتماً او را در این کلاس ها ثبت نام کنید. اجازه بدهید تا در این تابستان استعدادهای درونی اش شکوفا شود. او را تشویق به ادامه کار کنید و البته انتظار نداشته باشید با ثبت نام در یک کلاس نقاشی مهارت زیادی به دست بیاورد. همین اندازه که به این هنرها علاقه جدی نشان دهد کافی است که به او فرصت های بیشتری برای پیشرفت داده شود.
8- یادگیری یک زبان خارجی
یادگیری یک زبان خارجی را برای فرزندتان تبدیل به نوعی آموزش اجباری نکنید بلکه این کار را یک تفریح برایش بدانید. کافی است او نسبت به فواید یادگیری یک زبان خارجی آگاهی پیدا کند. بدون شک علاقه او به مراتب بیشتر خواهد شد. اگر احساس کند این یادگیری به نوعی تکرار همان درس های مدرسه است، ممکن است کمی مقاومت نشان دهد.
9- داستان نویسی
از فرزندتان بخواهید هفته ای یک داستان کوتاه بنویسد. او را تشویق به انجام این کار کنید. می توانید به او سوژه بدهید و بگویید در مورد این اتفاق یا درمورد آینده خودت یک داستان بنویس. او را وادار به فکر کردن کنید. او را از نظر ذهنی درگیر در کنار هم قراردادن وقایع و اتفاقاتی کنید که باید با مهارت در کنار هم قرار گیرند تا داستانی را به وجود بیاورند.
10- بازدید از موزه
یک تفریح یک روزه و بازدید از یک موزه می تواند تجربه ای جالب و مفید و آموزنده باشد. موزه جایی برای آشنایی با فرهنگ ها و تاریخ گذشتگان و معاصران است. سعی کنید در تابستان شرایطی را فراهم آورید تا تمام موزه های شهر را ببیند.
11- سینما و تماشای فیلم
یکی دیگر از برنامه هایی که می توان برای پر کردن یک روز تابستان تدارک دید، تماشای فیلم در سینما است. بچه ها سینما را دوست دارند، به ویژه اگرفیلم مربوط به گروه سنی خودشان و شاد و پرهیجان باشد. تماشای چنین فیلمی آنها را برای مدتی راضی خواهد نمود.
12- بادبادک بازی
بادبادک بازی یکی از شیرین ترین و دوست داشتنی ترین تفریحات بازی مورد علاقه بچه هاست. به فرزندتان یاد بدهید که با استفاده از چوب، حصیر،کاغذ شابلن خیاطی، چسب و چند متر نخ یک بادبادک زیبا بسازد. در اولین گردش بیرون از خانه در مکان های مناسب آن را به آسمان بفرستید و از داشتن روزی خاطره انگیز و پر هیجان لذت ببرید. به جز ساخت یک بادبادک، ساخت کاردستی های دیگر هم می تواند ضمن تقویت خلاقیت و افزایش اعتماد به نفس بچه ها، مهارت های دیگرشان را نیز بیشتر کند. از فرزندتان بخواهید با مقواها، کاغذها، جعبه ها و سایر لوازم و وسایلی که لازم ندارید و به کار نمی آید، کاردستی تهیه کند و وسایلی که می سازد را دراتاق خودش استفاده کند و یا به دوستانش هدیه بدهد.