یادداشت؛
موکب‌داری عزتمندانه
اگر دغدغه‌مندان دین و فرهنگ مراقب نباشند و به وظیفه هدایت‌گری فرهنگی خود در این عرصه توجه نکنند، موج‌های خروشان مردمی در خطر تهی‌شدن از معنا قرار می‌گیرند.
باشگاه نویسندگان حوزوی خبرگزاری رسا، علی ابراهیم پور
ایام عزاداری اهل‌بیت، خصوصا ایام محرم و صفر و بالاخص –در سالیان جدید- ایام اربعین، موسم موکب‌داری و خادمی و خدمت‌رسانی به اهل‌بیت و زوار ایشان است. اما آیا هرکسی می‌تواند خادم باشد؟ یا به عبارت صحیح‌تر، هرکسی هرطور بخواهد می‌تواند خادمی کند؟! «خادمی» رابطه خاصی بین شخص، مخاطب و اهل‌بیت است و مقتضیات خاص خود را دارد، فرهنگ موکب‌داری ضروری است در طول سال تبیین و بررسی شود، فرهنگی که می تواند فراگیر شود و برکات خود را در سبک زندگی مؤمنانه نشان دهد.
یکی از مهم‌ترین این اصول، «حفظ کرامت و عزت نفس زائران» است. در دعای «دولت کریمه (افتتاح)» هنگامی که از مدل فرهنگی جامعه ایمانی مهدوی صحبت می‌شود، از میان تمام صفت‌ها، به «کریمه» بودن لقب می‌گیرد و اولین ویژگی آن، «عزت اسلام و مسلمین» معرفی می‌گردد. [۱]کرامت و عزت مهم‌ترین و اولین اصل مدیریت خود، خانواده و جامعه است. متاسفانه گاهی مشاهدات عینی، نشان می‌دهد گاهی نسبت به آن غفلت می‌شود و، چون این اصل، بسیار اساسی است، بی‌توجهی به آن، ضربات سختی خواهد زد.
البته این اصل، اختصاصی به اربعین ندارد، در تمامی ایام سال در حرم‌های اهل‌بیت و مجالس روضه و عزاداری و جشن، لازم‌الاجراست. در راستای حفظ این اصل، توجه و رعایت این نکات و راه‌کار‌ها لازم است:
۱. فرق نگذاشتن رفتاری بین زوار: در برخی استراحت‌گاه‌ها در در درون کشور (همین قم)، برخورد خادمان با زوار پاکستانی و هندی، در نحوه‌ی هدایت زوار یا توزیع پتو و... در مقایسه با زائران هم‌وطن تفاوت بسیار می‌کند! زائر، زائر است و مسلمان، مسلمان. هرچند قلبا انسان به سمت هم‌زبان خویش گرایش داشته باشد و حتی اگر خادمی به‌غلط در دل خود انسان‌ها را درجه‌بندی کرده، باید مراقبت کند که در عمل، این مکنونات قلبی بروز نکند. نباید خادمان بین زائر آمریکایی و پاکستانی فرقی بگذارند.
۲. رفتار غیرعزت‌مندانه: خادمان لازم است مراقب باشند کاری نکنند که عزت زائر خدشه‌دار شود. غذا و چای را در سینی تقدیم کنند. موکبی که ساندویچ می‌دهد، آن را در داخل درست کند و در سینی بگذارد و تقدیم زائر کند، نه اینکه خودشان لقمه را در دست زائر قرار دهند. پتو را نیندازند؛ تقدیم کنند؛ میوه را پرت نکنند؛ برای بیدار کردن زوار خواب در اماکن متبرکه، بنشینند و با آرامش صحبت کنند، نه ایستاده و با صدای بلند. کارتن کیک را در دست نگیرند تا مردم مجبور شوند دست دراز کنند و از آن‌ها درخواست کنند.
۳. روند‌های غیرعزت‌مندانه: گاهی خود رفتار ذلیلانه نیست، ولی ساختار و روندی چیده شده که افراد مجبور می‌شوند عزت خود را زیر پا بگذارند. خادمان باید به دقت مراقبت نمایند که فضایی ایجاد نکنند که فرد برای استفاده از خدمات، مجبور شود عزت خود را لکه‌دار کند.
خدا درباره‌ی عزتمندان می‌فرماید «لا یَسْئَلُونَ النَّاسَ إِلْحافا» (بقره، ۲۷۳) یعنی با اصرار چیزی از کسی نمی‌خواهد؛ بنابراین «الحاف» نیاز، مغایر با عزت و کرامت است. از منظر فردی، خود شخص باید مراقب باشد که با الحاف، چیزی نخواهد؛ از منظر اجتماعی و ساختاری نیز آیه دلالت می‌کند نباید روند را به‌گونه‌ای طراحی کرد که افراد مجبور به این کار شوند.
به صورت کلی، لازم است روند‌هایی تعبیه شود تا افراد به این حالت دچار نشوند که مجبور باشند برای به دست آوردن خدمات، دست خود را دراز کنند و یا درخواست خود را یک یا چندبار بیان کنند و یا خود را به اصرار و مشقت و سختی بیندازند.
حفظ عزت مخاطبان، اصلی مهم است که خود خادمان بایستی درباره‌ی مصادیق آن تامل کنند و روند‌ها و ساختار‌های لازم را طراحی کنند. اشتراک این تجربیات، آرام‌آرام ادبیات تخصصی موکب‌داری را شکل خواهد داد.
خادمان و موکب‌داران باید بدانند خادمی، فعالیتی تخصصی است و نیازمند آشنایی با «اخلاق حرفه‌ای» مخصوص به خود و رعایت قواعد و اصولی است که بدون آن، نه تنها ثوابی به دنبال ندارد، چه بسا مشمول عقوبت الهی است! عموما این قواعد و اقتضائات به نحو رسمی بیان و تذکر داده نمی‌شود و به فهم فطری افراد حواله می‌شود. به همین دلیل در فشار بالای کار و سختی، به صورت سهوی این اصول مهم فراموش می‌شوند و به نفع مصالح کم‌اهمیت‌تر دیگر کنار می‌روند؛ بنابراین لازم است اصول و قواعد اصلی خادمی به صورت منشوری تدوین شود و همراه با ارائه مجوز در اختیار موکب‌داران و خادمان قرار بگیرد تا خادمان دقیقا به صورت تفصیلی از اهمیت آن آگاه شوند.
اهتمام عموم مردم به جریان خدمت‌رسانی را بایستی قدر دانست؛ چراکه تبلور ایمان دینی جامعه مومنان است؛ اما اگر پاسداران و دغدغه‌مندان دین و فرهنگ مراقب نباشند و به وظیفه هدایت‌گری فرهنگی خود در این عرصه توجه نکنند، این موج‌های خروشان مردمی در خطر تهی‌شدن از معنا قرار می‌گیرند. تدوین «اخلاق حرفه‌ای کاربردی»، جمع‌آوری تجربیات موفق در این زمینه و بیان مصداق‌های ریز و دقیق از اصول، فعالیت‌هایی است که بر این دغدغه‌مندان فرض است. /918/ی702/س
[1] یادداشت «شاخصه‌های فرهنگ جامعه و دولت اسلامی در دعای «دولت کریمه»»، خبرگزاری فارس، کدخبر: 13980313000354
ارسال نظرات