اهمیت درخت و درختکاری در اسلام

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، بر کسی پوشیده نیست که یکی از عوامل اصلی طراوت و پاکی هوا، فضای سبز است. از طرفی، معمولا طبع انسان اینگونه است که به طبیعت سبز گرایش دارد؛ روشن است که درخت نقش اساسی در ایجاد فضای سبز دارد و یکی از شاخصه‌های اساسی بهشت برین هم داشتن درختان انبوه و گوناگون است.

دین مبین اسلام توصیه‌ها و تأکیدات زیاد و در عین حال عجیب و جالبی در این باره دارد و جایگاه ویژه‌ای برای درخت و درختکاری قائل است؛ همچنین از قطع بی دلیل درختان، به خصوص درختان ثمردهنده نهی شده که از مجموع این تأکیدات بر درختکاری و نهی از قطع آن، اهمیت این مسئله نمایان می‌شود. به عبارتی دیگر، اسلام حرمت خاصی برای درخت قائل است و نمی‌توان نسبت به آن بی‌تفاوت بود.

اهمیت درخت از منظر اسلام

در اهمیت این نکته همین بس که در جلد ۱۹ وسائل الشیعه از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که فرمود: «درختان ثمر دهنده را قطع نکنید که خداوند [در صورت قطع] عذاب سختی بر شما فرو می‌ریزد!»

در حدیث دیگری که از رسول خدا صلی الله علیه و آله در جلد ۶۳ بحارالانوار نقل شده، فرمودند: «هر کس بی جهت درخت سدری را قطع کند، خدا سرش را در آتش فرو می‌برد!»

همین دو حدیث گویای این نکته است که حراست از درخت چه جایگاهی دارد و قطع بی مورد درخت چه عواقب خطرناکی را به دنبال خواهد داشت. چه بسا برخی از بلایایی که بر سر افراد می‌آید و ناظر به همین قطع بی‎‌رویه و بی‌حساب و کتاب درختان باشد.

درختی را قطع نکنید مگر اینکه مجبور شوید

نکته جالب توجه در سیره نبی اکرم صلی الله علیه و آله که در منابعی همچون "محاسن برقی" و "اصول کافی" آمده این است که وقتی حضرت مسلمانان را به جنگ می‌فرستاد، یکی ازتوصیه‌هایی که به آن‌ها می‌فرمود این بود که درختی را قطع نکنند، مگر اینکه مجبور به این کار شوند. این هم نکته مهمی است که حضرت در آن شرایط از حفاظت درختان غافل نیست.

حرمت درخت در اسلام

اصولا کاشت درخت از اعمال پسندیده‌ای است که صدقه جاریه به حساب می‌آید. در جلد ۱۵ کتاب "کنزالعمال" روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده و این کار در ردیف کار‌های خیری، چون ساخت مسجد و به ارث گذاشتن قرآن بیان شده است. یعنی اگر کسی درختی کاشته باشد و فوت کند، حداقل تا زمانی که نفعی از این درخت عائد دیگران شود در پرونده اعمال این شخص منظور خواهد شد.

در حدیث دیگری در جلد ۱۳ "مستدرک الوسائل" از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمودند: «اگر شخصی درختی بکارد یا مزرعه‌ای را به زیر کشت ببرد و انسان‌ها، حیوانات یا پرندگان از آن بخورند، این کار صدقه‌ای از طرف آن شخص شمرده می‌شود.»

نهی از تخلّی در زیر درخت

نکته دیگری که در روایات پیرامون حفاظت از درختان وارد شده این است که از تخلّی (دفع ادرار و مدفوع) در زیر درخت ثمردهنده نهی شده است و نمونه‌ای از این احادیث در کتاب "خصال" و "من لایحضره الفقیه" مرحوم صدوق آمده است.

از این نهی شاید بتوان این نکته را استفاده کرد که کود انسانی برای درختان مفید نیست؛ در غیر این صورت از آن نهی نمی‌شد. این هم مسئله‌ای است که جا دارد کارشناسان علوم کشاورزی تحقیقاتی را در این باره داشته باشند و به سادگی از این روایات نگذرند.

از مجموع این آموزه‌ها که از معصومین علیهم‌السلام نقل شده است جایگاه و اهمیت درختکاری و حفاظت از آن روشن می‌شود. به امید روزی که شاهد قطع بی‌رویه و غیر اصولی درختان نباشیم و دست سوداگران این عرصه از چپاول منابع طبیعی کوتاه گردد و ما نیز قدردان این نعمت الهی باشیم که تأثیر بسزایی در سلامتی و شادابی روح و روان دارد. /۹۹۹/ 703/

بابک شکورزاده