۱۰ نکتۀ مهم مدیریتی درباره فرق، ادیان، مذاهب و اقوام

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در اولین جشنواره کتاب سال فرق، ادیان، اقوام و مذاهب که در جمکران برگزار شد تحت عنوان نکات مدیریت جریان‌های فرهنگی گفت: کتاب سال فرق و ادیان از ضرورت‌های امروز جامعه ما است و بحث من درباره ۱۰ نکته مدیریتی در باب فرق، اقوام و مذاهب و ادیان است و حاصل تجربه من از پژوهش و گفتگو و ارتباط با این چهار دسته بوده است.

وی در بیان اولین نکته مدیریتی خود ادامه داد: تعبیر تقابل با فرق، ادیان و مذاهب، تعبیر دقیقی نیست، بلکه تعبیر مدیریت صحیح است و در مواردی شاید مصداق مدیریت تقابل باشد. کسانی که در باب فرق، ادیان، مذاهب و اقوام کار می‌کنند، یا صرفاً یک توصیفی می‌کنند یا در مقابل کسانی هستند که به تقابل می‌پردازند در حالی که برای شناخت مدیریت لازم است. حال مدیریت یک زمانی نیز می‌تواند از ابزار محبت استفاده کند.

مدیریت فرق و ادیان نیازمند شناخت دقیق است

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه در بیان دومین نکته مدیریتی خود توضیح داد: وقتی کسانی تصمیم می‌گیرند که به مدیریت این چهار دسته بپردازند؛ مدیریت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و غیره، حتما باید شناخت دقیقی از این گروه‌ها داشته باشند.

وی افزود: گاهی اوقات افراد یک شناخت اجمالی و اختلاطی پیدا می‌کنند و داوری‌هایشان داوری‌های دقیقی نیست.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سومین نکته مدیریتی خود را، متوجه بودن تفاوت مذهب، دین، فرقه و قومیت عنوان کرد و ابراز داشت: فرقه‌ها را با مذاهب یکسان ندانید؛ مذاهب را با ادیان، ادیان را با اقوام و همین‌طور این‌ها را با‌هم دیگر نباید یک‌سان دانست. برای مثال وهابیت، امروزه در دنیا به یک فرقه و یک جریان معاند علیه اسلام؛ نه فقط تشیع، تبدیل شده است. شیعه انگلیسی یک فرقه است؛ اما تشیع یک مذهب است.

وی در بیان چهارمین نکته مدیریتی خود ادامه داد:، چون در ایران هم مذهب شیعه و اهل سنت وجود دارد که البته اکثریت شیعه است. هر دو مذهب گرایشات متفاوتی دارد. برای مثال ما در اهل سنت، اهل سنت حنفی داریم که عمدتاً در سیستان بلوچستان و در گرگان و بخشی هم در هرمزگان که در کردستان هم که عمدتاً شافعی هستند.

حجت‌الاسلام خسروپناه با اشاره به گرایشان مختلف در شیعه مهم‌ترین نکته مدیریتی را گفتگو دانست و خاطرنشان کرد: مهم‌ترین نکته مدیریتی که باید نسبت به مذاهب و ادیان و اقوام داشت، مدیریت گفتگو است. روش گفتگو خیلی روش مهمی است و حتی وقتی رویکرد تقریب شیعه و اهل سنت در ایران و در جهان مطرح می‌شود که رویکرد بسیار مهم و از دستاورد‌های حضرت امام و انقلاب اسلامی همین وحدت و تقریب بین مذاهب بوده است و خداوند مرحوم آیت‌الله بروجردی را که از مؤسسان و مروجان تقریب بود. اگر گفتگو صورت بگیرد عالم به زمان می‌شویم.

اهمیت کار ایجابی تا کار سلبی

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پنجمین نکته را انجام کار‌های ایجابی دربرابر فرق و ادیان دیگر دانست و گفت: کار ایجابی، همیشه از کار سلبی بهتر است؛ هر چند کار سلبی راحت‌تر می‌باشد. ما در مساجد و منابر نیاز معنوی افراد را به درستی تأمین نمی‌کنیم و این افراد می‌روند جذب مراکز و فرقه‌های دیگر می‌شوند.  

وی ادامه داد: من به بسیاری از روحانیونی که کار سلبی در برابر فرقه‌های صوفیه انجام می‌دهند می‌گویم که آیا شما خودتان اربعینات طی کرده‌اید؟ آیا سلوک معنوی را از استاد فراگرفته‌اید که نفس معنوی داشته باشید و با نفس معنوی خودتان، مردم جذب شما بشوند؟ خوب این کار را انجام نمی‌دهید و مردم هم تشنه معنویت هستند برای همین جذب نمی‌شوند.

حجت‌الاسلام خسروپناه اصلی و فرعی کردن فرقه‌ها را ششمین نکته مدیریتی دانست و اظهار داشت: اصلی و فرعی کردن فرقه‌هاست. یکی از نکته‌های خیلی جالبی که من درباره انجمن حجتیه کار می‌کردم، نقد‌های افراد مختلفی را دیده بودم، از جمله نقد‌های رهبر معظم انقلاب که یک نقد خیلی جالب استراتژی در باب انجمن دارد ایشان که برای من خیلی جالب بود و برای من قابل تعمیم است.

وی افزود: رهبر انقلاب می‌فرماید که انجمن حجتیه بزرگ‌ترین خطایی که داشت، این بود که نمی‌توانست اصلی و فرعی کند. او رژیم پهولی را که ام الفساد بود را رها کرده بود و به سراغ بهاییت که فرع بر آن بود رفته بود؛ نه اینکه بهاییت خطر نیست، بهاییت در شیعه و احمدیه در اهل سنت که هر دو کپی از هم هستند و انگلیسی‌ها این‌ها را ایجاد کرده‌اند، همیشه خطرناک بوده‌اند.

خطر امروز و اصلی برای حوزه علمیه قم، سکولاریزه شدن است

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، خطر اصلی حوزه علمیه قم را ساحتی از سکولاریزم دانست و ابراز داشت: ما یک سکولاریزم معرفتی داریم. البته حوزه‌های ما گرفتار سکولاریزم معرفتی نیست و حتی ما گرفتار سکولاریزم اجتماعی به آن معنا که بگوییم دین از مباحث اجتماعی جداست نیستیم.

وی ادامه داد: آن سکولاریزم در حوزه علمیه، سکولاریزم جدایی حوزه از نهاد نظام اسلامی است که بگوید نظام اسلامی به من ارتباطی ندارد و مسأله نظام اسلامی مسأله من نیست. این خطر اصلی است که بدان توجه نکرده‌ایم.

حجت‌الاسلام خسروپناه در بیان هفتمین نکته خود، کار در حوزه فرق و ادیان را کاری تخصصی دانست و عنوان کرد: بار‌ها این نکته را گفته‌ام که کار درباره فرق، ادیان، مذاهب و اقوام، یک کار بسیار بسیار تخصصی است و به یک پژوهشگاه نیاز دارد، ولی ما هنوز به صورت جزیره‌ای در این زمینه فعالیت می‌کنیم. این که پژوهشگاه نیاز دارد؛ یعنی هم به تحقیقات کتابخانه‌ای و هم به تحقیقات میدانی نیاز دارد.

وی ادامه داد: با این که من در ۱۰ سال گذشته بر روی انجمن حجتیه و بهاییت کار کرده‌ام و کتاب‌ها همان هاست، ولی نیاز به تحقیقات میدانی است؛ چرا که عرصه‌ها فرق کرده است. میدان‌های امروز با آنچه که در کتاب‌ها نوشته شده است ۱۸۰ درجه متفاوت است.

نقطه ضعف مهم؛ شناسایی عوامل تأسیس و گسترش فرقه‌ها

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شناسایی عوامل تأسیس و ترویج فرقه‌ها را ذیل هشتمین نکته خود عنوان کرد و توضیح داد: این نکته را من نمی‌توانم در این جلسه باز کنم؛ اما اشاره بنده کافی است. شناسایی عوامل تأسیس، گرایش و رواج فرقه‌ها در کشور ما خیلی مهم است و این عوامل به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ عوامل طبیعی و عوامل ماوراء طبیعی.

وی ادامه داد: گمان نکنید وقتی فرقه‌ای به وجود می‌آید آمده‌اند کار امنیتی کرده‌اند و نفوذ کرده‌اند، بلکه این‌ها همه عوامل طبیعی دارد. ۳۰ سال پیش، موساد یکی از اداره کل‌های خودش را در حوزه علوم غریبه و استفاده از عوامل ماورائی قرار داده است. بعضی از گروه‌های انحرافی که در جامعه ما شکل گرفته است؛ مانند جریان احمد اسماعیل که بیش از آن که معلول عوامل طبیعی باشد، معلول عوامل ماورایی است.

حجت‌الاسلام خسروپناه با پرسش از آشناییت اساتید فرقه شناسی با علوم ماورائی اظهار داشت: وقتی این سؤال را می‌گوییم عده‌ای می‌گویند برخی در حوزه علمیه قم اسطرلاب تدریس می‌کنند در حالی که اسطرلاب جزو علوم طبیعی است، نه ماوراء طبیعی. چند نفر علم جفر و رمل و اعداد و حروف را بلد هستند؟ به جرئت می‌گویم که قوی‌ترین محققین در اسرائیل کار کرده‌اند و عمده نسخ خطی از کتابخانه خطی ما را در اختیار گرفته‌اند و دارند از علوم غریبه و علوم ماورایی برای فرقه سازی و ایجاد تفرقه و عناد میان مسلمانان استفاده می‌کنند.

نقش دلسوزان ادیان در کنترل و مدیریت اقوام و جریانات انحرافی

وی به کارگیری دلسوزان ادیان را در کنترل و مدیریت اقوام و جریانات انحرافی مؤثر دانست و ادامه داد: برای نتیجه بخشی مدیریت اقوام و فرق و این جریانات انحرافی، به‌کار گیری دلسوزان خود آن ادیان و مذاهب نقش کلیدی‌تری دارد. بهترین شیوه برای تقابل با وهابیت، فعالیت خود اهل سنت است. البته باید آن‌ها را حمایت و کمک کرد. بهترین شیوه برای تقابل با فرقه‌های صوفیه، گروه‌های عرفانی است که از سلامت بیشتری برخوردار هستند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آخرین نکته مدیریتی خود را استفاده از پژوهش‌های دیگر محققان دانست و گفت: ما در کشور محققان متعددی داریم که به صورت آکادمیک، علمی، روش‌مندانه در حوزه فرق، مذاهب، ادیان و اقوام و مدیریت راهبردی این مجموعه‌ها کار‌های پژوهشی انجام داده‌اند که باید از این کار‌ها استفاده کنیم. دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه تهران و ... که درباره مدیریت راهبردی فرق، مخصوصا فرقه‌های انحرافی در ادیان و مذاهب مختلف را بررسی کرده‌اند.

خبرنگار: محمدحسین کتابی